“ปลาช่อน” เป็นปลาน้ำจืดที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจอีกชนิดหนึ่งของประเทศไทย อาศัยอยู่ในแหล่งน้ำจืดทั่วไป เช่น แม่น้ำ ลำคลอง หนอง บึง และทะเลสาบ โดยมีชื่อสามัญว่า “Striped snakehead” และมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Channa striatu. ปลาช่อนเป็นปลาที่มีรสชาติดี ก้างน้อย สามารถนำมาประกอบอาหารได้หลายชนิด จึงทำให้การบริโภคปลาช่อนได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย ทั้งในไทยและต่างประเทศ พันธุ์ปลาช่อน
แต่ในปัจจุบันปริมาณปลาช่อนที่จับได้จากแหล่งน้ำธรรมชาตินั้นมีจำนวนลดน้อยลง เนื่องจากการทำประมงเกินศักยภาพการผลิต ตลอดจนสภาพแวดล้อมของแหล่งน้ำเสื่อมโทรมตื้นเขิน ไม่เหมาะสมต่อการดำรงชีวิต ทำให้ปริมาณปลาช่อนในธรรมชาติไม่เพียงพอต่อการใช้ประโยชน์และความต้องการบริโภค การเพาะเลี้ยงปลาช่อนจึงเป็นแนวทางหนึ่งซึ่งจะช่วยแก้ปัญหาการขาดแคลนปลาช่อนในท้องตลาด
การเพาะเลี้ยงปลาช่อน
คุณศิริวัฒน์ บัววิเซียน หรือ คุณโจ คือ ชื่อของคนหนุ่มไฟแรง อายุเพียง 29 ปี ที่เป็นเจ้าของฟาร์มเพาะ พันธุ์ปลาช่อน และปลาน้ำจืดทุกชนิด ที่มีชื่อว่า “คุณภูมิพันธุ์ปลาช่อน” เมื่อย้อนกลับไปนั้นทางครอบครัวของคุณโจได้ดำเนินกิจการเพาะเลี้ยงปลาน้ำจืดที่มีชื่อเสียง และเป็นที่รู้จักในวงการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำมาเป็นเวลานาน เด็กหนุ่มที่เติบโตและถูกปลูกฝังอาชีพจากครอบครัว ทำให้คุณโจเป็นคนที่ชื่นชอบและรักการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำมาตั้งแต่เด็ก และมีความสนใจเป็นทุนเดิมที่จะเรียนต่อทางด้านประมงในระดับมหาวิทยาลัย แต่ทางครอบครัวไม่ให้การสนับสนุน
คุณโจจึงตัดสินใจไปทำงานที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงน้ำจืดสุพรรณบุรี โดยไม่รับค่าตอบแทนแต่อย่างใด เพียงเพราะมีความต้องการเรียนรู้วิธีการเพาะพันธุ์สัตว์น้ำ รวมถึงเทคนิคต่างๆ ในการเลี้ยงสัตว์น้ำ เพื่อให้มีประสบการณ์ให้มากยิ่งขึ้น
หลังจากนั้น 3 ปี จึงได้มาเริ่มต้นทำกิจการของตนเอง และพยายามนำความรู้ที่ได้นำมาพัฒนาต่อยอดในธุรกิจของตน ทำให้ในปัจจุบันกิจการ “คุณภูมิพันธุ์ปลาช่อน” ฟาร์มเพาะ พันธุ์ปลาช่อน ประสบความสำเร็จ เป็นที่รู้จักและมีลูกค้าที่ทำการซื้อขายกับทางฟาร์มทั้งในประเทศ หน่วยงานราชการ และยังมีลูกค้าเดินทางมาจากต่างประเทศมาทำการติดต่อซื้อขาย เพราะเหตุผลที่ว่าลูก พันธุ์ปลาช่อน ของคุณโจนั้นแข็งแรง และมีคุณภาพ
โดยมีจุดเด่นอยู่ที่การรับซื้อปลาเนื้อคืนจากเกษตรกรที่นำลูกพันธุ์ของทางฟาร์มไปเลี้ยง ซึ่งทางฟาร์มมีการดำเนินการแบบครบวงจร อีกทั้งเมื่อฟาร์มของลูกค้าเกิดปัญหาต่างๆ ทางฟาร์มก็จะให้คำปรึกษาและช่วยเหลืออย่างเต็มที่ แบบไม่มีการหวงวิชา ทำให้คุณภูมิพันธุ์ปลาช่อนเป็นที่รู้จักอย่างรวดเร็ว ซึ่งผลประกอบการเฉลี่ยต่อเดือนมีรายได้จากการขายเฉพาะลูกพันธุ์ไม่ต่ำกว่าหลักแสน
