วิธีปลูกมันสําปะหลัง
แม้ราคาซื้อขายผลผลิตจะ “ถูก หรือแพง” เกษตรกรตาดำๆ ที่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมตกทอดกันมาช้านาน ก็ยังจำต้องก้มหน้า ก้มตา ทำอาชีพของตนไป เพื่อเลี้ยงปากท้องตน และครอบครัว แม้ต้องเจอกับภาวะทุนหายกำไรหดในบางปีก็ตาม และหนทางที่ทำให้หลุดพ้นจากคำว่า “ขาดทุน” ได้นั้น เกษตรกรจะต้องมีหัวคิดก้าวหน้าในรูปแบบการจัดการไร่ เปลี่ยนจากการปลูกแบบเดิมๆ ที่ปล่อยให้เทวดาเลี้ยงไปวันๆ การพัฒนาการจัดการไร่ไม่มีรูปแบบตายตัว ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบหลายๆ อย่าง เช่น สภาพดิน ฟ้า อากาศ สภาพแวดล้อม ชนิดพืชที่ปลูก และที่สำคัญอยู่ที่แนวคิดของผู้ปฏิบัติงานด้วย
คุณวีรศักดิ์ ดาราคำ อดีตผู้รับเหมาก่อสร้าง ได้พลิกผันตนเองมาเอาดีด้านการทำไร่มันสำปะหลัง หลังจากที่ผู้เป็นบิดาเริ่มชราตัวลง พร้อมกับสุขภาพร่างกายเริ่มไม่ไหวกับงานหนักๆ แล้ว ที่สำคัญทั้งคุณวีรศักดิ์และคุณพ่อของเขาบอกเป็นเสียงเดียวกันว่าอยากประกอบอาชีพที่ทำให้ครอบครัวได้อยู่ด้วยกันพร้อมหน้า
“งานก่อสร้างเราทำมากันหลายปีแล้ว รับเหมาก่อสร้างทางอาคารต่างๆ รายได้ดีมาก แต่ไม่ได้อยู่กับครอบครัว ต้องเดินทางไปเรื่อยตามงานเหมาแต่ละงาน ก็ใช้เวลานานพอสมควร แต่พอนานๆ เข้าพ่อก็อายุมากขึ้น และไม่ค่อยสบาย ผมก็คุยกันว่าจะเอายังไงกันดี ไม่นานก็ตัดสินใจกลับมาอยู่บ้านกันดีกว่า ทำอะไรก็ได้ที่ได้อยู่พร้อมหน้ากันครอบครัว และเราก็เลือกที่จะยึดงานเกษตรเป็นงานสร้างรายได้ เพราะมีที่ดินอยู่แล้วกว่าร้อยไร่”
จุดเริ่มต้นปลูกมันสำปะหลัง
ด้วยเหตุผลหลายๆ อย่างประกอบกัน ทำให้คุณวีรศักดิ์หันหลังให้กับงานที่เรียกว่าสร้างรายได้ดี มาประกอบอาชีพเกษตร ทั้งๆ ที่ไม่มีความถนัดในการปลูกพืชเลยแม้แต่น้อย แต่ด้วยความมุ่งมั่นในการประกอบอาชีพใหม่ ทำให้เขาเริ่มสำรวจพื้นที่ใกล้เคียงว่าส่วนใหญ่เกษตรกรปลูกพืชประเภทใด
“ยางพารา” เป็นพืชที่กำลังได้รับความสนใจจากผู้คนในพื้นที่ รวมทั้งคุณวีรศักดิ์ด้วย เพราะเป็นพืชที่มีอนาคตไกล ประกอบกับมีตลาดรองรับที่แน่นอน ทั้งในประเทศ และต่างประเทศ หากแต่สภาพพื้นที่ในเขต ต.หนองกุงน้อย อ.ตาลสุม จ.อุบลราชธานี มีความแห้งแล้ง อีกทั้งได้เห็นตัวอย่างจากแปลงที่ปลูกใกล้บ้านไม่ค่อยได้ผลที่น่าพอใจเท่าไร เขาจึงเกรงว่าจะทำให้ผลประกอบการไม่คุ้มกับทุนที่ลงไป
