การ ปลูกข่า และ ปลูกตะไคร้ บนคันบ่อเลี้ยงปลา
การปลูก “ข่า” และ “ตะไคร้” มาฝาก เพราะเป็น อาชีพเสริมรายได้ดีลงทุนน้อย ที่สร้างมูลค่า หรือรายได้สูงไม่ต่ำกว่า 30,000บาท/เดือน เป็นรายได้ที่ฟังไม่ผิด จากการสัมภาษณ์เกษตรกรผู้เลี้ยงปลา อย่าง คุณเฉียบ และคุณขวัญเรือน อำแพง ซึ่งได้เช่าพื้นที่บ่อจากบริษัทเอกชนแห่งหนึ่งที่อยู่บริเวณเขตอำเภอบางบ่อ เพื่อเลี้ยงปลาสลิด และเลี้ยงปลาเบญจพรรณ และเลี้ยงกุ้งขาวร่วมกับกุ้งก้ามกราม
โดยเช่าในราคา 1,000-1,500 บาท/ไร่/ปี ทำสัญญาเช่าปี/ปี เหตุเพราะพื้นที่ส่วนใหญ่ในเขตอำเภอบางบ่อ และตำบลคลองด่าน นั้น ส่วนใหญ่เป็นที่ดินของนายทุน และบริษัทเอกชน แต่เพราะคุณเฉียบและคุณขวัญเรือนมีอาชีพเลี้ยงปลาสลิดมานาน จึงต้องเช่าที่เลี้ยงปลาเรื่อยมา
แต่เมื่อการเลี้ยงปลาสลิดค่อนข้างมีปัญหาเรื่องน้ำมานาน เมื่อถึงฤดูการเลี้ยงปลาสลิดจะต้องรอน้ำจากกรมชลประทานที่ระบายน้ำมาให้ ซึ่งในบางปีที่ฝนแล้งการเลี้ยงปลาสลิดก็ต้องล่าช้าออกไป ทำให้ระยะเวลาการเลี้ยงปลาสลิดถูกจำกัดด้วยเงื่อนไขของเวลา แม้ว่าปลาสลิดที่เลี้ยงจะมีขนาดไซส์ยังไม่โตก็ต้องจับ เพราะไม่เช่นนั้นน้ำจะแห้ง และถูกจำกัดด้วยเรื่องราคา หากจับปลาล่าช้าราคาจะมีราคาต่ำ อีกทั้งเมื่อถึงเวลาจับปลาสลิดมีรายได้ หรือกำไรน้อยมาก เพราะต้นทุนเรื่องแรงงานสูง ขณะที่การเลี้ยงปลาสลิดมีรายได้แค่ปีละหนึ่งครั้งเท่านั้น
อาชีพเสริมรายได้ดีลงทุนน้อย
ด้วยเหตุนี้คุณเฉียบจึง ปลูกตะไคร้ และข่าไว้บนคันบ่อเพื่อจำหน่าย สร้างรายได้เสริมในช่วงที่รอรายได้จากการขายปลาสลิด ซึ่งเกษตรกรผู้เลี้ยงปลาในย่านอำเภอบางบ่อมักนิยมการ ปลูกข่า และ ตะไคร้ ปลอดสารเคมีบนคันบ่อกันมานานแล้ว เป็นการใช้พื้นที่บริเวณคันบ่อให้เกิดประโยชน์ และสร้างรายได้เสริม
แต่พอปลูกไปปลูกมากลายเป็นว่าการ ปลูกข่า และ ปลูกตะไคร้ บนคันบ่อกลายเป็นพืชเศรษฐกิจที่สร้างรายได้ หรือให้ผลตอบแทนสูงให้กับเกษตรกรผู้เลี้ยงปลาในจังหวัดสมุทรปราการไปแล้ว ซึ่งมีพื้นที่การ ปลูกข่า และ ปลูกตะไคร้ ประมาณเกือบ 2,000 ไร่ มีรายชื่อเกษตรกรในจังหวัดที่ปลูกมากกว่า 2,000 ราย
