พืชผักสวนครัวนั้นสามารถปลูกได้ทุกที่ของทุกภูมิภาค ไม่ว่าจะเป็นการปลูกแบบแปลงใหญ่เพื่อจำหน่ายโดยตรง หรือปลูกเพื่อเก็บไว้ทานเอง แต่ครั้งนี้เราจะนำเสนอเกี่ยวกับการปลูกพืชผักสวนครัวสำหรับไว้ทานเองภายในครอบครัว ซึ่งการปลูกพืช ผักสวนครัว นี้จะเป็นการปลูกแบบไว้ทานในบ้าน โดยใช้พื้นที่ในบ้านที่มีอยู่มาปลูกพืช ไม่ว่าจะปลูกไว้ทานเอง หรือจำหน่าย แจก ก็ขึ้นอยู่กับพืชที่ปลูกนั้นมีการปลูกมากมายเพียงใด
พืชผักสวนครัวโดยทั่วไปแล้วก็มีหลากหลายชนิด หลายสายพันธุ์ จะขึ้นช้าหรือเร็วขึ้นอยู่กับฤดู หรือช่วงที่ปลูก โดยส่วนใหญ่แล้วถ้าเป็นการปลูกแบบแปลงใหญ่นั้นจะปลูกเพื่อจัดจำหน่ายให้แก่พ่อค้า แม่ค้า รายย่อย หรือมีการนำไปจำหน่ายเอง แต่ถ้าเป็นการปลูกไว้ทานเองแล้วนั้นส่วนใหญ่จะปลูกไว้ตามบ้านเสียมากกว่า เพราะเป็นการเพาะปลูกที่ใช้เวลาไม่นาน พืชที่ปลูกนั้นจะเน้นเป็นพืชที่โตเร็ว และนำมาบริโภคได้อย่างรวดเร็ว ทำให้เกิดการหมุนเวียนการปลูกได้หลากหลายมากขึ้น
การปลูกพืชผักสวนครัวหลากหลายชนิด
พืชผักสวนควรนั้นอย่างที่บอกมีมากมายตามท้องตลาด ครั้งนี้เราจะพูดถึงการยกตัวอย่างพืชที่สามารถปลูกได้เองที่บ้าน สามารถนำมารับประทาน หรือประกอบอาหารได้เอง โดยไม่จำเป็นต้องออกไปซื้อจำนวน 10 ชนิด ที่จะนำมาเสนอ
โดยเป็นพืชที่ปลูกและโตเร็ว ทำให้ไม่เสียเวลาในการเพาะปลูกมากนัก อีกทั้งยังเป็นการประหยัดค่าใช้จ่ายในการซื้อหาพืชผักมาประกอบอาหาร รวมไปถึงเป็นการป้องกันโรคจากสารเคมีบางชนิดที่มีการตกค้างอยู่ในพืชผัก ทำให้ผักที่ได้นั้นเป็นผักปลอดสารพิษอย่างแน่นอน เรามาเริ่มดูกันดีกว่าว่าพืชชนิดไหนบ้างที่สามารถนำมาปลูกที่บ้านได้และ ให้ผลผลิตที่เร็ว
โดยทั่วไปแล้วเราจะรู้จักกันเป็นอย่างดีว่าพืช ผักสวนครัว นั้นมีหน้าที่อะไร พืช ผักสวนครัว มีหลากหลายชนิดหลายสายพันธุ์ ซึ่งพืชแต่ละชนิดนั้นสามารถนำมาประกอบอาหารได้ทุกส่วน ไม่ว่าจะเป็นลำต้น ใบ ดอก ผล โดยส่วนใหญ่จะเป็นพืชที่ปลูกไว้กินไว้ใช้ในครัวเรือนเป็นหลัก หากแต่บ้านไหนปลูกพืชเป็นจำนวนมากก็อาจจะมีการนำไปจำหน่าย หรือแจกจ่ายเพื่อนบ้านก็ได้ โดยส่วนใหญ่แล้วนั้นพืชสวนครัวจะนิยมปลูกกันในพื้นที่เฉพาะ ไม่ได้ปลูกไว้ในแปลงใหญ่ๆ มากนัก เพราะเน้นปลูกไว้กินเองภายในครอบครัวมากกว่า ทั้งนี้เป็นการปลูกเพื่อลดค่าใช้จ่ายภายในครัวเรือน และยังเป็นพืชผักที่อุดมไปด้วยวิตามินมากมาย อีกทั้งยังปลอดสารพิษอย่างแน่นอน
สภาพพื้นที่ปลูกพืช ผักสวนครัว