หลังจากนั้นเขาจึงลองศึกษาพืชตัวใหม่เพื่อให้เกิดความเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ปลูกมากที่สุด ไม่นานหลังจากนั้นเขาได้เดินทางไปเยี่ยมญาติที่อาศัยอยู่ที่ อ.เดชอุดม และพบว่าญาติเขาได้ทำไร่มันสำปะหลังผลผลิตที่ได้เป็นที่น่าสนใจอย่างมาก จึงทำให้เขาตัดสินใจที่จะทำไร่มันจากนั้นเป็นต้นมา
“ผมมาดูว่าในบ้านเราเขาปลูกอะไรกันเป็นส่วนใหญ่ และแนวโน้มเป็นอย่างไรบ้าง แต่มีอีกพืชที่สร้างความตื่นตัวให้เกษตรกรได้มาก คือ ยางพารา เพราะเป็นพืชยืนต้น ปลูกครั้งเดียวอยู่ได้ตั้งหลายปี มีตลาดรองรับในเขตตาลสุม มีที่รับซื้อยางเยอะเหมือนกันนะ แต่หากสังเกตกันดูดีๆ จะรู้ว่าในพื้นที่เขตนี้มันแล้ง ตอนแรกผมก็ว่าจะปลูกยางเหมือนกัน แต่เห็นของเพื่อนบ้านที่ปลูกอยู่ใกล้ๆ นี้แล้วไม่ค่อยดีเท่าไร ทีนี้ผมมีญาติอยู่ที่เดชอุดมเห็นเขาปลูกมันสำปะหลังได้ดีมาก ยังพูดกับพ่ออยู่เลยว่าเรามัวแต่ไปรับเหมาก่อสร้าง สุดท้ายมาเห็นเขาทำไร่มันแล้วได้ดีด้วย ผลผลิตที่ได้เรียกว่าได้คุ้มกับทุนที่ลงไป แถมได้อยู่กับครอบครัวด้วย ผมจึงตัดสินใจขอซื้อพันธุ์เขามาปลูกบ้าง” คุณวีรศักดิ์เล่าให้ฟังถึงจุดเริ่มต้นการประกอบอาชีพใหม่ของเขาและครอบครัว
สภาพพื้นที่ปลูกมันสำปะหลัง
อดีตผู้รับเหมาก่อสร้างได้กลับมาปรับสภาพพื้นที่เพื่อจะปลูกมันสำปะหลัง แต่พื้นที่เดิมนั้นเป็นสวนยูคา เขาตัดไม้ขายได้เงินมาไม่ต่ำกว่า 100,000 บาท หากแต่หมดไปกับการจ้างวานให้นำรถขุดถอนรากยูคาออกจากพื้นที่ อีกทั้งต้องปรับพื้นที่ใหม่ เรียกได้ว่าเงินที่ได้จากการขายไม้ยูคายังไม่เพียงพอต่อการปรับพื้นที่ในครั้งนั้นเลย
ในปีแรกของการปลูกมันสำปะหลัง เขายังขาดประสบการณ์ จึงทำให้ได้ผลผลิตต่ำมาก เพราะนอกจากจะปรับพื้นที่ผิดลักษณะ คือ ไม่ได้สร้างทางน้ำ แล้วยังปลูกในพื้นที่ที่เคยเป็นปลูกไม้ยูคาอีกด้วย
“ตอนแรกที่ปลูก ผมปลูกในแปลงที่เคยเป็นสวนยูคา ตอนตัดต้นยูคาขายได้เงินเป็นแสน แต่ค่าจ้างรถให้เขาขุดต่อออกปรับพื้นที่หมดไปมากกว่าที่ได้มาอีก พอรื้อต้นยูคาออกหมดก็ปรับพื้นที่ใหม่ ปีแรกผมยังไม่ค่อยรู้อะไรเท่าไร ไถที่ยกร่องเสร็จก็ปลูกเลย ต่อมาเมื่อฝนตกเราไม่ได้สร้างทางน้ำ ทำให้น้ำแช่ขัง หัวมันเน่าเสียหายเยอะ เฉลี่ยแล้วได้แค่ไร่ละตันเอง”
