การเพาะเลี้ยงปลานวลจันทร์ทะเล
ปลานวลจันทร์ทะเล หรือปลานวลจันทร์ ปลานวลจันทร์ทะเลยังมีชื่อเรียกอื่นๆ ว่า “ปลาดอกไม้”, “ปลาชะลิน” หรือ “ปลาทูน้ำจืด” เป็นปลาทะเลชนิดหนึ่งที่สามารถอาศัยในน้ำกร่อย หรือน้ำจืดได้ มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Chanos chanos อยู่ในวงศ์ Chanidae ซึ่งถือเป็นปลาเพียงชนิดเดียวเท่านั้นที่อยู่ในวงศ์นี้ และสกุลนี้ ปลานวลจันทร์ทะเลมีรูปร่างเพรียวยาว เกล็ดเล็กละเอียด สีเงินแวววาว พบได้ตามชายฝั่งทะเลแถบอบอุ่นทั่วภูมิภาคของโลก
มักอยู่รวมกันเป็นฝูง กินอาหาร ได้แก่ ปลาอื่นๆ ที่มีขนาดเล็กกว่า และสัตว์น้ำชนิดอื่นๆ รวมถึงสาหร่ายทะเลด้วย มีขนาดโตเต็มที่ยาวได้ถึง 1.5 เมตร ในประเทศไทยพบมากที่แถบจังหวัดเพชรบุรี, ประจวบคีรีขันธ์, ชุมพร และบางส่วนในจังหวัดตราด โดยมีการสำรวจพบครั้งแรกที่บ้านคลองวาฬ อำเภอเมืองประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์
การเพาะเลี้ยงปลานวลจันทร์ทะเลในประเทศไทย เริ่มต้นเมื่อปี พ.ศ. 2508 จากการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงมีพระราชกระแสรับสั่งให้มีการเพาะเลี้ยงปลานวลจันทร์ทะเลในเชิงพาณิชย์ หลังจากที่ได้ทรงรับการทูลเกล้าฯ ถวายพันธุ์ปลานิลจากมงกุฎราชกุมารอะกิฮิโตะแห่งญี่ปุ่นแล้ว จึงเริ่มมีการเพาะเลี้ยง
โดยมีการนำปลาส่วนหนึ่งที่จับได้จากธรรมชาติไปทดลองเลี้ยงในอ่างเก็บน้ำเขาเต่า อำเภอหัวหิน ในโครงการพระราชดำริ และนำลูกปลาไปปล่อยคืนสู่ธรรมชาติ แต่ด้วยองค์ความรู้ทางการประมงในขณะนั้นยังมีไม่เพียงพอ เรื่องการเพาะเลี้ยงปลานวลจันทร์ทะเลก็ได้ถูกลืมเลือนหายไป จนกระทั่งในวโรกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษาเมื่อปี พ.ศ.2544 จึงทรงมีรับสั่งเรื่องปลานวลจันทร์ทะเลอีกครั้ง กรมประมงจึงได้ทำการศึกษาและปฏิบัติอย่างจริงจัง
จนกระทั่งประสบความสำเร็จในปี พ.ศ.2553 จนกระทั่งปี พ.ศ.2556 จึงเริ่มถ่ายทอดองค์ความรู้นี้แก่ชาวประมง เกษตรกร ได้ นอกจากการบริโภคสดแล้ว ปลานวลจันทร์ทะเลยังสามารถแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้ เช่น ปลากระป๋อง, ลูกชิ้น, ปลานวลจันทร์ทะเลตากแห้ง หรือแดดเดียว, ปลานวลจันทร์ทะเลต้มเค็ม หรือทำเป็นน้ำยารับประทานคลุกกับขนมจีน
สภาพพื้นที่เลี้ยงปลานวลจันทร์ทะเล
ปลานวลจันทร์ทะเลเป็นปลาที่สามารถเลี้ยงได้ทั้งน้ำจืดรวมถึงน้ำเค็ม สามารถสร้างรายได้ให้แก่เกษตรกรได้อย่างมากมาย ทั้งยังมีรสชาติที่อร่อย นำไปประกอบอาหารได้หลายประเภท ปัจจุบันเป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก ทั้งจากตลาดภายในประเทศเอง รวมถึงต่างประเทศ อีกทั้งยังเป็นปลาที่มีผู้เพาะเลี้ยงน้อย จึงเป็นอีกช่องทางหนึ่งที่เกษตรกรสามารถใช้เป็นช่องทางเพาะเลี้ยงทำเงินได้