เทคนิคการเพาะ พันธุ์ปลาช่อน
คุณโจจะคัดพ่อแม่พันธุ์ด้วยตัวเอง โดยจะคัดจากปลาที่เลี้ยงไว้ในบ่อดิน และจากปลาที่รับมาจากลูกบ่อ ซึ่งจะคัดเอาพ่อแม่พันธุ์ที่มีขนาด 700-800 กรัม หรืออายุ 7-8 เดือน เพราะหากปลามีอายุมากเกินไป ไข่ที่ได้จะเป็นไข่ฝ่อสูง หรือปลาที่อายุต่ำกว่า 7-8 เดือน ไข่ที่ได้จะมีปริมาณน้อย โดยใน 1 เดือนนั้น ทางฟาร์มจะใช้แม่พันธุ์ 100 ตัว โดยที่แม่ปลา 1 ตัว สามารถให้ลูกพันธุ์ได้ 3,000-10,000 ตัว และจะใช้ในการผลิตลูกพันธุ์เพียง 3 รอบ เท่านั้น ซึ่งไข่รอบแรกนั้นจะได้ปริมาณไข่น้อยกว่าสองรอบหลัง เนื่องจากยังเป็นแม่พันธุ์ใหม่อยู่นั่นเอง
ซึ่งการเพาะพันธุ์ของทางฟาร์มจะไม่ใช้วิธีปล่อยพ่อแม่พันธุ์จำนวนมากๆ พร้อมกันในบ่อใหญ่ เพราะจะทำให้ไข่เกิดความเสียหาย เมื่อทำการเก็บหรือเคลื่อนย้ายจะทำให้ลูกปลาติดน้อยลง ซึ่งทางฟาร์มจะทำการเพาะโดยแยกปลาลงใน “บ่อปูนกลม” ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1 เมตร สูง 50 เซนติเมตร ซึ่งจะใส่น้ำสูง 30 เซนติเมตร หลายๆ บ่อ เพื่อให้การเก็บไข่ไปอนุบาลต่อได้ง่าย โดยใช้พ่อพันธุ์และแม่พันธุ์อัตราส่วน 1:1 อีกทั้งการจะใช้เชือกปอฉีกให้เป็นฝอยเพื่อจำลองเป็นรังให้ปลาวางไข่ และให้ออกซิเจนเพิ่มเติม เพราะโดยปกติแล้วในสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติปลาช่อนจะสร้างรังวางไข่ตามแหล่งน้ำนิ่ง โดยปลาตัวผู้จะเป็นผู้สร้างรังด้วยการกัดหญ้า หรือพันธุ์ไม้น้ำ และใช้หางโบกพัดตลอดเวลาเพื่อให้ไข่ได้รับออกซิเจนอย่างเพียงพอ
หลังจากฉีดฮอร์โมนให้กับพ่อแม่พันธุ์แล้วจะปล่อยไว้ 1 คืน ในตอนเช้าก็จะเห็นไข่ปลาติดอยู่ตามรังที่เตรียมเอาไว้ ปล่อยไข่ไว้อีกประมาณ 2 วัน หรือจนไข่เริ่มมีการฟักเห็นเป็นหางปลาเล็กๆ ก็จะทำการย้ายไข่ปลา โดยการตักเอาทั้งรังเชือกปอไปไว้ในบ่อปูนขนาด 2×3 เมตร และจะใช้เวลาประมาณ 30 วัน ก็จะได้ลูกปลาขนาด 2-3.5 นิ้ว ที่พร้อมจำหน่าย ในส่วนของพ่อแม่พันธุ์หลังจากที่แม่ปลาวางไข่แล้วจะนำไปพักเป็นเวลา 10 วัน แล้วจึงฉีดฮอร์โมนอีกครั้ง เนื่องจากแม่พันธุ์นั้น 1 ตัว ไข่ 1 ครั้ง จะมีไข่ติด 2 พวง ทำให้สามารถให้ไข่ได้ 2 รอบ เมื่อไข่ครบรอบแล้วจะพักแม่พันธุ์ไว้อีก 2-3 เดือน หรือจนกว่าจะสังเกตเห็นว่าที่สะดือมีสีชมพูอ่อนๆ และจับดูแล้วมีไข่ จึงจะนำมาฉีดฮอร์โมนเพื่อขยายพันธุ์ต่อไป
การอนุบาลลูกปลาช่อน
ก่อนที่จะนำไข่ปลามาลงจะเตรียมบ่อโดยใส่น้ำสูง 20 เซนติเมตร ในบ่อ 2×3 เมตร ซึ่งโดยปกติแล้วจะใช้น้ำจากบ่อธรรมชาติ ซึ่งจะเตรียมน้ำโดยใส่เกลือเม็ด 2-3 กำมือ และใส่ออกซี่เตตร้าไซคลิน 2 ช้อนโต๊ะ แต่ทางฟาร์มจะพยายามใช้สารเคมีให้น้อยที่สุด เพราะต้องการให้ปลาอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เป็นธรรมชาติมากที่สุด