ขั้นตอนการปลูกมันสำปะหลัง
บทเรียนจากการปลูกมันในปีแรกนำมาปรับปรุงแก้ไข โดยเริ่มจากการปรับปรุงสภาพดิน เนื่องจากทางครอบครัวเลี้ยงวัวควบคู่มาด้วย เขาจึงนำขี้วัวไปใส่ในไร่มันไม่ต่ำกว่า 3 รถ/ไร่ เพื่อปรับสภาพดิน ประกอบกับไถพรวน 2-3 ครั้ง ก่อนจะยกร่องเตรียมปลูก ที่สำคัญทำทางน้ำให้มีการระบายอย่างสะดวกด้วย
ต่อมาคัดเลือกต้นพันธุ์ที่มีความสมบูรณ์ ไม่มีร่องรอยของการเข้าทำลายของเพลี้ยแป้ง คุณวีรศักดิ์เผยว่าเขาจะเลือกต้นที่มีตาถี่ๆ เพราะจะแข็งแรง และทนกับสภาพในพื้นที่มากกว่าต้นที่มีตาห่าง นำต้นพันธุ์ที่คัดเลือกแล้วมาตัดเป็นท่อนยาวประมาณ 25 เซนติเมตร เสร็จแล้วนำท่อนพันธุ์ไปแช่ในน้ำยาเร่งราก และสารป้องกันเชื้อรา ก่อนที่จะนำไปปักลงในแปลงที่เตรียมไว้ ระยะห่างระหว่างร่องปลูก 1 เมตร ระยะห่างระหว่างต้นปักห่างกันประมาณ 70 เซนติเมตร
“ปีที่สองมาผมเริ่มต้นใหม่เอาขี้วัวไปใส่ในแปลงปลูกเพื่อปรับสภาพดิน สร้างทางน้ำให้มีการระบายที่ดี หากมีฝนตกหนักน้ำจะได้ไม่ท่วมขังอีก ก่อนปลูกคัดต้นพันธุ์ ผมเน้นเลือกต้นที่ตาถี่ๆ เพราะจะทนกว่าต้นตาห่างๆ ผมลองแล้ว ต้นไหนดูอวบๆ และตาห่างๆ ไม่ค่อยทนแล้ง บางครั้งเราเสียบมันลงไปแล้ว ฝนยังไม่ตก ท่อนมันที่เสียบไปก็แห้งตายไปก่อน เมื่อได้ต้นมาก็แช่น้ำยาเร่งรากก่อนเอาไปปลูก ที่สำคัญผมจะยกปลูกไม่ให้สูงมาก เพราะหลังร่องที่ยกสูงๆ จะมีการคายความชื้นเร็ว และหัวไม่ค่อยดีเท่าไร” คุณวีรศักดิ์อธิบายรูปแบบการปลูกมันที่เขาได้เปลี่ยนจากเดิม หลังจากเดินทางผิดมาก่อนหน้านี้ วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง
การบำรุงดูแลต้นมันสำปะหลัง
มันปลูกใหม่เขาจะใส่ปุ๋ยขี้ไก่ และปุ๋ยสูตร 15-15-15 หรือ 16-16-8 โดยรวมการปลูกมัน 1 ครอป จะใส่ปุ๋ยเพียง 2 ครั้ง เท่านั้น ส่วนเรื่องของระบบน้ำ เนื่องจากคุณวีรศักดิ์ต้องการเซฟต้นทุนการผลิตด้วยการไม่วางระบบน้ำ หากแต่จะอาศัยน้ำตามแหล่งน้ำธรรมชาติ หรือน้ำฝนตามฤดูกาลเท่านั้น
