การเลี้ยงปลานิล
เป็นที่ทราบกันอย่างดีว่าขณะนี้ปริมาณของสัตว์น้ำไทยมีปัญหาเริ่มเพาะเลี้ยงกันเป็นจำนวนมาก ทำให้มีปริมาณผลผลิตลูกพันธุ์สัตว์น้ำออกสู่ตลาดเพิ่มมากขึ้น ส่งผลให้ปลาล้นตลาด แต่ในบางช่วงก็ขาดแคลน มีปริมาณที่ไม่เพียงพอกับความต้องการของมนุษย์ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะระบบนิเวศของสิ่งแวดล้อมเปลี่ยนแปลงไป ไม่เอื้อต่อการใช้ชีวิตของสัตว์น้ำ
อีกส่วนหนึ่งที่สำคัญเกิดจากมนุษย์ที่นำเอาเทคโนโลยีเข้ามาพัฒนาการทำประมงแบบไร้จิตสำนึก กลายเป็นเครื่องจักรสังหารที่พร้อมไล่ล่าทุกชีวิตใต้ทะเล โดยไม่เลือกวัน เวลา และสถานที่ เห็นได้จากทุกวันนี้ที่สัตว์น้ำมีขนาดเล็กลง อายยุน้อย ปริมาณลดลง ที่สำคัญมีราคาแพง ทำให้การทำประมงที่เคยรุ่งเรืองสูงสุดเมื่อหลายสิบปีก่อนดูไม่เหมือนเดิม โดยในปัจจุบันมีการเพาะเลี้ยงกันอย่างแพร่หลายตามพื้นที่ต่างๆ ทั้งในทะเล และบนชายฝั่งน้ำจืด มีบทบาทสำคัญในการผลิตอาหารหล่อเลี้ยงผู้คนในชาติ
การเพาะเลี้ยงปลานิลของเกษตรกรส่วนใหญ่นิยมใช้ลูกพันธุ์จากแหล่งเพาะพันธุ์ที่มีคุณภาพ เพื่อความสะดวก ลดขั้นตอนที่ยุ่งยาก โดยเฉพาะการเพาะลูกพันธุ์ที่ต้องอาศัยความชำนาญ ผ่านการอนุบาลมาแล้วระดับหนึ่ง ดังนั้นแหล่งพันธุ์ปลาจึงมีความสำคัญมากต่อการเลี้ยงปลานิลให้ประสบความสำเร็จ มีส่วนช่วยในเรื่องระยะเวลาของการเลี้ยงให้สั้นลง และลดต้นทุนการผลิต
การเพาะพันธุ์ปลานิลแปลงเพศ
ทีมงานนิตยสารสัตว์น้ำได้ออกเดินทางมายังอำเภอเดิมบางนางบวช จังหวัดสุพรรณบุรี เป็นแหล่งใหญ่ของพันธุ์ปลาในภาคกลาง เต็มไปด้วยฟาร์มมาตรฐาน มีคุณภาพ อยู่ทั่วแทบทุกพื้นที่ หนึ่งในนั้นคือ “เหมี่ยวพันธุ์ปลา” ที่เกษตรกรในพื้นที่รู้จักกันเป็นอย่างดี
เหมี่ยวพันธุ์ปลา ดำเนินงานบริหารโดยคุณเหมี่ยว เป็นฟาร์มเพาะ พันธุ์ปลาน้ำจืด ทุกชนิด แต่ส่วนใหญ่เป็นปลานิลแปลงเพศเป็นหลัก ปัจจุบันที่ 2 สาขา ได้แก่ สาขาอำเภอดอนเจดีย์ และอำเภอเดิมบางนางบวช มีพื้นที่รวมทั้ง 2 สาขา กว่า 120 ไร่ มีบ่อพ่อแม่พันธุ์ปลากว่า 50 บ่อ ซึ่งพันธุ์ปลานิลส่วนใหญ่ที่ทางฟาร์มเน้นเพาะพันธุ์ คือ ปลานิลสายพันธุ์ “จิตรลดา 3” เป็นพันธุ์ปลานิลที่ได้รับการพัฒนาปรับปรุงพันธุ์สำเร็จในปี 2550