สำหรับปลานวลจันทร์ทะเลนั้น เป็นปลาที่เลี้ยงดูง่าย กินผัก กินพืช กินแมลง กินอาหาร ได้หลายชนิด ในประเทศอื่นๆ ที่พัฒนาแล้ว มีการพัฒนาเพาะเลี้ยงปลานวลจันทร์ทะเลอย่างเป็นล่ำเป็นสัน เช่น อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์ โดยเฉพาะฟิลิปปินส์ถือว่าปลานวลจันทร์ทะเลเป็นปลาประจำชาติ เรียกตามภาษาตากาล็อกว่า บังงุส (Bungus) หรือภาษาอังกฤษเรียกปลาชนิดนี้ว่า Milk Fish หรือปลาน้ำนม ด้วยลักษณะที่มีสีขาวเป็นเงินยวง บางประเทศเลี้ยงเป็นอาหารให้กับประชาชน ทำรายได้ดีมาก คือ ประเทศไต้หวัน
การเพาะพันธุ์ปลานวลจันทร์ทะเล
การเพาะขยายพันธุ์นั้นก็ไม่ยาก นำพ่อแม่พันธุ์ปลานวลจันทร์ทะเลที่ได้ขนาดจากบ่อดินย้ายมาไว้ในบ่อพ่อแม่พันธุ์ โดยใช้อัตราส่วน ตัวผู้ 1 ตัว ต่อ ตัวเมีย 3 ตัว หรืออัตราส่วน 1:3 โดยใน 1 บ่อ จะมีอยู่ประมาณ 50 ตัว เป็นตัวผู้ 10 กว่าตัว ที่เหลือเป็นตัวเมียทั้งหมด โดยจะปล่อยให้มีการผสมพันธุ์กันเองตามธรรมชาติ ฤดูผสมพันธุ์ของปลานวลจันทร์ทะเลนั้นจะอยู่ในระหว่างเดือนกุมภาพันธ์-ตุลาคม
ซึ่งปลานวลจันทร์ทะเลจะเกี้ยวพาราสีแล้วปล่อยน้ำเชื้อกับไข่เข้ามาผสมกัน โดยในบ่อพ่อแม่พันธุ์นี้จะมีถุงเก็บไข่ เป็นถุงไนลอนครอบไว้ตรงปากท่อลม ซึ่งถุงจะเป็นตัวกรองไข่ของปลานวลจันทร์ทะเล เนื่องจากปลาชนิดนี้จะไข่ในช่วงกลางคืนจนถึงเช้ามืด ส่วนสาเหตุที่ต้องใช้ถุงกรองไข่ปลาแทนการลากอวนกรองไข่ปลานั้น เพราะปลาชนิดนี้เป็นปลาที่ว่ายน้ำเร็ว หากนำอวนไปลากอาจทำให้ปลาว่ายหนีชนขอบบ่อเกิดบาดแผล ทำให้ปลาติดเชื้อโรคได้
เมื่อพูดถึงการเพาะเลี้ยงและการอนุบาลลูกปลานวลจันทร์ทะเล เมื่อฟักออกจากไข่ได้ระยะ 1-2 วัน จนถึง 10 วัน จะมีการให้ไรน้ำเค็ม (โรติเฟอร์) เมื่ออายุได้ 10 วัน ขึ้นไปแล้ว จึงมีการให้อาร์ทีเมียแรกฟักแทน จนปลามีอายุถึง 1 เดือนครึ่ง จึงเริ่มปรับให้ปลากินอาหารสำเร็จรูปแทน โดยการลดปริมาณอาร์ทีเมียแรกฟักลง ลูกปลาที่นำมาฟักในบ่ออนุบาล เมื่อมีอายุครบ 40 วันแล้ว จึงสามารถจำหน่ายออกสู่ท้องตลาดได้
ในการนำลูกพันธุ์ปลานวลจันทร์ไปเลี้ยงต่อนั้นจะต้องมีความยาวไม่ต่ำกว่า 1.5-2 เซนติเมตร ซึ่งระยะนี้เมื่อเกษตรกรนำไปเลี้ยงแล้ว มีอัตรารอดสูงถึง 80% หากมีการเลี้ยงปลานวลจันทร์ทะเลให้มีขนาดใหญ่ในบ่อปูนแล้ว อาจมีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคได้