นอกจากนี้ยังเป็นการเชื่อมความสัมพันธ์ที่ดีของครอบครัวอีกด้วย เอาเป็นว่ามาดูกันดีกว่าว่า 10 พืชสวนครัวที่ปลูกในพื้นที่บ้าน และโตได้เร็วนั้น มีอะไรกันบ้าง
1.ถั่วงอก
เนื่องจากถั่วงอกเป็นพืชที่สามารถปลูกไว้ทานที่บ้านได้เอง และขั้นตอนการปลูกก็ไม่ยุ่งยากเท่าไหร่ ทำให้หลายๆ คนเลือกที่จะปลูกถั่วงอกไว้ทานเองที่บ้านกันเยอะ โดยระยะเวลาในการปลูกถั่วงอกนั้นใช้ระยะเวลาไม่นานก็สามารถได้ผลผลิตแล้ว เรียกง่ายๆ คือ เป็น ผักสวนครัว ที่ให้ผลผลิตเร็วที่สุดเลยก็ว่าได้
โดยปกติแล้วการปลูกถั่วงอกนั้นก็มีหลายวิธี หลายขั้นตอน ซึ่งมีวิธีการปลูกอย่างง่าย คือ นำกระดาษทิชชูมารองก่อน จากนั้นก็นำเมล็ดถั่วเขียวไปแช่น้ำไว้ประมาณ 5-12 ชั่วโมง เสร็จจึงนำมาโรยใส่ภาชนะที่เตรียมไว้ แล้วนำทิชชูมาปิดอีกที หลังจากนั้นก็ทำการปิดฝาให้เรียบร้อย
หลังจากนั้นก็หมั่นฉีดพ่นน้ำเป็นระยะๆ ในการเติบโตนั้นใช้ระยะเวลาแค่ 4 วันโดยประมาณ ก็สามารถได้ผลผลิตตามที่ต้องการแล้ว ที่สำคัญเลยก่อนการปลูกจะต้องนำเมล็ดถั่วเขียวไปล้างให้สะอาดเสียก่อนก่อนที่จะเริ่มปลูก มิเช่นนั้นถั่วงอกอาจจะขึ้นราได้
2.เห็ดนางฟ้า
พืชตระกูลเห็ดที่เป็นที่นิยมในการปลูกไว้ในครัวเรือนเป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นพืช ผักสวนครัว ที่สามารถปลูกได้ง่าย และใช้ระยะเวลาไม่นานก็สามารถเก็บผลผลิตได้แล้ว นอกจากนี้เห็ดนางฟ้ายังสามารถเพาะได้เรื่อยๆ จนกว่าหัวเชื้อจะหมด เห็ดนางฟ้าชอบอากาศที่เย็นและชื้น การเพาะเห็ดนางฟ้านั้นสามารถทำได้ที่บ้านโดยใช้พื้นที่ในการปลูกไม่ต้องเยอะมาก ก็สามารถทำการเพาะได้แล้ว
โดยหลักการทั่วไปแล้วการปลูกเห็ดนั้นมีหลากหลายวิธีที่สามารถทำได้ที่บ้าน ซึ่งแต่ละวิธีนั้นก็จะใช้อุปกรณ์ในการปลูกที่แตกต่างกันออกไปตามความถนัดของแต่ละคน ซึ่งแต่ละพื้นที่ในบ้านอาจจะมีอุปกรณ์ที่ใช้ไม่เหมือนกัน การปลูกอาจจะแตกต่างกันออกไปบ้าง บางครอบครัวอาจจะเน้นปลูกไว้ทานเอง แต่บางครอบครัวอาจจะเน้นไว้ทานเองและจำหน่ายไปในตัวด้วย
นอกจากนี้ยังจะต้องคอยให้น้ำทุกครั้ง วันละ 3 เวลา เช้า กลางวัน เย็น อย่าให้ขาด การให้น้ำควรให้แบบเป็นละอองน้ำจะเหมาะกับเห็ดที่สุด โดยผลผลิตจะเริ่มออกดอกช่วง 7-15 วัน ก็ได้ผลผลิตพร้อมรับประทานแล้ว
3.ต้นอ่อนทานตะวัน