โดยปรับปรุงจากปลานิลสายพันธุ์ GIFT (Genetic Improvement of Farmed Tilapia) รุ่นที่ 5 ของหน่วยงาน International Center for Living Aquatic Resource Management (ICLARM) ประเทศฟิลิปปินส์ (ซึ่งมีสายพันธุ์จิตรลดาดั้งเดิมผสมอยู่ด้วย) สายพันธุ์ “จิตรลดา 3” ผ่านการปรับปรุงพันธุ์ด้วยวิธีการคัดเลือกแบบหมู่ (Mass Selection) เพื่อให้มีการเจริญเติบโตดี มีอัตรารอด และให้ผลผลิตสูง
มีลักษณะเด่น คือ หัวเล็ก ตัวหนา เนื้อแน่นและเยอะ ให้ผลผลิตสูงกว่า โครงสร้างใหญ่กว่าปกติ 30% เมื่ออายุได้ 6-8 เดือน จะมีน้ำหนักถึง 500-800 กรัม เลี้ยงในน้ำกร่อยได้ไม่เกิน 5 ppt. วางไข่ได้ทั้งปีเฉลี่ย 200-1,000 ฟอง ต่อครั้ง
สภาพพื้นที่เลี้ยงปลานิล
คุณเหมี่ยวให้ความสำคัญในการคัดเลือกปลานิลที่ใช้เป็นพ่อแม่พันธุ์ โดยจะคัดลูกปลานิลสายพันธุ์จิตรลดา 3 นำมาเลี้ยงรวมกันในบ่อดิน ให้กินอาหารวันละ 1 มื้อ มื้อเย็น เมื่อปลาอายุ 5 เดือน สามารถแยกเพศได้แล้ว ดูลักษณะสี และรูปร่างลำตัว ระหว่างการเลี้ยงมีการเสริมวิตามินเพื่อบำรุงระบบสืบพันธุ์
ส่วนเรื่องน้ำมีการดูแลอยู่ตลอด ทั้งการถ่ายน้ำอยู่สม่ำเสมอ ใช้ปูนขาวหว่านให้ทั่วบ่อเพื่อป้องกันโรคที่มากับน้ำ แต่โดยส่วนใหญ่ในฟาร์มคุณเหมี่ยวยังไม่เคยพบโรค แต่จะมีเห็บ หนอนสมอ ในบางครั้ง ก่อนผสมพันธุ์จะมีการลดอาหารปลานิล เพื่อรักษารูปร่างปลานิลไม่ให้อ้วนเกินไป เพราะจะทำให้ได้ปริมาณไข่น้อย เมื่อปลามีอายุประมาณ 8 เดือน ถึง 1 ปี ก็จะสามารถให้ไข่ได้แล้ว
ควรเป็นบ่อรูปร่างสี่เหลี่ยมผืนผ้า เพื่อสะดวกในการจับปลา ตำแหน่งของบ่อควรมีกระแสลมพัดพาน้ำในบ่อให้เคลื่อนไหวได้ง่าย ทั้งนี้จะทำให้ออกซิเจนในบ่อกระจายไปได้ทั่วบ่อ ไม่ควรมีวัชพืช เช่น กก ผักตบชวา และจอก ขึ้นในบ่อ ต้องกำจัดให้หมด เพราะสิ่งเหล่านี้เป็นตัวดูดความอุดมสมบูรณ์ เช่น แร่ธาตุ จะใช้ออกซิเจนในบ่อตอนกลางคืน บ่อที่เลี้ยงควรมีเชิงลาด เพื่อป้องกันการพังทลายของหน้าดิน บ่อควรมีความลึก 1-1.5 เมตร ไม่เกิน 2 เมตร บ่อที่แข็งแรงและเหมาะแก่การเลี้ยงปลา ลักษณะของดินควรเป็นดินเหนียว หรือดินเหนียวปนทราย
การเก็บไข่ปลานิล