ในส่วนของโรคที่พบในปลานวลจันทร์ทะเลนั้น จะพบในช่วง 1 เดือนแรก หลังจากมีการอนุบาล โดยโรคที่พบมีการติดเชื้อไวรัส เนื่องจากมีการว่ายน้ำควงสว่าน ส่วนปรสิตนั้นไม่มีการพบในปลานวลจันทร์ทะเล
การแปรรูปปลานวลจันทร์ทะเล
การแปรรูปปลานวลจันทร์ทะเลเป็นอีกหนึ่งทางเลือกในการเพิ่มมูลค่าให้สินค้าที่นิยมแปรรูปกันมาก ก็จะมีปลาสดถอดก้าง ปลานวลจันทร์ทะเลหมัก สูตรฟิลิปปินส์ ปลานวลจันทร์ทะเลแดดเดียว ปลานวลจันทร์ทะเลรมควันก้างนิ่ม ปลานวลจันทร์ทะเลต้มเค็มขิง ปลานวลจันทร์ทะเลต้มเค็มผักกาดดอง
นับได้ว่าปลานวลจันทร์ทะเลเป็นเสมือนปลาเศรษฐกิจของชุมชนก็ว่าได้ ในหลวงรัชกาลที่ 9 ท่านได้ทรงมาไกล เพื่อช่วยให้เกษตรกรมีอาชีพในอนาคต และวันนี้สิ่งที่พระองค์ได้ทรงกระแสรับสั่งไว้ได้เกิดผลจริงแล้ว
ด้านการตลาดของ ปลานวลจันทร์
ในฐานะที่ บริษัท ไทยยูเนียน ฟีดมิลล์ จำกัด โดย คุณบรรลือศักดิ์ โสรัจกิจ กรรมการผู้จัดการ ได้ทุ่มสุดตัวปลุกคนไทยให้เพาะเลี้ยง ปลานวลจันทร์ ทะเล เพราะมั่นใจว่าปลาพันธุ์นี้มีอนาคต
แม้แต่เซียนกุ้ง และปลา ชื่อดังบางแพ คุณประกอบ ทรัพย์ยอดแก้ว ก็ถูกดึงเข้ามาทดลองเลี้ยง จนได้บทสรุปชัดเจน ซึ่งรายละเอียดยังไม่ถึงเวลาเปิดเผย
เพื่อให้ผู้อ่านที่ติดตาม ปลานวลจันทร์ ทะเลได้ทราบความเคลื่อนไหว จึงได้เปิดตัว คุณป้อม หรือคุณปิยวัฒน์ สุขสง่า หนึ่งในแกนนำผู้ริเริ่มการตั้งสหกรณ์การเกษตร ที่บ้านสร้างปราจีนบุรี เพื่อแก้ปัญหาปลาน้ำจืดตกต่ำ สุดท้ายต้องประชุมกรรมการ และสมาชิก เพื่อขอมติปิดสหกรณ์
วันนี้เขาทุ่มสุดกำลังเพื่อจะเลี้ยง ปลานวลจันทร์ ทะเล เพราะศึกษาและวิเคราะห์เชิงธุรกิจแล้วว่าเป็นปลาที่มีอนาคต ซึ่งประวัติของคุณป้อมนั้นเกิดและเติบโตกับธุรกิจประมง โดยเฉพาะการฟันธงจึงไม่ผิดพลาด ด้วยเหตุนี้เขาจึงต้องจับมือกับไทยยูเนียนทดลองเลี้ยงนวลจันทร์ทะเลเพื่อศึกษาหา “ต้นทุน” ที่แท้จริง โดยเฉพาะต้นทุนด้านอาหาร และราคาปลาเนื้อ โดยนำ “ราคา” ปลาเพื่อส่งออกมาเป็นตัวสะท้อนต้นทุน/กำไร ที่จะทำให้เกษตรกรอยู่รอด
ปลานวลจันทร์ ทะเลเป็นปลา 2 น้ำ แต่นำมาเลี้ยงในน้ำจืดที่บ้านสร้าง “จริงๆ แล้ว ในหลวงรัชกาลที่ 9 ท่านนำเข้ามาในไทยตั้งแต่ปี 2508 ตอนนี้เป็นทางเดียวของการแก้ปัญหาให้เกษตรกร แม้แต่กุ้งก็ไปไม่รอด ต้องสู้กับอินเดีย ที่ต้นทุนการผลิต 60 บาท ของเรา 100 บาท และเขาขาย 100 ตัว 80 บาท” คุณป้อมเปิดเผยถึงการทดลองเลี้ยงนวลจันทร์ทะเล
แต่ถ้าจะเลี้ยงให้เป็นปลาเศรษฐกิจ ต้องมุ่งส่งออกเป็นหลัก ต้องทำให้ต้นทุนการผลิตสะท้อนต้นทุนการส่งออก ดังนั้นราคาอาหารเม็ดต้องไม่เกิน กก.ละ 20 บาท FCR ต้องไม่เกินกว่า 1.5 เกษตรกรจะมีกำไร กก.ละ 10 บาท ราคาส่งออก 1.7-1.8 ยูเอสดอลลาร์