ต้นอ่อนทานตะวันหรือทานตะวันงอกเป็นพืชที่นิยมปลูกกันอย่างมากในปัจจุบัน เพราะสามารถเพาะปลูกที่บ้านได้ ใช้พื้นที่น้อย ทำให้เป็นพืชที่มีการเพาะปลูกไว้ทานเองเป็นจำนวนมาก นอกจากนี้ยังให้ผลผลิตที่เร็ว และมีคุณค่าทางอาหารเป็นจำนวนมาก สามารถนำไปประกอบอาหารได้หลากหลาย หรือจะทานแบบสดก็ทำได้เช่นกัน เนื่องจากเป็นพืชที่มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว อีกทั้งยังมีรสชาติที่อร่อย ทำให้เป็นที่ถูกใจของใครหลายๆ คน ที่สำคัญ สรรพคุณต่างๆ ของทานตะวันงอกนี้ยังมีสรรพคุณมากมายเกินขนาดของตัวเองเลยทีเดียว
ในการเพาะต้นอ่อนทานตะวันหรือทานตะวันงอกนั้น สิ่งแรกเลยจะต้องนำเมล็ดไปแช่น้ำไว้ 4-6 ชั่วโมงเสียก่อน หรือจะนำไปตากแดดก่อนก็ได้ และค่อยนำมาแช่น้ำ พอแช่น้ำเสร็จก็นำเมล็ดไปซับให้แห้งในผ้าขนหนูพลิกกลับไปมา พอเสร็จก็นำมาใส่ภาชนะที่จะเตรียมเพาะ โดยการดูแลนั้นจะให้น้ำวันละ 2 ครั้ง เช้ากับเย็น ก็เพียงพอแล้ว
ทำแบบนี้จนครบ 6-7 วัน ก็สามารถได้ผลผลิตตามที่ต้องการได้ โดยทานตะวันงอกนี้จะมีระยะเวลาในการออกผลประมาณ 1 อาทิตย์ ก็สามารถนำมาบริโภค หรือนำไปจำหน่ายได้เลย
4.ผักบุ้งจีน
ผักบุ้งจีนเป็นอีกหนึ่งพืช ผักสวนครัว ที่คนส่วนใหญ่นิยมปลูกกัน เพราะได้ผลผลิตที่เร็ว อีกทั้งยังสามารถนำไปจำหน่ายได้ และปลูกง่าย ซึ่งการปลูกผักบุ้งจีนนั้นจะนิยมปลูกในดินที่มีลักษณะเป็นดินร่วนซุย และสามารถปลูกในกระถางได้ ทำให้เป็นที่นิยมในหมู่คนที่อยู่ตามบ้าน จะปลูกไว้ทานเองหรือนำไปจำหน่ายได้
ตามหลักทั่วไปแล้วการปลูกผักบุ้งจีนจะใช้เวลาประมาณ 20-30 วัน ในการเพาะปลูก ผลผลิตก็จะเริ่มออกผลได้เต็มที่ ทั้งนี้การเพาะปลูกผักบุ้งจีนนั้นสามารถเพาะได้บ่อยตามต้องการ โดยนำเมล็ดโรยใส่กระถางหรือภาชนะที่รองรับไว้ โดยมีดินที่เป็นดินร่วนอยู่ในภาชนะนั้นแล้ว จากนั้นก็รดน้ำให้ชุ่มและหมั่นคอยรดน้ำอยู่เสมอ พอผ่านไป 3 วัน ต้นกล้าก็จะเริ่มงอกขึ้นมา เพื่อที่จะเจริญเติบโตเป็นผลผลิตต่อไป
5.ต้นหอม
ต้นหอมนั้นปกติแล้วเป็นพืชที่มีอยู่ติดตู้แทบทุกบ้าน เพราะเป็นพืชที่นิยมนำมาใช้อยู่บนจานอาหารเพื่อตกแต่งให้ดูน่ารับประทานมากขึ้น หรือไม่ก็นำมาเป็นเครื่องเคียงกับการรับประทานข้าวหมูแดง เป็นต้น ซึ่งตัวต้นหอมนี้นอกจากจะมีการปลูกไว้เพื่อขายแล้ว ยังสามารถเพาะปลูกในกระถางเพื่อไว้บริโภคในครัวเรือนได้อีกทางด้วย
หลักการทั่วไปแล้วถ้าต้นหอมปลูกแบบใช้เมล็ดหว่านลงดินนั้นจะใช้ระยะเวลาในการเพาะปลูกอยู่ที่ 45 วันโดยประมาณ แต่ถ้าใช้อีกวิธีหนึ่ง คือ การใช้ราก โดยนำรากของต้นหอมมาปักลงดินเพื่อทำการปลูกนั้นจะใช้ระยะเวลาให้ผลผลิตเร็วกว่า โดยใช้ระยะเวลาประมาณ 1 เดือน ก็สามารถเก็บผลผลิตได้แล้ว อีกทั้งดินที่ควรจะใช้ปลูกต้นหอมนั้นควรเป็นดินร่วนจะเหมาะสมที่สุด การเก็บผลผลิตให้สังเกตว่าต้นหอมนั้นโตประมาณ 1 ฟุตขึ้นไป ก็จะสามารถทำการเก็บผลผลิตได้ทันที
