การปลูกขมิ้นชัน
ปัจจุบันนี้นับได้ว่าเป็นช่วง “รุ่งโรจน์” ของผลิตภัณฑ์เสริมความงาม และน้ำพริกกึ่งสำเร็จรูป พร้อมปรุง ส่งผลให้สินค้าพืชพื้นบ้านถูกผลักดันเข้ามาเป็นส่วนประกอบสำคัญ
ที่ผ่านมาทางเราได้นำเสนอเกี่ยวกับพืชพื้นบ้านที่ขึ้นตามรั้วบ้านของใครหลายคน สร้างเงินให้กับเกษตรกรเป็นกอบเป็นกำ เช่น ใบมะกรูด ชะอม ตะไคร้ และข่า เป็นต้น สวนกระแสผักราคาแพงที่มีอยู่ 2 รูปแบบ สามารถเห็นได้ชัดเจน คือ ผักเมืองหนาว กับราคาสูงตลอดทั้งปี และผักพื้นบ้าน มักดูแลโดยธรรมชาติเพื่อลดต้นทุน ด้วยวิธีการปลูกและการดูแลที่ค่อนข้างจะพิถีพิถันแตกต่างกันในบางชนิด ต้องอาศัยความรู้เฉพาะเป็นพิเศษบ้าง หรือบางชนิดอาจต้องอาศัยการดูแลจากพ่อพระพิรุณเสียส่วนใหญ่
ในบรรดาพืชสมุนไพรหลายชนิดในบ้านเรา อีกตัวหนึ่งที่ต้องขึ้น “อันดับชาร์ต”อย่างแน่นอน คือ ขมิ้นชัน ที่อาจมีชื่อเรียกหลากหลายตามภูมิภาค เช่น ขมิ้นแกง ขมิ้นหยอก หรือ ขมิ้นหัว เป็นต้น
คุณวินัย ฤทธิกุล ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนขมิ้นชันปลอดสารพิษ แหล่งปลูกขมิ้นชันขึ้นชื่ออีกแห่งหนึ่งจากจังหวัดสุราษฏร์ธานี ก่อนหน้านี้ที่เขาจะเริ่มมาปลูกขมิ้นชัน อีกทั้งยังส่งเสริมเกษตรกรในละแวกอีกมากมายให้มีรายได้ควบคู่กับการปลูกยางพารา และปาล์มน้ำมัน ซึ่งตัวเขาเองก็เป็นเกษตรกรชาวสวนยางพารา และปาล์มน้ำมัน อีกคนหนึ่งเช่นกัน
คุณวินัยบอกว่า “ระหว่างที่ต้นยางยังไม่สามารถกรีดได้ หรือหลังจากโค่นต้นไปแล้ว ก็จะทำให้เกษตรกรเสียรายได้ในระหว่างนี้ไปด้วย การปลูกขมิ้นชันในสวนยางเสริมจะทำให้มีรายได้จากตรงนี้อีกทางหนึ่ง” เขาเริ่มปลูกขมิ้นชันขาย และตั้งกลุ่มมาตั้งแต่ปี 2542 แต่ยังกระท่อนกระแท่นอยู่พักใหญ่ ซึ่งกว่าจะเป็นรูป เป็นร่าง มาได้อย่างมั่นคง ก็นับเป็นระยะเวลากว่า 5 ปี กลุ่มเริ่มเติบโตขึ้น และชัดเจนขึ้น
กระทั่งในปัจจุบันเห็นได้ชัดว่าการพัฒนาในอนาคตอันใกล้นี้จะยังคงเพิ่มและต่อยอดต่อไปให้สูงขึ้นอีกอย่างแน่นอน คงอาจเป็นเพราะพืชตัวนี้ไม่ค่อยมีคนให้ความสนใจอย่างจริงจังมากนัก จึงเป็นช่วงโอกาสทองของเกษตรกรกลุ่มรัฐวิสาหกิจชุมชนขมิ้นชันปลอดสารพิษ ต.เขาวง อ.บ้านตาขุน จ.สุราษฏร์ธานี พันธุ์ที่นำมาปลูกอยู่ทุกวันนี้ เป็นพันธุ์ดั้งเดิมที่เก็บสะสมจากรุ่นบรรพบุรุษ ซึ่งมักเป็นการปลูกไว้ใกล้บ้านสำหรับนำมาทำยารักษา และปรุงอาหาร เพราะอาหารปักษ์ใต้นั้นส่วนมากล้วนมีส่วนประกอบจากขมิ้นชันในน้ำพริกแกงต่างๆ
