จากพิธีกรโฆษกตามงานเทศกาล รายได้ลุ่มๆ ดอนๆ ไม่คงที่ จึงหันมา เลี้ยงแพะ ขุนเนื้อเป็นอาชีพเสริม แต่เมื่อเวลาผ่านไปไม่กี่ปี กลับทำให้ คุณนิเวศ แม้นพวก ได้เปลี่ยนจากโฆษกเป็นคน เลี้ยงแพะ อย่างเต็มตัว และได้เปิดฟาร์มเป็นศูนย์รวมพันธุ์แพะ แกะ ที่ได้มาตรฐาน เป็นที่ศึกษาดูงาน และเรียนรู้ ของเกษตรกร ที่สนใจเลี้ยงแพะ แกะโดยมีชื่อฟาร์มว่า “นิเวศสมพรฟาร์ม”
จุดเริ่มต้นของการ เลี้ยงแพะ
ก่อนที่คุณนิเวศจะมาเริ่มทำฟาร์มแพะ ได้ทำงานบริษัทมาก่อน แต่หลังจากที่ออกจากงานบริษัทก็มาเริ่มทำอาชีพค้าขายผลไม้ตามตลาด และได้เป็นพิธีกรโฆษกตามงานเทศกาล แต่ด้วยรายได้ที่ไม่มั่นคง จึงคิดหาอาชีพเสริมทำ ประจวบกับเห็นคนรอบข้างเลี้ยงแพะขุนขาย จึงได้ตัดสินใจหันมาเลี้ยงแพะเป็นอาชีพเสริม
“อีกอย่างที่ทำให้ตัดสินใจมาเลี้ยง เพราะบังเอิญไปเจอหนังสือที่เขาเขียนเกี่ยวกับการส่งเสริมการเลี้ยงแพะให้กับคนชาวเขา ชาวดอย ผมก็ได้ลองอ่านศึกษาหนังสือเล่มนั้นดู แล้วคิดว่าเราน่าจะมาทำเป็นอาชีพเสริม จึงได้ตัดสินใจเลี้ยงแพะตั้งแต่ตอนนั้นจนถึงปัจจุบัน” คุณนิเวศกล่าวเพิ่มเติมถึงจุดเริ่มต้นในการ เลี้ยงแพะ
สภาพพื้นที่ เลี้ยงแพะ
คุณนิเวศได้เริ่มต้น เลี้ยงแพะ ครั้งแรกที่จังหวัดชัยนาท เป็นแม่แพะแองโกลลูกผสม 20 ตัว และพ่อพันธุ์ 1 ตัว เมื่อเห็นว่ามีการดูแลจัดการที่ง่าย ต่อมาภายในเดือนเดียวกันจึงเลี้ยงเพิ่มเป็น 85 ตัว เลี้ยงไปเลี้ยงมา เพิ่มจำนวนภายใน 3 ปี เป็นกว่า 300 ตัว
ระหว่างการเลี้ยงแพะขุน คุณนิเวศก็ได้ศึกษาเรียนรู้เกี่ยวกับแพะมาโดยตลอด และเข้ารับการอบรมทุกอย่างที่เกี่ยวกับการเลี้ยงแพะทุกครั้ง รวมถึงหาประสบการณ์การเลี้ยงแพะกับคนเลี้ยงแพะโดยตรง และได้เห็นว่าการเลี้ยงแพะขุนมีช่องทางของการเพิ่มรายได้ แต่ถ้าผลิตแพะพ่อพันธุ์ แม่พันธุ์ เอง ได้ผลผลิตดี จะได้ราคา ตลาดต้องการมาก และสามารถกำหนดราคาขายแพะต่อตัวได้เอง
ในระยะเวลากว่า 20 ปี คุณนิเวศเลี้ยงแพะขุนมาจนมีความชำนาญ มีลูกค้าทั่วประเทศ จึงเริ่มขยายฟาร์มจากจังหวัดชัยนาท ออกไปยังพื้นที่ที่เกษตรกรเลี้ยงแพะขุนรายอื่นมีความพร้อม เช่น พิษณุโลก ชลบุรี เพชรบูรณ์ นครสวรรค์ ให้เป็นลูกไร่ เพื่อจำหน่ายแพะขุน และรองรับออเดอร์ตามที่ลูกค้าต้องการ
ต่อมาคุณนิเวศได้ขยายฟาร์มมาที่จังหวัดหนองคาย อุดรธานี และฟาร์มที่โคราช แต่ให้น้องชายเป็นคนช่วยดูแล ปัจจุบันนิเวศสมพรฟาร์มมีแพะประมาณ 600 ตัว และแกะอีกจำนวนหนึ่งเลี้ยงเพื่อขุนขายเนื้อเช่นกัน
การบริหารจัดการภายในฟาร์มแพะ