สำหรับการกำจัดวัชพืชจะแบ่งออกเป็น 3 กรณี คือ ช่วงแรกมันสำปะหลังยังเล็กอยู่ วัชพืชยังมีไม่มาก จะจ้างแรงงาน แต่หากวัชพืชขึ้นสูงไปแล้ว จะใช้เครื่องตัดหญ้าตัด และกรณีสุดท้าย คือ วัชพืชขึ้นมากๆ และสู้ค่าแรงงานไม่ไหว อาจจำเป็นต้องพ่นสารเคมีกำจัด เป็นต้น วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง
การใช้รถแทรกเตอร์คูโบต้า รุ่น B2420 จัดการไร่มันสำปะหลัง
เรื่องของความพร้อมในการทำงานเกษตรเป็นเรื่องที่สำคัญอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของ “ทุน” หรือแม้แต่ “แรงงาน” คุณวีรศักดิ์เผยให้ทราบว่าเมื่อช่วงเริ่มต้นการทำไร่มันใหม่ๆ เขาไม่มีความพร้อมทางด้านเครื่องมือทำเกษตรเลย จะไถที่ หรือปรับพื้นที่ แต่ละครั้ง ก็ต้องใช้เครื่องมือที่มีอยู่ ซึ่งไม่เกิดความเหมาะสมกับการใช้งานเท่าไร เช่น ต้องการจะยกร่องปลูก แต่เขามีเพียงรถไถใหญ่ และอุปกรณ์ต่อพ่วงเป็นผาล 3 ทำให้ร่องมีขนาดใหญ่เกินความพอดี หรือแม้แต่ตอนเก็บผลผลิต เขาต้องขุดมันโดยการใช้เสียมงัด จนทำให้เกือบได้เข้าไปนอนที่โรงพยาบาล เพราะหลังจะหักจากการใช้แรงในการขุดมัน เป็นต้น
จึงตัดสินใจที่จะซื้อเครื่องจักรกลการเกษตรเข้ามาเป็นเครื่องทุ่นแรง และเครื่องมือในการทำมาหากิน เกิดความสะดวกสบายมากขึ้นกว่าเดิม รถแทรกเตอร์คูโบต้า รุ่น B2420 ซึ่งเป็นรถไถขนาดเล็ก กะทัดรัด ทำงานได้สะดวกตลอดเวลา เป็นเครื่องทุ่นแรงที่ทำให้ทำงานได้ง่ายขึ้น ไม่ว่าจะพรวนดิน ทำรุ่น หรือแม้แต่ต่อพ่วงอุปกรณ์ขุดมัน
การบริหารจัดการไร่มันสำปะหลัง
อีกหนึ่งประเด็นที่เป็นเรื่องที่น่าติดตามว่าการสร้าง “พันธมิตร” ของคุณวีรศักดิ์ ซึ่งเป็นรูปแบบที่น้อยคนนักที่จะทำ นั่นคือ เขาจะแบ่งพื้นที่ทำเกษตรให้กับลูกทีมที่เคยร่วมงานกันมาตั้งแต่สมัยรับเหมาก่อสร้างคนละ 10 ไร่ เพื่อให้ทำเกษตร ไม่เพียงเท่านั้นเขายังลงทุนให้ทุกปี เมื่อสอบถามว่าแล้วเขาได้รับส่วนแบ่งมาเท่าไร คำตอบที่ได้ คือ “เขาไม่รับส่วนแบ่งใดๆ เลย” หากแต่ถ้าทางไร่ของคุณวีรศักดิ์มีงาน หรือจะต้องใส่ปุ๋ย ดายหญ้า ตลอดจนเก็บผลผลิต จะต้องไปช่วยงานที่ไร่ เป็นต้น