ซึ่งทางกลุ่มยังได้กวาดรางวัลมาการันตีคุณภาพอีกหลายชิ้น เช่น สำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม ผลิตภัณฑ์ดีเด่น ประเภทสมุนไพรที่ไม่ใช่อาหาร และยา ระดับ 4 ดาว รางวัลดีเด่นกลุ่มเกษตรกรทำเกษตรอินทรีย์ จากกรมพัฒนาที่ดิน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และหนังสือแสดงการจดทะเบียนวิสาหกิจชุมชน จากสำนักงานเกษตรอำเภอบ้านตาขุน จังหวัดสุราษฏร์ธานี เป็นต้น
การจำหน่ายขมิ้นชัน
เมื่อความนิยมยังคงมีอย่างต่อเนื่องในทุกๆ ด้าน แต่กลุ่มผู้ผลิตน้อยลง ดึงราคาให้สูงขึ้นตามไปด้วย ซึ่งราคาจะแตกต่างไปตามปริมาณของผลผลิต เช่น
- ช่วงที่เริ่มมีผลผลิต กับระยะที่ผลผลิตเริ่มทยอยหมดจากสวน จะราคาอยู่ที่ 32 บาท/กก. และ
- กลางฤดูกาลประมาณเดือน ธ.ค. เป็นต้นไป ผลผลิตมักจะมีมากกว่าช่วงอื่นๆ ราคาอยู่ที่ประมาณ 20 บาท/กก. หรืออาจพูดได้ว่าราคาของขมิ้นชันไม่ต่ำกว่า 20 บาท/กก.นั่นเอง
ทั้งนี้ใช่ว่าใน 1 กอ จะให้ผลผลิตเพียงไม่กี่กิโลกรัมเท่านั้น แต่สามารถให้ผลผลิตกว่า 5 กก./กอทีเดียว หรืออาจมากกว่านี้ หากต้นมีความสมบูรณ์ก็ได้ประมาณ 2,500 กก./ไร่ หรือรายได้เฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 50,000-80,000 บาท/ไร่
การแปรรูปขมิ้นชัน ผงขมิ้น ขมิ้นชันแคปซูล
นอกจากจะขายในรูปของหัวสดแล้วทางกลุ่มยังได้รับความร่วมมือจากทางจังหวัดในการนำขมิ้นชันมาแปรรูป ไม่ว่าจะเป็นแบบแห้ง แบบผง และแบบ ขมิ้นชันแคปซูล โดยส่วนมากมักจะขายส่งสำหรับนำไปผลิตเป็นยา ซึ่งราคาขายของแต่ละตัวจะแตกต่างกันออกไปเช่นกัน ขมิ้นชันแคปซูล ขมิ้นชันแคปซูล ขมิ้นชันแคปซูล ขมิ้นชันแคปซูล
- หากเป็นแบบขมิ้นชันอบแห้งราคาประมาณ 300 บาท/กก. และ
- แบบบดแห้งเป็นผงแล้วประมาณ 500 บาท/กก. ขมิ้นชันแคปซูล ขมิ้นชันแคปซูล ขมิ้นชันแคปซูล ขมิ้นชันแคปซูล
สภาพพื้นที่การปลูกขมิ้นชัน