6.ผักกาดหอมหรือผักสลัด
ผักกาดหอมหรือที่รู้จักกันว่า ผักสลัด เป็นผักที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในยุคปัจจุบัน เนื่องจากผู้คนเริ่มหันมาใส่ใจสุขภาพกันมากขึ้น ทำให้ผักสลัดเริ่มเป็นที่ต้องการของตลาดมากขึ้น นอกจากนี้ยังมีอีกหลายๆ คนเริ่มหันมาปลูกผักสลัดไว้ทานเองที่บ้าน ไม่ว่าจะเป็นตามบ้านเรือน หรือแม้กระทั่งตามคอนโด หรืออพาร์ทเมนท์ต่างๆ ก็เริ่มหันมาปลูกผักสลัดกันมากขึ้น เนื่องจากเป็นผักที่ปลูกง่าย และเก็บผลผลิตได้เร็ว อีกอย่างการปลูกผักสลัดเองก็ยังได้ผักที่สดและปลอดภัยจากสารพิษอีกด้วย แถมประหยัดค่าใช้จ่ายไปในตัวเลยทีเดียว
โดยอายุเฉลี่ยในการเติบโตของผักสลัดหรือผักกาดหอมนั้นจะให้ผลผลิตได้เมื่อครบ 40-45 วันเป็นต้นไป ผู้ปลูกก็เริ่มที่จะสามารถเก็บผลผลิตได้แล้ว ซึ่งสามารถนำไปรับประทานเองก็ได้ หรือถ้าใครปลูกเยอะแล้วกลัวผักเหลือก็สามารถนำไปจำหน่ายได้เช่นกัน เพราะเป็นผักที่ปลูกกินเอง ทำให้มั่นใจได้ว่าได้ผักที่สด สะอาด และปลอดสารพิษอย่างแน่นอน นอกจากนี้ถ้าปลูกในช่วงหน้าฝนอาจจะลดระยะเวลาในการเก็บเกี่ยวให้เร็วขึ้น 2-3 วัน น่าจะดี เพราะในช่วงหน้าฝนนั้นผักจะเน่าเสียได้ง่ายกว่าช่วงอื่นๆ ที่สำคัญเลยอย่าปล่อยให้ผักแห้งจนเหลือง เพราะจะทำให้ดูไม่น่ารับประทาน อีกทั้งยังให้รสชาติที่ขมอีกด้วย
7.กวางตุ้ง
ผักใบเขียวที่มีคุณค่าทางโภชนาการที่สูง อีกทั้งยังนำไปประกอบอาหารได้หลากหลายชนิด นอกจากนี้การปลูกกวางตุ้งยังสามารถทำได้ง่าย ไม่ยุ่งยากเท่าที่ควร ใช้พื้นที่ใช้สอยที่ประหยัด เนื่องจากการปลูกกวางตุ้งนั้นสามารถปลูกในกระถาง หรือพื้นที่ๆ มีอยู่อย่างจำกัดได้ ซึ่งการปลูกกวางตุ้งนั้นมีอยู่ 2 แบบ คือ แบบหว่านเมล็ดโดยตรง กับปลูกแบบโรยเป็นแถว
กวางตุ้งเป็นพืชที่สามารถปลูกในพื้นที่ที่มีอยู่อย่างจำกัดได้ ฉะนั้นแล้วผลผลิตที่ได้นั้นจะไม่เสียเวลามากนัก การดูแลที่ไม่ยุ่งยาก ควรหมั่นรดน้ำอย่างสม่ำเสมออย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง ต่อวัน เพื่อให้ดินมีความชุ่มชื้น การรดน้ำควรใช้แบบพ่นฝอยหรือสายยาง เพราะกวางตุ้งเป็นผักที่ต้องการน้ำมากเป็นพิเศษ ระยะเวลาที่ให้ผลผลิตนั้นจะอยู่ที่ 30-35 วันโดยเฉลี่ย ซึ่งช่วงเวลานี้เป็นช่วงเวลาที่เหมาะกับการเก็บเกี่ยวมากที่สุดแล้ว