ที่บ้านสร้างได้ขึ้นทะเบียนไว้กับกรมประมงในการเลี้ยงสัตว์น้ำ 3 หมื่นไร่ ทั้งๆ ที่มีพื้นที่แสนกว่าไร่
“ตอนนี้เราทำข้อมูลการเลี้ยงนวลจันทร์ทะเลไว้ทั้งหมด โปรเซสการเลี้ยง โปรเซสการจับ และโปรเซสการขาย ครบหมด เราจะจัดสัมมนามาจากทั่วประเทศที่บ้านสร้าง เรามีตลาดเดือนหนึ่ง 100-200 ตัน มกราคม 62 เราวางไว้ 400 ตัน จากปลา 1 ล้านตัว เราจึงให้ไทยยูเนียนมาทำสัญญาภายใต้ พ.ร.บ.เกษตรพันธสัญญา” คุณป้อมเปิดเผยถึงแผนการรวมกลุ่มเลี้ยง 1 ล้านตัว
ข้อดีของการเลี้ยงปลานวลจันทร์ทะเล
คุณป้อมต้องการทำนวลจันทร์ทะเลให้เป็น “โมเดล” ของการทำเกษตรทุกอย่าง
ที่สำคัญก็คือ ผู้ผลิตอาหารสัตว์จะต้องเปลี่ยนวิธีคิด และการตั้งราคาเพื่อกำไรแบบในอดีต ซึ่งคุณป้อมเห็นว่าจากนี้ไปผู้ผลิตอาหารจะต้องมุ่ง “โวลุ่ม” เป็นหลัก แม้กำไร/กก.จะน้อยลง แต่ขายได้มากขึ้น อย่างอาหารปลากะพงขาว กก.ละ 50 บาท ขายได้ไม่มาก เพราะมีคู่แข่งมาแชร์ตลาด แต่ถ้าตั้งราคากำไรไม่มาก ขายได้มาก และมีคู่แข่งน้อย ก็ได้กำไรที่คุ้มค่าอยู่ดี และเกษตรกรอยู่ได้นานๆ
นวลจันทร์ทะเลเป็นปลาที่เลี้ยงรวมกุ้งได้ แม้มันโต 2 ขีด อยู่แน่นบ่อ แต่กุ้งอยู่ก้นบ่อ จึงอยู่รวมกันได้ “เมื่อเลี้ยงรวมกับกุ้ง ต้นทุนของกุ้งจะเหลือ 35 บาท ผมทดลองแล้วปล่อยปลา 12,000 ตัว 3 ไร่ ได้กุ้ง 400 กว่ากก.” คุณป้อมยืนยันถึงข้อดีของนวลจันทร์ที่เอื้อต่อการเลี้ยงกุ้ง
แนวโน้มในอนาคตของ ปลานวลจันทร์ ทะเล
ที่เขาต้องศึกษาให้ลึกซึ้ง ก็เพราะตอนตั้งสหกรณ์ปลาน้ำจืดตกต่ำอย่างหนัก ต้องหาอะไรมาทดแทนเพื่อให้สมาชิกอยู่รอด จึงพบว่านวลจันทร์ทะเลทั่วโลกเลี้ยงทั้งหมดประมาณล้านตัน ได้แก่ ฟิลิปปินส์ 350,000 ตัน อินโดนีเซีย 350,000 ตัน 2 ประเทศ 7 แสนตัน เลี้ยงเพื่อบริโภคในประเทศ ไต้หวันเลี้ยงเพื่อส่งออกแสนกว่าตัน ทั่วโลกอีกแสนกว่าตัน จึงเป็นปลาที่มีอนาคต
ฟิลิปปินส์มีพายุ เลี้ยงได้ไม่นาน ต้องรีบจับ อินโดนีเซียต้องกินกันทุกคน 3 ขีด ก็กินหมดแล้ว นวลจันทร์ทะเลไซส์ 1-2 กก. มีไต้หวันทำได้ ยังไม่มีประเทศไหนเลี้ยงได้เกิน 4 ขีด และไม่ต้องกลัวเวียดนามจะมาเลี้ยง เขาสนุกกับการเลี้ยงกุ้ง ได้กำไรดีกว่า “คนจีนสนใจอยากบริโภคปลาตัวนี้ แต่ไม่มีขาย แต่ไทยทำได้ จะเป็นปลาตัวหลักของประเทศ” คุณป้อมยืนยัน
อย่างไรก็ดีคุณป้อมมองว่ากลุ่มของตนต้องเข้าสู่วงการ 3 ปี ก็เหลือเฟือแล้ว เพราะจะมีคนแห่เข้ามาเลี้ยงมากขึ้น
สนใจเข้าร่วมโครงการติดต่อ คุณป้อม สุขสง่า โทร.094-829-3635