สภาพอากาศและฤดูกาลของจังหวัดสุราษฏร์ธานีที่อยู่ติดกับทะเลอ่าวไทย และค่อนข้างจะแตกต่างจากจากภูมิภาคต่างๆ หรือที่เรียกกันว่า “ฝน 8 แดด 4” ส่งผลให้มีช่วงหน้าฝนที่ยาวนาน การปลูกพืชพันธุ์การเกษตรของภาคใต้อาศัยน้ำฝนเสียมากกว่า
ขมิ้นชันเป็นอีกตัวหนึ่งที่กลุ่มเกษตรกรที่นี่เลือกปลูกกันในช่วงหน้าฝน และเว้นไว้ในหน้าร้อนที่เป็นช่วงเตรียมดิน ก่อนที่ฝนแรกจะตก และเริ่มลงมือปลูกกัน อีกทั้งเป็นพืชที่มีความต้านทานเรื่องโรค แมลงต่างๆได้ค่อนข้างดี คุณวินัยจึงไม่ต้องรดน้ำในแปลงปลูกขมิ้นด้วยตนเอง เพียงแต่ปลูกแล้วรอเก็บเกี่ยวผลผลิตเท่านั้น ประมาณ 9-10 เดือน หรือเกือบปี หลังจากปลูกไปแล้ว ก็สามารถนำมาแปรรูป หรือจำหน่ายออกได้
คุณวินัยบอกว่า “การปลูกขมิ้นชันมักมีการเปลี่ยนแปลงสมาชิกอยู่เสมอทุกปี เนื่องจากว่าเกษตรกรส่วนมากจะปลูกยางพารา และปาล์มน้ำมันด้วย การปลูกขมิ้นจึงมักเป็นช่วงจังหวะที่ต้นยางพารายังมีขนาดเล็ก จึงสามารถปลูกแซมได้ เพื่อหารายได้เสริมระหว่างที่ยังไม่ได้กรีดยาง หรือต้นปาล์มยังไม่โตพอให้ผลผลิตแก่เกษตรกรได้” รายใหม่จะเข้ามาแทนรายเก่าอยู่เสมอ ดังนั้นผลผลิตที่ได้จึงไม่มีเยอะจนล้น และน้อยเกินไปจนขาดส่งตลาด
การปลูกและดูแลรักษาขมิ้นชัน
ด้วยความที่ขึ้นง่าย เติบโตได้เองตามธรรมชาติ ดังนั้นในระหว่างการปลูกและการดูแลรักษาจึงไม่ต้องยุ่งยากมากนัก ก่อนลงมือปลูกอาจใส่ปุ๋ยอินทรีย์บำรุงดิน จากนั้นจึงจะไถพรวนดินอีกครั้งก็สามารถลงปลูก ขมิ้นชัน ได้ เริ่มจากการเว้นระยะห่างในการปลูกประมาณ 30-80 ซม. พยายามขุดหลุมให้กว้าง
ซึ่งใน 1 กอ จะใส่เหง้าพันธุ์ประมาณ 6 เหง้า ก่อนกลบดินทับ โดยไม่จำเป็นใช้ปุ๋ยรองพื้นแต่อย่างใด อาจเป็นการลดต้นทุนไปอีกทางหนึ่งเช่นกัน หลังจากนั้นอีกประมาณ 1 อาทิตย์ เหง้าจะแทงยอดออกมาให้เห็น ให้ใส่ปุ๋ยอินทรีย์อีกรอบก่อนที่จะปล่อยต้น
ประโยชน์ของ ขมิ้นชัน สร้างตลาดยั่งยืน
สำหรับท่านที่กำลังลังเลใจในการมองหาพืชสร้างรายได้อยู่ ก็คงต้องหนักใจสักหน่อยแล้ว เมื่อทิศทางและเป้าหมายของผักแต่ละประเภทแตกต่างกัน ผักเมืองหนาวที่มุ่งเน้นการผลิตโดยใช้เทคโนโลยีด้านการดูแลอย่างพิถีพิถันเพื่อผู้บริโภคภายในประเทศ ตามห้าง ร้านดังทั่วไป ด้วยราคาที่ค่อนข้างนิ่ง ผลตอบแทนสมเหตุสมผลทั้งปี เป็นเหตุให้ดึงนักลงทุนมาปลูกผักชนิดนี้สูงขึ้นในทุกๆ ปี