ในส่วนของบ่อดินจะใช้สำหรับการอนุบาลลูกปลา โดยจะมีความลึกประมาณ 2 เมตร ซึ่งการเตรียมบ่อจะสูบน้ำออกจนบ่อแห้ง และหว่านปูนขาวในอัตรา 60-100 กิโลกรัม/ไร่ เพื่อฆ่าพยาธิ กำจัดปลาค้างบ่อ และปรับสภาพดิน จากนั้นจะกางตาข่ายเหนือบ่อเพื่อป้องกันนกที่จะลงมากินลูกปลา และเติมน้ำที่ระดับ 1.7 เมตร เพื่อให้น้ำในบ่อมีอุณหภูมิที่ไม่สูงมาก
ซึ่งจะทำให้ลูกปลามีอัตรารอดสูงขึ้นด้วย และมีการเปลี่ยนถ่ายน้ำทุกวัน อย่างน้อยวันละ 50% ของน้ำในบ่อ ในส่วนของกระชังจะเลี้ยงในบ่อน้ำธรรมชาติ ใช้กระชังขนาด 4×6 โดยสามารถลงอนุบาลได้ 40,000 ตัว
การให้อาหารปลาช่อน
พ่อแม่พันธุ์นั้นจะให้เป็นอาหารเม็ด และให้อาหารผสมกับฮอร์โมน โดยจะให้วันละ 3 มื้อ ในส่วนของลูกพันธุ์จะรอให้ถุงไข่แดงหมดก่อน จึงจะเริ่มให้ไรแดง จนลูกปลามีขนาด 1 นิ้ว จึงจะเริ่มให้อาหารเม็ดสำหรับสัตว์น้ำวัยอ่อน ส่วนปลาขุนเนื้อที่เลี้ยงในบ่อดิน
คุณโจให้คำแนะนำว่าจะให้อาหารโดยเพิ่มขนาดของอาหารขึ้นไปตามขนาดของปลา ตั้งแต่เบอร์ 1-3 โดยจะให้อาหาร 3 มื้อต่อวัน ส่วนปริมาณการให้จะให้จนกว่าปลาจะหยุดว่ายขึ้นมากินอาหาร ซึ่งเมื่อจบการเลี้ยงครบ 9 เดือนแล้วนั้น จะใช้อาหารเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 1 ตัน ต่อ 1 รอบการเลี้ยง
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายปลาช่อน
ในส่วนของลูกปลานั้น คุณภูมิ พันธุ์ปลาช่อน จะมีลูกค้าอยู่ทั่วประเทศ แต่โดยส่วนใหญ่จะเป็นทางฝั่งอีสาน ซึ่งจะขายลูกปลาขนาด 2 – 3.5 นิ้ว อยู่ที่ราคา 1 บาท 50 สตางค์ ซึ่งทางฟาร์มจะดำเนินกิจการ ทั้งเพาะลูกปลาส่ง และ เป็นแพปลา โดยปกติแล้วลูกบ่อของฟาร์มจะลงลูกปลาขนาด 2-3.5 นิ้ว ที่อัตราส่วน 15,000 ตัว ต่อบ่อ 1 ไร่
ซึ่งจะได้ผลผลิตอยู่ที่ 3-5 ตัน ต่อรอบการเลี้ยง 6 เดือน ซึ่งปลาจะกินเยอะ และมีอัตราแลกเนื้อที่ดี ตอนช่วง 4-5 เดือน และพอเข้าเดือนที่ 6 จะเริ่ม โตช้า และจะมีอัตราการเจริญเติบโตเพิ่มขึ้น ตอนช่วง 7-8 เดือน ซึ่งเมื่อจบรอบการเลี้ยงจะใช้อาหารประมาณ 1 ตัน/รอบการเลี้ยง
ซึ่งทางลูกค้าสามารถเลือกได้ว่าจะขายกลับมาให้ทางฟาร์ม หรือจะขายให้กับที่อื่นก็ได้ ทางฟาร์มไม่ได้มีการผูกขาดในเรื่องของการรับซื้อคืน หากลูกค้าตกลงจะขายให้กับทางฟาร์ม จะจัดคนไปถึงบ่อของลูกค้าเพื่อไปจับกลับมาที่แพ และทางฟาร์มจะให้ราคาแบบคละขนาดอยู่ที่ 80 บาท/กิโลกรัม หลังจากนั้นจึงจะคัดขนาดแล้วปล่อยขายให้กับแม่ค้ารายย่อยต่อไป
ขอขอบคุณ คุณศิริวัฒน์ บัววิเซียน (คุณโจ) 201 หมู่ 2 ต.บางพลับ อ.สองพี่น้อง จ.สุพรรณบุรี โทร.098-739-5004
อ้างอิง : นิตยสารสัตว์น้ำ ฉบับที่ 315
