ในปัจจุบันเกษตรกรส่วนใหญ่เริ่มหันมาเลี้ยงแพะ เนื่องจากแพะเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่กำลังเป็นที่นิยม และด้วยความที่แพะเป็นสัตว์เคี้ยวเอื้องขนาดเล็กที่เลี้ยงง่าย เป็นหนุ่ม-สาวเร็ว จึงขยายพันธุ์ได้เร็ว แพะใช้พื้นที่เลี้ยงเพียงเล็กน้อย จึงมีต้นทุนการเลี้ยงไม่มาก มีการจัดการง่าย เมื่อเปรียบเทียบกับการเลี้ยงโคใช้ระยะเวลาในการเลี้ยงสั้นกว่าโค แพะหากินเก่ง กินใบไม้ได้หลายชนิด และทนทานต่อสภาพอากาศ ลูกแพะ
จุดเริ่มต้นการเลี้ยงแพะ
เช่นเดียวกันกับเกษตรกรท่านนี้ คุณสายันต์ คำภา เจ้าของ “สายันต์ฟาร์ม” จากอดีตพ่อค้า ที่ปัจจุบันได้หันมาเลี้ยงแพะเป็นอาชีพหลัก โดยคุณสายันต์ได้ให้เหตุผลที่มาเลี้ยงแพะว่า“ตอนนั้นเราทำอาชีพค้าขาย แล้วภรรยาไม่สบาย จึงหยุดขายของไปซักพัก เลยคิดว่าหาอะไรทำดีที่บ้านบนพื้นที่ 2ไร่
ถ้าเลี้ยงหมูอาจจะส่งกลิ่นรบกวนเพื่อนบ้าน เพราะบ้านเราอยู่ใกล้เขตชุมชน ถ้าเลี้ยงวัวต้องใช้พื้นที่เยอะ แล้วระยะเวลาการเลี้ยงก็นานกว่าจะคืนทุน จึงได้ตัดสินใจเลี้ยงแพะ เพราะแพะตัวเล็ก จึงใช้พื้นที่น้อย กินง่าย ถ้าเราไม่มีอาหารข้นเราก็ตัดหญ้าที่เรามีให้กินไปก่อนได้ และใช้ระยะเวลาเลี้ยงไม่นานก็สามารถคืนทุนได้”
ย้อนไปเมื่อ 6 ปีที่แล้ว คุณสายันต์เริ่มต้นจากการซื้อแพะขุนลูกผสมมาเลี้ยง 20 ตัว ตัวละ 4 พันบาท เพื่อทดลองเลี้ยงและศึกษาเกี่ยวกับการเลี้ยงไปเรื่อยๆ ได้ประมาณ 1 ปี จึงพอมีความรู้และประสบการณ์มากขึ้น ลูกชายจึงได้แนะนำให้เลี้ยงแพะบอร์สายพันธุ์แท้ จึงได้ขายแพะลูกผสมที่มีในฟาร์มทั้งหมด แล้วเริ่มเลี้ยงสายพันธุ์แท้ เริ่มซื้อมา 5 ตัว เพศเมีย 4 ตัว เพศผู้ 1 ตัว
ลูกแพะ สายพันธุ์ บอร์ (Boer)
โดยเริ่มซื้อแม่ท้องมาเลยในตอนแรกเพื่อความรวดเร็ว เลี้ยงประมาณ 3 เดือน ก็ให้ลูก ถ้าเป็นลูกตัวผู้ก็ขายต่อ ตัวเมียก็นำมาเลี้ยงเป็นแม่พันธุ์ต่อไป และก็เริ่มซื้อเข้ามาเรื่อยๆ จนปัจจุบันสายันต์ฟาร์มมีแพะประมาณ 40 ตัว เน้นขายสายพันธุ์ แพะพันธุ์บอร์ (Boer) เป็นแพะพันธุ์เนื้อที่มีขนาดใหญ่ มีถิ่นกำเนิดมาจากประเทศแอฟริกาใต้ มีลักษณะลำตัวสีขาว หัวและคอมีสีแดง ใบหูยาวปรก
สภาพพื้นที่เลี้ยงแพะ