เริ่มต้นจากการตากบ่อให้แห้ง พร้อมทั้งสาดปูนเพื่อกำจัดศัตรู และโรคพยาธิปลาบางชนิด จากนั้นนำปุ๋ยคอกหมักในบ่อ ซึ่งทางฟาร์มเน้นใช้ขี้ไก่สดเป็นหลัก เนื่องจากขี้ไก่จะช่วยในการสร้างอาหารธรรมชาติได้ หลังจากนั้นสูบน้ำเข้าบ่อ และทำการปล่อยแม่พันธุ์ปลา เลี้ยงด้วยอาหาร 2 มื้อ คือ เช้า และเย็น ผสมวิตามินและอาหารเสริมเพื่อให้แม่พันธุ์แข็งแรง
เมื่อแม่พันธุ์มีอายุประมาณ 1 ปี ก็จะเริ่มมีไข่ จึงทำการเก็บไข่ออกจากปากปลา สามารถทำได้ทุก 5-7 วัน ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของพ่อ-แม่พันธุ์ปลาด้วย การเก็บไข่จะเปิดปากปลาทีละตัว เมื่อนำไข่ออกแล้วจะปล่อยแม่พันธุ์ปลาลงในบ่อดินดังเดิม เมื่อเก็บไข่เสร็จแล้วลำเลียงไข่มาที่โรงเพาะฟักไข่ นำไข่ที่ได้มาฟักที่กรวยฟักไข่ประมาณ 2 อาทิตย์ เมื่อถุงไข่แดงยุบก็ทำการแปลงเพศ
ขั้นตอนการฟักไข่
คุณเหมี่ยวอธิบายเทคนิค วิธีการ และขั้นตอน การเพาะลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศ ตั้งแต่เริ่มแรกจนถึงการขาย ต้องเริ่มจากการแปลงเพศปลานิล ซึ่งตอนการแปลงเพศนี้ส่วนใหญ่จะมีวิธีการทำคล้ายๆ กันในแต่ละฟาร์ม เพราะใช้หลักสูตรใกล้เคียงกัน เริ่มตั้งแต่เทคนิคในการทำการเก็บไข่ การแยกระยะไข่ การคัดไข่ โดยทั่วไป และระยะพัฒนาไข่ ซึ่งสามารถแบ่งระยะไข่ออกเป็น 4 ระยะ ดังนี้
- ระยะที่ 1-2 ไข่สีเหลืองอ่อน และสีเหลืองเข้ม จะเห็นการพัฒนาของตาเป็นจุดดำ 2 จุด
- ระยะที่ 3 ลูกปลาเริ่มฟักออกเป็นตัวแล้ว แต่ถุงไข่แดงยังไม่ยุบ เริ่มมีการเคลื่อนไหวของปลา
- ระยะที่ 4 ลูกปลาฟักออกเป็นตัว และถุงไข่แดงยังไม่ยุบ แต่สามารถว่ายน้ำได้
- ระยะที่ 5 ตัวอ่อนลูกปลาว่ายน้ำ เป็นระยะที่ถุงไข่แดงยุบ และลูกปลาสามารถว่ายน้ำได้อย่างสมบูรณ์
การให้อาหารปลานิล
อาหารเป็นปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของปลาโดยตรง เพราะฉะนั้นการเลือกอาหารที่เหมาะสมมีผลต่อการเจริญเติบโตได้ดี และรวดเร็ว รวมทั้งทำให้ปลามีสุขภาพแข็งแรง มีความต้านทานโรคสูง ทางฟาร์มจะเลี้ยงอนุบาลลูกพันธุ์ปลานิลด้วยอาหารกุ้งเบอร์ 0 แบบผง มาปั่นรวมกับวิตามินให้เป็นเนื้อเดียวกัน ใส่สารเหนียว และใส่น้ำ เพื่อสามารถปั้นให้มีขนาดเม็ดลำไย