การดูแลจัดการฟาร์มแพะของคุณนิเวศนั้นจะเน้นเรื่องสุขภาพแพะเป็นหลัก ในตอนเช้าต้องตรวจดูสุขภาพแพะทุกตัวก่อนปล่อยลงแปลงหญ้า เมื่อพบแพะป่วยให้นำมาขังแยกไว้ที่คอกแพะป่วยแล้วรักษาตามอาการ เพื่อป้องกันการแพร่เชื้อสู่แพะตัวอื่น
“โดยปกติการเลี้ยงแพะควรปล่อยให้แพะได้เดินเล่น วิ่งเล่น เหมือนออกกำลังกาย เพื่อสุขภาพที่แข็งแรง และควรให้อาหารวันละ 2 ครั้ง คือ ปล่อยให้กินอาหารเวลา 10.00-12.00 น. แล้วเก็บเข้าโรงเรือนให้แพะนอน ระหว่างนั้นแพะจะขย้อนออกมากิน และปล่อยให้กินอาหารอีกครั้งเวลา 16.00-18.00 น. ก่อนเก็บเข้าโรงเรือนนอน ก็จะทำให้แพะกิน 2 ท้องพอดี” คุณนิเวศเผยเทคนิคการให้อาหาร
และอีกเรื่องที่คุณนิเวศให้ความสำคัญ คือ ความสะอาด ควรหมั่นทำความสะอาดโรงเรือนแพะ ไม่ให้เกิดการหมักหมมของสิ่งปฏิกูลหรือมูลแพะ หากเกิดการหมักหมมจะก่อให้เกิดเชื้อโรค ทำให้แพะป่วยได้
นอกจากนี้การถ่ายพยาธิก็เป็นสิ่งสำคัญ การถ่ายพยาธิถือเป็นปัจจัยที่ช่วยให้แพะไม่ป่วยมากที่สุด คุณนิเวศจะถ่ายพยาธิให้แพะทุกๆ 2 เดือน และในแพะอายุน้อยที่สุด 20 วัน ก็ควรเริ่มถ่ายพยาธิได้แล้ว
หลักการ 5 ม. สำหรับคนเลี้ยงแพะ
ม.1 คือ “มานะอดทน” การที่จะทำอะไรต้องมีความมานะอดทน ใจรักอย่างเดียวไม่ได้ จะร้อน จะหนาว ก็ต้องดูแลแพะให้ดี
ม.2 คือ “หมั่นสังเกต” ไม่ว่าแพะจะทำอะไรก็ต้องหมั่นสังเกตดูพฤติกรรมแพะ ดูความผิดปกติ ถ้าเราหมั่นสังเกต ถ้าแพะผิดปกตินิดนึงเราจะดูได้ทันทีเลย ทำให้รักษาแพะได้ทันเวลา และไม่ใช่แค่ในการดูแลแพะ แต่ควรหมั่นสังเกตในทุกๆ เรื่อง เช่น เรื่องพืชอาหารสัตว์ แพะกินได้หรือไม่ มีอะไรปนเปื้อนหรือไม่
“อย่างเช่นเวลาเราไปตัดกระถินให้แพะกิน เราต้องดูว่าบริเวณแถวนั้นเค้าใช้ยาฆ่าหญ้าหรือไม่ ให้สังเกตต้นไม้ เถาไม้ ที่เป็นยางแถวนั้นที่เกาะแถวต้นกระถิน ถ้าต้นไม้ที่เป็นยางโดนยาฆ่าหญ้ายอดจะยุบกว่ากระถิน ถ้าเราไม่สังเกตแล้วตัดมาให้แพะเรากิน แพะเราอาจตายได้” คุณนิเวศกล่าวเพิ่มเติม
ม.3 คือ “หมั่นศึกษาหาความรู้”การศึกษาหาความรู้ไม่เพียงแต่ศึกษาในอินเตอร์เนตเท่านั้น แต่ต้องศึกษาจากรู้มีประสบการณ์จริง นอกจากการศึกหาความรู้เกี่ยวกับการเลี้ยงแพะ ควรศึกษาเกี่ยวกับสายพันธุ์ ลักษณะประจำพันธุ์
ม.4 คือ “หมั่นจดหมั่นจำ” เมื่อเราศึกษาหาความรู้มาแล้ว ก็ควรจดบันทึกไว้
ม.5 คือ “หมั่นพัฒนา”ไม่ใช่แค่ตัวเราเองที่ต้องพัฒนา แต่ในเรื่องของสายพันธุ์ เราควรมีพัฒนาด้วยเช่นกัน เพื่อให้แพะที่ฟาร์มมีความหลากหลาย และหาจุดเด่นในแต่ละสายพันธุ์
สายพันธุ์แพะ