บนพื้นที่กว่า 2 ไร่ มีทั้งหมด 3 โรงเรือน จะมีแพะพ่อพันธุ์บอร์อเมริกา แล้วแบ่งแม่พันธุ์ออกเป็นสองกลุ่ม มีสายพันธุ์บอร์ออสเตรเลีย และแอฟริกา เพื่อไม่ให้มีการมั่วสายพันธุ์ ถึงแม้จะเป็นแพะเลือดร้อยสายพันธุ์จากต่างประเทศ ก็ไม่มีผลต่อการเลี้ยงในสภาพอากาศเมืองไทย เนื่องจากเป็นสายพันธุ์ที่มีการปรับปรุงพันธุกรรมให้เหมาะสมกับสภาพอากาศบ้านเรา
โดยซื้อมาจาก “เจเจฟาร์มมวกเหล็ก” ทางเจเจฟาร์มมวกเหล็กได้แนะนำว่า “ถ้าเราเลี้ยงสายพันธุ์แท้รวมกับสายพันธุ์ลูกผสม คนซื้อเขาจะไม่เชื่อถือเราว่าฟาร์มเราเป็นพันธุ์แท้ เราจึงขายพันธุ์ลูกผสมในฟาร์มทั้งหมด แล้วเริ่มเลี้ยงเฉพาะพันธุ์แท้เลือด 100”
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายลูกแพะ
ส่วนลูกค้าที่ติดต่อเข้ามาจะมาจากเพื่อนทางเฟสบุ๊ค และปากต่อปาก เมื่อ ลูกแพะ ที่ฟาร์มเกิดจะโพสขายในเฟสบุ๊ค คนที่เขาสนใจก็จะติดต่อเข้ามา หรือเข้ามาขอที่ฟาร์ม ส่วนราคาจะตั้งตามช่วงอายุ ลูกแพะ เริ่มต้นที่ ลูกแพะ หลังหย่านมอายุ 3 เดือน ราคาอยู่ที่ประมาณ 25,000 บาท ถ้าอายุเพิ่มขึ้นราคาก็จะเพิ่มขึ้นตามมาเรื่อยๆ
เนื่องจากแพะสายพันธุ์แท้ในปัจจุบันยังมีน้อย ลูกค้าที่ซื้อแพะจากทางฟาร์ม ถ้าเป็นตัวผู้จะนำไปเป็นพ่อพันธุ์ผสมกับแพะขุนตัวเมียที่ฟาร์ม เพื่อให้ได้ลูกที่โตเร็ว น้ำหนักดี ส่วนตัวเมียก็นำไปเป็นแม่พันธุ์ แต่ถ้าตัวไหนสวย มีลักษณะดี อาจจะเลี้ยงไปทางสายประกวดแพะสวยงาม
สำหรับลักษณะของแพะที่ดี คุณสายันต์ให้ความเห็นว่าต้องเป็นแพะที่มีกล้ามเนื้อแข็งแรง ขาแข็งแรง โครงสร้างใหญ่ มีความทนทานต่อโรค นำมาเป็นพ่อพันธุ์ แม่พันธุ์ ลักษณะสายพันธ์ที่ดีก็จะส่งต่อไปสู่ลูก ทำให้ได้ลูกแพะที่มีลักษณะดี ร่างกายแข็งแรง
การบริหารจัดการภายในฟาร์มแพะ
สำหรับเทคนิคการเลี้ยงแพะให้ได้คุณภาพดี คือ การดูแลเอาใจใส่ คุณสายันต์ได้เผยว่าตนค่อนข้างให้ความสำคัญในเรื่องของสุขภาพแพะ ถ้าแพะแสดงอาการผิดปกติจะรีบหาสาเหตุทันที เพื่อรักษาให้ทันท่วงที จะไม่ปล่อยไว้จนอาการหนักแล้วค่อยรักษา
ซึ่งคุณสายันต์ได้กล่าวว่า “แพะเป็นสัตว์ที่ใจเสาะ เวลาแพะป่วยเราอย่ามัวไปชักช้ามันจะรักษาไม่ทัน บางทีผมเคยเห็นตอนกลางคืนแม่แพะไม่ยอมให้นมลูก เข้าไปดูเห็นแม่แพะหอบ ผมต้องเอายาเข้าไปฉีดเดี๋ยวนั้นเลย เราต้องดูแลเอาใจใส่เขา เมื่อเห็นแพะผิดปกติต้องรีบเข้าดู แล้ววินิจฉัยเลยว่าเป็นอะไร ควรรักษายังไง”