- กินประมาณ 3 วัน จึงเพิ่มขนาดให้ใหญ่ขึ้นเป็นลูกมะนาว
- กินประมาณ 4-5 วัน ก็จะเปลี่ยนเป็นลูกส้ม
- กินประมาณ 2 อาทิตย์ และเปลี่ยนเป็นลูกแอปเปิ้ล
จากนั้นให้จนครบโด๊สประมาณ 21-25 วัน ซึ่งอาหารแต่ละวันนั้นจะแบ่งใส่ในตะกร้าละ 2 ก้อน วันละ 5 มื้อ เวลาที่ให้ 9.00 น., 11.00 น., 13.00 น., 15.00 น. และ 17.00 น. จากนั้นก็สามารถขายลูกพันธุ์ปลาให้เกษตรกรนำไปเลี้ยงได้อย่างมั่นใจว่าปลาที่ได้เป็นปลานิลแปลงเพศที่แข็งแรง สมบูรณ์ จากฟาร์มคุณภาพ 100%
ด้านตลาดลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศ
คุณเหมี่ยวจะรับประกันลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศจากฟาร์มเสมอ เมื่อเกษตรกรและลูกค้าซื้อลูกพันธุ์ปลาจากเหมี่ยวพันธุ์ปลา ปล่อยเลี้ยงแล้วปลาตาย ทางคุณเหมี่ยวรับเคลมลูกปลาให้ใหม่ ซึ่งตรงนี้เป็นความประทับใจ เป็นความจริงใจ ที่ทำให้เกษตรกรมั่นใจในพันธุ์ปลาของคุณเหมี่ยว แต่โดยส่วนใหญ่ลูกปลานิลแปลงเพศของคุณเหมี่ยวยังไม่เคยประสบกับปัญหาปลาไม่ติด หรือเกิดโรคเลยโดยปลาที่ถูกคัดทิ้ง คุณเหมี่ยวจะเลี้ยงต่อเป็นปลาธรรมชาติต่อไป
การรับซื้อปลาน้ำจืดทุกชนิด
นอกจากนี้ฟาร์มเพาะพันธุ์ปลาของคุณเหมี่ยวยังมีการพัฒนาต่อยอดธุรกิจ โดยลูกสาวคนโต คือ คุณฮาย มาต่อยอดธุรกิจจากเดิมทีที่เพาะพันธุ์ปลาขายเพียงอย่างเดียว ก็หันมารับซื้อปลาเพิ่มขึ้น โดยปลาที่คุณฮายรับซื้อนั้นจะเน้นรับซื้อปลาน้ำจืดทุกชนิด เพื่อส่งขายยังแพปลา และบริษัทห้องเย็นต่างๆ สาเหตุที่คุณฮายมาต่อยอดธุรกิจนี้
เนื่องจากแต่ก่อนเคยมีลูกค้าที่รับซื้อพันธุ์ปลาจากตนไปเลี้ยงแล้ว เมื่อถึงเวลาจับปลาขายปรากฏว่าขายปลาไม่ได้ราคา ขาดทุน อีกทั้งบางทีไม่มีพ่อค้ามารับซื้อปลา หรือซื้อในราคาต่ำกว่าต้นทุน ทำให้คุณฮายจึงหันมาอยากช่วยเหลือเกษตรกรเหล่านี้ อีกทั้งตนเองมีเพื่อนทำแพปลาอยู่ที่ตลาดบางเลน จึงเข้าไปติดต่อจับปลาส่งขาย และได้ร่วมธุรกิจกันในเวลาต่อมา ด้วยเหตุนี้จึงเป็นที่มาของธุรกิจต่อยอดจากคุณแม่ที่สามารถเลี้ยงดูครอบครัวของคุณฮายเองได้