8.ผักชี
พืชสามัญประจำบ้านของเมืองไทย ที่มีกลิ่นฉุนแต่ไม่แรงมากนัก โดยผักชีจะมีหลายสายพันธุ์ตามแต่ละพื้นที่เพราะปลูกไม่ว่าจะเป็นผักชีไทย ผักชีฝรั่ง ผักชีลาว เป็นต้น ผักชีเป็นพืชตระกูลใบเดียว สามารถรับทานได้ทั้งแบบสด หรือจะนำไปประกอบอาหารก็ได้ โดยสามารถปลูกได้ตามกระถางที่มีอยู่ภายในพื้นที่บ้านได้ นอกจากนี้ยังเป็นพืชสมุนไพรที่ได้รับการยอมรับจากงานวิจัยอีกด้วย
ผักชีเป็นพืชที่ปลูกได้ง่ายอยู่แล้ว ทำให้หลายๆ บ้านเริ่มมองเห็นว่าการปลูกผักชีนั้นคงไม่ใช่เรื่องยากมากนัก เพราะผักชีจะชอบดินร่วนปนทรายในการปลูก เพราะดินที่ดีจะช่วยในการระบายน้ำได้ดี ทำให้สามารถปลูกได้ทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทย โดยเฉลี่ยแล้วการปลูกผักชีนั้นจะให้ผลผลิตประมาณ 40-60 วันโดยประมาณ ขึ้นอยู่กับว่าเราปลูกในช่วงเวลาไหน และควรให้น้ำในช่วงเช้าและช่วงเย็น เพื่อให้ผลผลิตที่มีคุณภาพพร้อมรับประทานมากขึ้น
9.ผักคะน้า
ผักสวนครัว อีก 1 ชนิด ที่สามารถปลูกทานเองได้ที่บ้าน นั่นคือ คะน้า หลายคนอาจจะสงสัยว่าคะน้าจะปลูกที่บ้านได้เหรอ จริงๆ แล้วคะน้าสามารถปลูกที่บ้านได้ โดยใช้พื้นที่ที่มีอยู่ในการปลูก หรือจะปลูกในกระถางต้นไม้ก็ได้ โดยการปลูกคะน้านั้นจะทำการโรยเมล็ดคะน้าลงในกระถาง หรือแปลงปลูกเล็กๆ ในบ้าน โดยหมั่นใส่ปุ๋ยและรดน้ำอย่างสม่ำเสมอ โดยรดน้ำประมาณ 1-2 ครั้งต่อวัน เพื่อไม่ให้ดินแฉะเกินไป
คะน้าเป็นพืชที่ปลูกไม่ยาก สามารถปลูกในพื้นที่บ้านได้อย่างที่กล่าวไป ทั้งนี้การให้ผลผลิตของคะน้านั้นจะขึ้นอยู่กับสภาพอากาศ หรือการดูแลด้วย นอกจากนี้การปลูกคะน้าจะต้องขุดให้ลึกประมาณ 0.5 เซนติเมตร โดยคะน้าจะเริ่มโตประมาณ 1 อาทิตย์ หลังจากนั้นประมาณ 45-60 วัน ก็สามารถเก็บผลผลิตได้ ไม่ว่าจะนำไปขายหรือนำไปบริโภคได้เลย
10.พริก
พืชตัวสุดท้ายที่สามารถปลูกในบ้านได้ และให้ผลผลิตเร็ว คือ พริก ตามจริงแล้วอาจจะมีพืชที่ให้ผลผลิตเร็วกว่าพริกอยู่อีก 2-3 ชนิด แต่ที่เลือกเป็นพริกมานั้นเพราะเห็นว่าเมื่อได้ผลผลิตแล้วจะสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้อย่างต่อเนื่องและเร็วขึ้น ในช่วงที่ต้นพริกกำลังเติบโตอาจจะใช้เวลาประมาณ 2-3 เดือน ในการเจริญเติบโต ก่อนเริ่มปลูกควรนำเมล็ดพริกไปแช่น้ำอุ่นก่อนประมาณ 30 นาที หลังจากนั้นจึงค่อยนำมาปลูกในกระถาง หมั่นรดน้ำให้ชุ่ม ต้นพริกจะเริ่มงอกขึ้นในช่วง 2 สัปดาห์แรก