การจัดการเรื่องสุขภาพแพะ คุณสายันต์เป็นคนดูแลจัดเองทั้งหมด ให้ยา ทำวัคซีนเอง โดยเรียนรู้จากประสบการณ์ และมีหมอแนะนำ ส่วนยาและวัคซีนบางตัวสามารถเบิกได้กับทางกรมปศุสัตว์ เช่น วัคซีนป้องกันโรคปากและเท้าเปื่อย ยาฆ่าเชื้อ แต่ถ้าเป็นยาลดไข้ ยาปฏิชีวนะ ต้องหาซื้อเอง
ส่วนอาหารจะใช้อาหารแพะสำเร็จรูปและเสริมด้วยผิวถั่วเหลืองโปรตีนสูง ผิวถั่วเหลืองจะช่วยให้แพะขนเงางาม ผิวดี โตดี และที่ฟาร์มจะมีแปลงหญ้าแพงโกล่าและกระถิน ปลูกไว้สำหรับปล่อยให้แพะแทะเล็ม หรืออาจตัดมาให้กินที่คอก
ส่วนอายุแพะที่สามารถให้ลูกได้จะอยู่ประมาณ 1 ปี สามารถปล่อยให้ผสมพันธุ์ได้เลย ที่ฟาร์มจะใช้การผสมจริง มีอัตราการผสมติด 90% ใช้ระยะเวลาตั้งท้องประมาณ 5 เดือน ส่วนมากแพะจะให้ลูก 2 ตัว สำหรับแพะพันธุ์แท้ ใน 2 ปี จะให้ลูกได้ประมาณ 3 รอบ
ฝากถึงผู้ที่สนใจเลี้ยงแพะ
สำหรับธุรกิจการเลี้ยงแพะคนส่วนใหญ่อาจมองว่าตลาดยังไปไม่ไกล แต่สำหรับผมคิดว่าแพะเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่กำลังมาแรง และให้ผลตอบแทนดี ถ้ามีการดูแลจัดการที่ดี แต่การจะเลี้ยงอะไรก็อยู่ที่ตัวเราว่ามีความชอบในสิ่งไหน ถนัดในด้านไหน ถ้าทำในสิ่งที่ชอบทุกอย่างจะดีเอง
คุณสายันต์ได้กล่าวทิ้งท้ายถึงอาชีพการเลี้ยงแพะว่า “ผมมองว่าอาชีพการเลี้ยงแพะได้ผลตอบแทนดี แต่อาจจะขึ้นอยู่กับวิธีการดูแลจัดการ และสายพันธุ์ที่เลี้ยง ถ้าถามว่าสายพันธุ์ไหนที่เหมาะกับเมืองไทย สำหรับผมคิดว่าแพะขุนธรรมดาทั่วไปก็ได้ เพราะเลี้ยงง่าย
สำหรับมือใหม่ที่เพิ่งหัดเลี้ยง ถ้าเรายังเป็นมือใหม่จะไปลงทุนเลี้ยงแพะราคาสูงเลย ถ้าเกิดเราล้มขึ้นมามันจะเสียค่อนข้างเยอะ ค่อยๆ เรียนรู้จากแพะลูกผสมก่อน
สำหรับคนที่ไม่เคยเลี้ยงแพะมาก่อน แต่อยากหันมาทำอาชีพนี้ ผมอยากแนะนำให้ลองเลี้ยงแพะลูกผสมราคาถูกๆ ก่อน จนกว่าเราจะมีความรู้และประสบการณ์มากพอ แล้วค่อยเริ่มขยับสายพันธุ์ และใครที่อยากเลี้ยงแต่กลัวเรื่องตลาด ผมบอกเลยว่าตลาดแพะยังสามารถไปต่อได้อีกนาน”
ขอขอบคุณข้อมูลดีๆ จาก คุณสายันต์ คำภา
หากผู้อ่านท่านใดสนใจแพะบอร์สายพันธุ์แท้ สามารถติดต่อได้ที่ สายันต์ฟาร์ม ที่อยู่ 451 ต.มะเกลือใหม่ อ.สูงเนิน จ.นครราชสีมา 30170 โทร.087-249-0973
อ้างอิง : นิตยสารสัตว์บก ฉบับที่ 328