โดยส่วนใหญ่จะมีแม่ค้ามารับซื้อผลผลิตถึงที่ ทำให้มีผลผลิตข่าและตะไคร้ออกสู่ตลาดจำนวนมาก แต่ก็ยังมีปริมาณไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาดอยู่ดี เนื่องจากข่าและตะไคร้เป็นพืชสวนครัวที่ปลูกง่าย ไม่ค่อยมีโรคและแมลงรบกวน อีกทั้งเป็นสมุนไพรที่มีกลิ่นหอม และเป็นเครื่องเทศช่วยดับกลิ่นคาวในการประกอบอาหารประเภทเนื้อสัตว์ได้ดี ทำให้เป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก
นอกจากข่าเป็นเครื่องเทศที่ดับกลิ่นคาวของเนื้อสัตว์ได้ดีแล้ว ข่ายังมีประโยชน์หรือสรรพคุณอีกมากมาย อาทิ ช่วยเจริญอาหาร บำรุงร่างกาย บำรุงไต บำรุงธาตุไฟ ในส่วน (ราก) มีคุณสมบัติช่วยขับเลือดลม และเพิ่มการไหลเวียนของเลือดได้ดี แต่หาก (เหง้า) ข่าไปสกัด จะมีสรรพคุณช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง และลดน้ำตาลในเลือด ในข่ามีสาร acetoxychavicol acetate (ACA) ซึ่งมีฤทธิ์ช่วยยับยั้งการเกิดโรคมะเร็งได้อีกด้วย
ส่วน “ตะไคร้” นั้นมีคุณสมบัติและประโยชน์มากมาย อาทิ บำรุงและรักษาสายตา ฯลฯ ตะไคร้เป็นทั้งเครื่องเทศที่ดับกลิ่นอาหารคาวได้ดี ขณะที่ในส่วนของวงการความงาม หรือสปา นิยมใช้น้ำมันหอมระเหยที่ผลิตจากตะไคร้ และชงชาตะไคร้ไว้บริการลูกค้า ซึ่งลูกค้าส่วนใหญ่จะชื่นชอบชาตะไคร้มาก เพราะมีกลิ่นหอมอ่อนๆ รสชาติกลมกล่อม ฯลฯ
ราคาตลาด ของ ข่าและตะไคร้
สำหรับการปลูกและดูแลข่าและตะไคร้นั้น คุณเฉียบบอกว่าทำได้ไม่ยาก ซึ่งเขาได้ปรับพื้นที่คันบ่อเลี้ยงปลาเกือบ 100 ไร่ เป็นพื้นที่ปลูก ซึ่งปัจจุบันนี้ ปลูกข่า จำนวนมากกว่าตะไคร้ เพราะว่าตะไคร้มีคนเริ่มหันมาปลูกจำนวนมากขึ้น ทำให้ราคารับซื้อในพื้นที่มีราคาตกต่ำ ขณะที่ข่านั้นมีราคารับซื้อสูงกว่าตะไคร้ ข่าอ่อนอยู่ที่ 31-40 บาท/กก. ข่าแก่ราคา 12-15 บาท/กก.