พริกจะเป็นพืชที่สามารถปลูกได้ง่าย เพียงแค่นำกระถางมาใส่ดินที่มีความร่วนซุย และหย่อนเมล็ดพริกลงไปในกระถาง จากนั้นก็หมั่นรดน้ำดูแล โดยพริกแต่ละสายพันธุ์จะชอบสภาพอากาศที่ไม่เหมือนกัน ฉะนั้นต้องคอยสังเกตดีๆ พริกจะให้ผลผลิตในช่วงระยะเวลา 70-80 วันหลังจากปลูก แต่พอได้ผลผลิตในช่วงเวลาดังกล่าวแล้วนั้นก็สามารถจะเก็บผลผลิตได้เรื่อยๆ ต่อมา โดยผลผลิตหลังจากต้นพริกโตเต็มที่แล้วจะเก็บได้ทุกๆ 15-20 วัน ก็เก็บได้ตลอด
จะเห็นได้ว่าพืชผลทางการเกษตรนอกจากจะปลูกในพื้นที่ที่เป็นแปลงใหญ่ๆ ของเกษตรกรแล้ว ประชาชนทั่วไปที่สนใจในการปลูกพืชผักนั้นก็สามารถปลูกได้เช่นกัน เพียงแค่มีพื้นที่ในบ้าน หรือถ้าใครอยู่ตามคอนโด หรืออพารท์เมนท์ ก็สามารถหากระถางต้นไม้ หรือภาชนะที่ใช้ในการปลูกพืชได้มาใส่แทนกันได้ เพียงเท่านี้ก็สามารถปลูกพืชดังกล่าวได้แล้ว
พืชแต่ละชนิดจะมีระยะเวลาในการเติบโตที่ไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับการดูแลและเอาใจใส่ของผู้ปลูก แต่สิ่งที่จะได้เลย คือ การได้รับประทานผักที่สด สะอาด และปลอดภัยจากสารเคมีอย่างแน่นอน จะเห็นเลยพืช 10 ชนิด ที่นำมานี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของพืชทั้งหมดที่สามารถปลูกและให้ผลผลิตได้เร็ว ไม่ว่าจะปลูกไว้ทานเองก็ดี หรือปลูกเพื่อจำหน่ายเป็นรายได้เสริมก็ดี สามารถทำได้ไม่ยากอย่างที่หลายคนเข้าใจ
จากที่กล่าวมาทั้งหมดนั้นการปลูกพืชก็เหมือนกับการเรียนรู้ ไม่ว่าจะเป็นการเรียนรู้ในด้านใด ทุกคนย่อมมีการผิดพลาดได้ทั้งสิ้น ไม่มีผิด ไม่มีถูก การได้ลงมือทำเท่านั้นถึงเป็นสิ่งสำคัญ บทความข้างต้นนี้เป็นเพียงการนำเสนอข้อมูลที่เป็นประโยชน์สำหรับผู้ที่จะเพาะปลูกพืชที่สามารถปลูกเองได้อย่างง่ายดาย และใช้เวลาในการเพาะปลูกไม่นาน เป็นสิ่งที่ต้องลองและเริ่มที่จะเรียนรู้กันไป หากบทความข้างต้นมีการนำเสนอที่ผิดพลาดต้องขออภัย และพร้อมที่จะรับการแก้ไขในภายหลัง
ขอขอบคุณแหล่งข้อมูลอ้างอิง
https://cheechongruay.smartsme.co.th/content/23292，http://www.khonlukbaan.com/10-%E0%B8%9C%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%AA%E0%B8%A7%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%B8%B0%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%99-%E0%B9%82%E0%B8%95%E0%B9%80/，https://home.kapook.com/view189131.html，https://www.baanlaesuan.com/46495/plant-scoop/edible-vegetable-fence-2，https://me-panya.com/?p=676