“คนงานที่เคยทำงานมาด้วยกันตั้งแต่สมัยเรารับเหมาก่อสร้างก็มาอยู่ด้วยกันที่นี่ประมาณ 3-4 คน กินอยู่กับเรา เราแบ่งที่ให้คนละ 10 ไร่ ลงทุนให้ด้วย โดยที่เราไม่คิดส่วนแบ่งจากผลประกอบการ หรือแม้แต่การเก็บทุนคืน เพื่อให้เป็นที่ทำมาหากิน และเป็นกำลังใจ เพราะเราให้เขามาช่วยงานที่ไร่เรา เขาก็อยู่กับเรา มาจนถึงทุกวันนี้นับได้ก็ประมาณ 3 ปีมาแล้ว” วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง
ความแตกต่างที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนรูปแบบการจัดการไร่ จากเดิมที่เคยเก็บผลผลิตได้เพียงตันเศษๆ ก็ได้ผลผลิตเพิ่มขึ้นเป็นไร่ละ 2-3 ตัน/ไร่ ล่าสุดเก็บผลผลิตได้ 5-6 ตัน/ไร่ และเพิ่งเข้ามาสู่วงการมันสำปะหลังได้เพียง 3-4 ปี เท่านั้น แต่เขากลับมีการพัฒนาการจัดการไร่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ จนได้รับการยอมรับของชาวไร่มันด้วยกันในพื้นที่ พร้อมทั้งได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานเกษตรในพื้นที่ให้เป็นศูนย์เรียนรู้เรื่องการปลูกมันสำปะหลังประจำพื้นที่ด้วย
ปัญหาและอุปสรรคในไร่มันสำปะหลัง
“เมื่อประมาณ 2 ปีที่ผ่านมา ในเขตพื้นที่หนองกุงน้อย ทุกคนที่ปลูกมันสำปะหลังจะเจอปัญหาเดียวกันหมด นั่นคือ เพลี้ยแป้ง เข้าระบาดเสียหายกันเยอะมาก ผมเลยประสานงานเข้าไปทางเกษตรอำเภอเพื่อให้เขาเข้ามาช่วยเกษตรกร เขาก็เข้ามาแล้วตั้งเป็นศูนย์ศึกษาเรียนรู้ และแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในการทำไร่มัน อยู่ที่บ้านผมเลย แล้วหาสมาชิกมาช่วย
จนปัจจุบันนี้มีสมาชิกร่วมประมาณ 30 คน เมื่อก่อนปลูกกันไม่ค่อยมาก แต่ตอนนี้เท่าที่รู้ปลูกไปแล้วไม่ต่ำกว่า 400-500 ไร่ เฉพาะในหมู่บ้านนี้ แถวบ้านผมลืมตาอ้าปากได้เพราะการทำไร่มันสำปะหลัง” เขาเผยถึงพัฒนาการในการจัดการไร่มันสำปะหลัง พร้อมทั้งพื้นที่ปลูกในพื้นที่เพิ่มมากขึ้นจากเดิมหลายเท่าตัว ตลอดจนสร้างงาน สร้างรายได้ ให้กับเกษตรการในพื้นที่ ยกระดับฐานะความเป็นอยู่ได้ดีขึ้น
นอกจากคุณวีรศักดิ์จะทำไร่มันสำปะหลังแล้ว เขายังแบ่งพื้นที่ประมาณ 10 ไร่ เพื่อปลูกอ้อยสายพันธุ์ K11 เพื่อที่จะปลูกไว้ทำพันธุ์ เพราะอนาคตอาจจะเพิ่มพื้นที่ไร่อ้อยขึ้นมาอีกก็เป็นได้ วิธีปลูกมันสําปะหลัง วิธีปลูกมันสําปะหลัง
ขอบคุณข้อมูลจาก คุณวีรศักดิ์ ดาราคำ 18 หมู่ 2 ต.หนองกุง อ.ตาลชุม จ.อุบลราชธานี โทร.08-5773-4554