ส่วนผักพื้นบ้านชนิดต่างๆโดยเฉพาะเครื่องเทศที่ปลูกกันน้อยในแต่ละภูมิภาค ด้วยความ “ต้องการน้อย แต่ทุกครัวเรือนต้องใช้” แม้ราคาซื้อขายไม่สูงมากนัก อีกทั้งยังแปรผันสูงตามช่วงฤดูกาลที่สูงปรี๊ด และลงฮวบอย่างใจหาย อย่างไรก็ตามผักกลุ่มนี้ก็เป็นจำนวนไม่น้อยที่ส่งออกต่างประเทศเช่นกัน ฟังแบบนี้แล้วคงน่าลังเลใจเพิ่มขึ้นไปอีกไม่น้อย อย่างไรก็ตามรู้จักตลาด ไม่ว่าจะตัวไหนก็ไปรอดทั้งนั้น
แม้ว่า ขมิ้นชัน จะมีแหล่งปลูกที่เป็นเศรษฐกิจจริงๆ เพียงไม่กี่แหล่งในประเทศ แต่สรรพคุณการนำมาทำประโยชน์ที่หลากหลาย จึงทำให้ตลาดหลายระดับมองมาที่พืชตัวนี้เป็นสำคัญ เช่น เป็นส่วนผสมหลักในอาหารปักษ์ใต้ โรงงานผลิตน้ำพริก นำสู่กระบวนการผลิตเป็นยา ทั้งแผนโบราณ แผนปัจจุบัน และส่วนผสมเครื่องสำอาง อีกมากมาย
รายชื่อสมาชิกกลุ่มผู้ปลูกขมิ้นชันปลอดสารพิษ
ที่สำคัญคือจำนวนสมาชิกที่เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ในทุกปี ณ ตอนนี้อาจมีจำนวนมากเกือบ 100 คน ที่เข้ากับโครงการปลูกขมิ้นปลอดสารพิษ แต่สินค้าก็ยังคงได้ระบายอออกจากโกดังอย่างต่อเนื่อง แสดงถึงความต้องการของตลาดที่เพิ่มสูงอยู่ในปัจจุบัน
รายชื่อสมาชิกรายใหม่ กลุ่มผู้ปลูกขมิ้นชันปลอดสารพิษ ต.เขาวง อ.บ้านตาขุน จ.สุราษฏร์ธานี ได้แก่ นายกฤษณะ ฤทธิกุล, นายมงคล สรรพา, นางเรณู จันทร์แก้ว, นางจิตรประเสริฐ ทองใบ, นางลัดดา ฤทธิกุล, นางเพ็ญญา จันทร์แก้ว, นางสาวขวัญฤดี จันทร์แก้ว, นายสมบัติ ธรรมเรือง, นางบุญศรี ถาวร, นางนิตยา ฤทธิกุล, นางพนิดา สมเพ็ชร, นางลออง รักมาก, นางจินตนา ชูจันทร์, นายประวิน ชูจันทร์, นางหวง จันทร์พฤกษ์, นางจุฬามณี ฤทธิกุล, นางสาวมยุรี ขวัญกุล, นางอุษา ประทุม, นางเยาวภา รักบางแหลม, นายสุทิน รักบางแหลม, นายชลอ ผลเพิ่ม, นางพวงศรี ทองมา
ขอขอบคุณ คุณวินัย ฤทธิกุล และคุณลัดดา ฤทธิกุล ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนขมิ้นชันปลอดสารพิษ
62 ม.2 ต.เขาวง อ.บ้านตาขุน จ.สุราษฏร์ธานี 84230 โทร.08-9971-6318