“ตอนนี้ก็ได้ทำธุรกิจแบบครบวงจร เริ่มทำตั้งแต่ปี 58 เริ่มจากปลาหมอพันธุ์ใบโพธิ์ตัวใหญ่ แต่ห้องเย็นเขาจะใช้เป็นปลาไซส์เล็ก แต่แพปลาที่บางเลนจะรับเป็นไซส์ขนาดใหญ่ เพื่อส่งออกตลาดให้แม่ค้า ส่วนตัวเล็กก็ส่งเข้าห้องเย็น หลังจากนั้นหันมาในส่วนของปลานิล ปลาจีน ปลาสวาย และปลายี่สก เพราะเรามีตลาดอยู่แล้ว
ในส่วนของห้องเย็น เขาจะ Order มาว่าต้องการปลาอะไร ไซส์ขนาดไหน ที่คิดเริ่มทำกิจการนี้เพราะธุรกิจการเพาะลูกปลาของแม่นั้นอยู่ตัวแล้ว เราอยากขยายกิจการให้ครบวงจร เพื่อช่วยเหลือเกษตรกรที่เป็นลูกค้าของเรา และเกษตรกรอื่นๆ ที่มีปลา เราจะมีการไปตีปากบ่อเอง มีรถขนส่งรับปลามาจะคัดไว้แต่ละ Order ของห้องเย็น หน้าแพปลาจะมีทั้งแม่ค้าขายปลา แม่ค้าโรงปลาร้า โรงปลาส้ม โรงงานทำลูกชิ้น แต่ในอนาคตข้างหน้าก็อยากจะเปิดห้องเย็นเป็นของตัวเอง แต่ก่อนจะไปจุดนั้นก็อยากมีโรงปลาร้า ปลาส้ม เป็นของตนเอง” คุณฮายอธิบายถึงความเป็นมาของธุรกิจรับซื้อปลาจากเกษตรกร
การจำหน่ายลูก พันธุ์ปลาน้ำจืด พันธุ์ปลานิลแปลงเพศ
สำหรับการจำหน่ายลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศของคุณเหมี่ยว สามารถเพาะพันธุ์ขายได้ทั้งปี ถ้าเป็นช่วงที่หนาวจัด ร้อนจัด ช่วงนั้นจะเก็บรวบรวมไข่ได้น้อย แต่ถ้ามีการจัดการที่ดี ช่วงหน้าหนาวก็สามารถทำขายได้ตลอดทั้งปี นอกจากนี้คุณเหมี่ยวยังเป็นผู้บริหารที่ใจดี เปิดกว้างให้เกษตรกรที่สนใจอยากเก็บเกี่ยวความรู้สามารถเข้ามาศึกษาดูงานที่ฟาร์ม พร้อมทั้งให้คำปรึกษาแนะนำอย่างเต็มที่ เพื่อให้เกษตรกรมีอาชีพ มีรายได้ คุณเหมี่ยวพันธุ์ปลาไม่มีเซลล์ขายปลา พร้อมให้คำปรึกษาทุกกระบวนการเลี้ยง
หากเกษตรกรท่านใดสนใจต้องการความรู้ หรือต้องการลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศคุณภาพ ติดต่อได้ที่ คุณเหมี่ยว อำเภอดอนเจดีย์ จังหวัดสุพรรณบุรี 081-9432252 และใครสนใจขายปลาเนื้อน้ำจืด แต่ยังไม่มีแหล่งรับซื้อ ก็สามารถติดต่อ คุณฮาย ได้ ซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีในวงการตลาดรับซื้อปลา แพปลา และห้องเย็น และเกษตรกรท่านใดสนใจเกี่ยวกับธุรกิจรับซื้อปลา หรือมีปลาที่จะส่งขาย ติดต่อได้ที่ คุณ เมธาวี มะลิทอง (ฮาย) 062-4656888 และ คุณ (หมิว) 082-2949849