สำหรับสายพันธุ์แพะที่ฟาร์มค่อนข้างมีความหลากหลาย เพราะคุณนิเวศจะพัฒนาสายพันธุ์อยู่เสมอ เพื่อให้ผลผลิต ลูกแพะออกมาดี และเพิ่มจุดเด่นให้กับฟาร์ม ปัจจุบันที่ฟาร์มมีแพะลูกผสม 5 สายได้แก่ บอร์แองโกล ซาแนน ทอกเก็นเบิร์ก และชามี่ ซึ่งลูกที่ได้มีลักษณะเด่น คือโตเร็วมาก
เมื่อถามว่าทำไมจึงต้องผสมหลายสายพันธุ์ คุณนิเวศให้เหตุผลว่า “เราเห็นแพะพันธุ์ของฟาร์มอื่นมีขนาดใหญ่ จึงอยากผสมให้ได้สายพันธุ์ของตนเอง จึงพยายามพัฒนาสายพันธุ์ไปเรื่อยๆ เช่นที่ผ่านมา เกษตรกรเลี้ยงแพะจังหวัดนครราชสีมา พัฒนาสายพันธุ์แพะจนได้สายพันธุ์ผสมใหม่ขึ้นมาเป็นของตนเอง และตั้งชื่อว่า แดงโคราช จึงเป็นแรงกระตุ้นให้คุณนิเวศต้องการพัฒนาสายพันธุ์ ให้เป็นสายพันธุ์ที่ได้รับการยอมรับในพื้นที่จังหวัดอุดรธานีด้วยเช่นกัน”
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายแพะขุน
การจำหน่ายแพะขุน ลูกค้าจะเข้ามาเลือกที่ฟาร์ม ซื้อแพะในราคากิโลกรัมละ 140 บาท น้ำหนักต่อตัวอยู่ที่ 17-18 กิโลกรัม อายุประมาณ 3 เดือน ก็สามารถขายออกได้แล้ว ส่วนแพะพันธุ์จะเลี้ยงไว้เพื่อใช้เป็นพ่อพันธุ์ แม่พันธุ์ ในการพัฒนาสายพันธุ์ เมื่อได้สายพันธุ์ที่ดีจึงจะจำหน่ายออก
ส่วนนี้ทางฟาร์มสามารถกำหนดราคาเองได้ โดยจะเริ่มจำหน่ายตั้งแต่แพะอายุ 4 เดือนขึ้นไป ลูกแพะจะหย่านมที่อายุประมาณ 3 เดือน หากสายพันธุ์ดีจะให้หย่านมตั้งแต่อายุ 2 เดือนครึ่ง จากนั้นจะให้ลูกแพะฝึกกินอาหาร ให้อาหารเสริมและยาบำรุง อย่างไรก็ตามการขายพันธุ์จะไม่ขายเมื่อลูกแพะอายุ 3 เดือน จะขายได้ก็ต่อเมื่อลูกแพะอายุ 4 เดือนเป็นต้นไป ต้องให้ลูกแพะฝึกกินอาหารให้ดีก่อน จึงจำหน่ายแก่เกษตรกร
สำหรับการจำหน่ายแพะพันธุ์ ยิ่งอายุมากยิ่งจำหน่ายได้ราคาดี แต่ส่วนใหญ่ลูกค้ามักจะไม่รอให้แพะอายุมากขึ้น ส่วนใหญ่จะติดต่อขอซื้อไปเลี้ยงเพื่อทำพันธุ์ ซึ่งเฉพาะรายได้จากการจำหน่ายแพะพันธุ์ไม่น้อยกว่า 30,000-40,000 บาท/เดือน ไม่นับรวมแพะขุนที่สามารถจำหน่ายได้ตลอดปี
ฝากถึงผู้ที่สนใจเลี้ยงแพะ
และสุดท้ายคุณนิเวศได้ฝากทิ้งท้ายว่า หากท่านใดสนใจการเลี้ยงแพะ คุณนิเวศยินดีให้คำปรึกษา หรือต้องการความรู้ ก็สามารถสอบถามได้ ไม่หวงวิชา ติดต่อได้ที่ คุณนิเวศ แม้นพวก นิเวศสมพรฟาร์ม บ้านบ่อน้อย ตำบลเชียงยืน อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี
ขอขอบคุณข้อมูลดีๆ จาก คุณนิเวศ แม้นพวก 97/8 ถ.ศรีชมชื่น ต.หมากแข้ง อ.เมือง จ.อุดรธานี เทศบาลนครอุดรธานี 41000 โทร.085-052-5750
อ้างอิง : นิตยสารสัตว์บก ฉบับที่ 332