การดูแลรักษาข่าและตะไคร้
โดยก่อนที่จะลงมือปลูกสังเกตดูดินบนคันบ่อว่า หากดินมีความแข็งกระด้าง หรือหากตรวจ pH ดิน ถ้าดินมีความเปรี้ยวเกินไปจะใช้ปูนมาร์ลปรับสภาพดินก่อน จากนั้นแล้วค่อยนำพันธุ์ตะไคร้ที่เตรียมไว้ปลงปลูก ดูแลรดน้ำในช่วงปลูกใหม่ จนกว่าตะไคร้จะติด แล้วปล่อยให้เจริญเติบโตตามธรรมชาติ หากถึงช่วงฤดูแล้งที่มีอากาศร้อนจัด จะรดน้ำเพื่อเพิ่มความชุ่มชื่นให้กับตะไคร้ และช่วยให้ตะไคร้ไม่เหี่ยวเฉา ตะไคร้จะใช้ระยะเวลาปลูกประมาณ 5 เดือน ก็ตัดขายได้แล้ว โดยจะตัดใบ และตัดแต่งต้นตะไคร้ให้สวยงาม ก่อนส่งขายให้แม่ค้า
การเพาะขยายพันธุ์ข่า
ส่วนข่าจะเลือกใช้ข่าขาวที่เป็นสายพันธุ์พื้นบ้านมาปลูก โดยคัดเลือกเฉพาะหน่ออวบ สมบูรณ์ มาปลูกขยายพันธุ์โดยจะแบ่งหน่อข่าไปปลูก 3-5หน่อ/หลุม ขนาดหลุมปลูกประมาณ 50×50 ระยะห่าง 1×1 เมตร จากนั้นหมั่นรดน้ำ ในช่วงระยะแรกที่ปลูก ควบคู่ไปกับการดูแลหญ้า หรือวัชพืช แล้วเสริมด้วยการฉีดพ่น หรือราดปุ๋ยหมักชีวภาพที่หมักเอง เพื่อเสริมการแตกหน่ออ่อนให้กับข่า ซึ่งข่าจะใช้ระยะเวลาการปลูกอยู่ที่ 8 เดือน จึงขุดขายได้ ก่อนการขุดข่าขายจะมีแม่ค้าขาประจำมารับซื้อถึงสวน โดยโทรแจ้งนัดวันขุดข่าล่วงหน้าว่าต้องการจำนวนเท่าไหร่
รายได้จากการขายข่าและตะไคร้
จากนั้นคุณเฉียบและสมาชิกในครอบครัวจะช่วยกันเลือกขุดข่าในแต่ละกอแค่บางส่วนเท่านั้น เพราะจะต้องเหลือหน่อข่าไว้ให้แตกหน่อใหม่ ซึ่งวิธีนี้จะไม่ต้องเสียเวลาปลูกข่าใหม่ ส่วนข่าที่ได้ก็จะนำไปตัดราก และคัดแยกข่าอ่อน และข่าแก่ ออกจากกัน เพราะข่าอ่อนจะมีราคาสูงราคา 31-40 บาท/กก. ข่าแก่ ราคา 12-15 บาท/กก. แล้วแม่ค้าจะมารับซื้อถึงที่
จากนั้นแม่ค้าจะนำข่าที่ได้ไปฉีดน้ำทำความสะอาดให้ขาวน่ารับประทาน ก่อนส่งขายไปยังตลาดต่างๆ ทั้งในกรุงเทพฯ และต่างจังหวัด ทำให้ครอบครัวคุณเฉียบมีรายได้จากการจำหน่ายข่าและตะไคร้เฉลี่ย 1,000 บาท/วัน หรือมีรายได้ประมาณ 30,000 บาท/เดือน “รายได้ที่มาจากการขายข่าและตะไคร้ จะเป็นเงินหมุนเวียนใช้จ่ายในชีวิตประจำวัน ซึ่งช่วยได้เยอะมาก พอถึงเวลาจับปลาขาย เราก็พอมีเงินเก็บบ้าง” คุณเฉียบกล่าว
ทั้งนี้ข่าและตะไคร้ไม่ใช่แค่พืชสวนครัว ที่ใครๆ ก็ปลูกทานเองได้ทั้งนั้น แต่ยังเป็นพืชเศรษฐกิจที่สร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำให้กับผู้ปลูกอีกด้วย ดังนั้นอย่ามองข้ามหรือประเมินคุณค่าต่ำเพียงเพราะเห็นเป็นพืชที่คุ้นเคย
ขอขอบคุณข้อมูลจาก คุณเฉียบ และคุณขวัญเรือน อำแพง
