วิศวกรหนุ่มผันชีวิตจากมนุษย์เงินเดือนสู่อาชีพเกษตรกร หันหลังให้กับการทำงานด้านอุตสาหกรรมยานยนต์ ซึ่งหลายคนคิดว่าเป็นอาชีพที่มีความมั่นคง มีเงินเดือนสูง เป็นหน้าเป็นตาของครอบครัว แต่ คุณองอาจ เชาระกำ ชาวอำเภอจักราช จังหวัดนครราชสีมา กลับไม่คิดเช่นนั้น เพราะเขามองว่าเป็นอาชีพลูกจ้าง จะหยุดหรือลากิจยังเป็นเรื่องยาก ประกอบกับทางบ้านมีญาติผู้ใหญ่ป่วย ไม่สบาย จึงช่วยให้การตัดสินใจลาออกจากงาน
เริ่มต้นอาชีพใหม่ โดยการเลี้ยงจิ้งหรีด ย่อมมีอุปสรรคเกิดขึ้นตามมา จากคำดูแคลนของชาวบ้านที่เคยเลี้ยงมาก่อน และทางบ้านไม่สนับสนุนในเรื่องนี้ แต่ก่อนจะเลี้ยงจิ้งหรีดได้ศึกษาตลาดก่อนเป็นอย่างดี ได้เดินทางไปดูตลาดที่ตลาดโรงเกลือ เพราะเป็นตลาดรับซื้อ-ขายแมลงค่อนข้างใหญ่ และมีหลายร้าน สามารถรับซื้อได้ถึง 5-10 ตัน ราคาดี ได้ทั้งตัวสดและทอดขาย
จุดเริ่มต้นการเลี้ยงจิ้งหรีด
ก่อนหน้านั้นได้ทดลองเลี้ยงแบบกล่องฟิวเจอร์บอร์ด โดยใช้เงินทุน 3,000 บาท เลี้ยงไปด้วย ทำงานประจำไปด้วย จนเกิดความเข้าใจ และวิธีการเลี้ยง จากนั้นจึงตัดสินใจทำฟาร์มเลี้ยงจิ้งหรีดแบบเต็มตัว โดยเพิ่มเงินลงทุนอีก 5,000 บาท เนื่องจากตลาดรับซื้อและผลตอบรับดีมาก ภายใน 4 เดือน สามารถทำกำไรได้เป็นอย่างดี
ปีแรกเฉพาะขายไข่จิ้งหรีดได้กำไรเกือบแสนบาท และเริ่มเข้าสู่ปีที่ 2 ทำการขยายโรงเรือนที่ 1 และโรงเรือนที่ 2 ด้วยเงินทุน 30,000 บาท แต่เนื่องจากปริมาณการสั่งซื้อของลูกค้าเพิ่มขึ้น จึงสร้างโรงเรือนที่ 3 และ 4 ในปีเดียวกัน ปัจจุบันมี 6 โรงเรือน
ส่วนลักษณะโรงเรือนเป็นแบบง่ายๆ แต่ได้มาตรฐาน และมั่นคง แข็งแรง สามารถบังแดด บังฝน และลม ได้เป็นอย่างดี ด้านข้างล้อมด้วยมุ้งตาข่ายโดยรอบ เพื่อป้องกันศัตรูของจิ้งหรีด เช่น ไก่ จิ้งจก ตุ๊กแก และจิ้งเหลน เป็นต้น
สภาพพื้นที่เลี้ยงจิ้งหรีด
ลักษณะบ่อที่ใช้เลี้ยงจิ้งหรีดเป็นแบบสี่เหลี่ยมจัตุรัส ขนาด 2.20 เมตรx2.20 เมตร เนื่องจากเมื่อก่อนจะเป็นในลักษณะยาว ขนาดกว้าง 1.20 เมตรxยาว 5 เมตร แต่เกิดปัญหาหลายอย่าง เช่น บริเวณที่มีแสงจะทำให้จิ้งหรีดหลบแสงเข้าในที่มืด ทำให้เสียพื้นที่โดยเปล่าประโยชน์ จึงปรับเปลี่ยนเป็นลักษณะปัจจุบัน อีกอย่างการเรียงแผงไข่สะดวก และใช้พื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ส่วนบริเวณขอบบ่อจะใช้เสื่อน้ำมันตัดเป็นแผ่นกว้างประมาณ 1 คืบ ติดบริเวณปากบ่อโดยรอบ เพื่อป้องกันจิ้งหรีดไต่ออกจากบ่อ
พันธุ์จิ้งหรีดที่ทางฟาร์มเลี้ยงจะเป็น “พันธุ์ทองแดง” เป็นพันธุ์ที่ได้รับความนิยมของตลาด เวลาทอดตัวจะไม่แข็ง รสชาติอร่อย หวานตามธรรมชาติ เลี้ยงง่าย ทนต่อสภาพแวดล้อมได้ดี มีลักษณะตัวเล็กกว่าพันธุ์ทองดำ มีปีกสีน้ำตาลอมแดง และจะไม่กลายพันธุ์เหมือนทองดำ
การเลี้ยงจิ้งหรีดหากดูผิวเผินอย่างคนทั่วไปมองก็อาจเป็นเรื่องง่าย แต่ในความง่ายยังมีรายละเอียดย่อยอีกมากมาย แต่ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับผู้เลี้ยงด้วยว่ามีความเข้าใจหลักธรรมชาติของแมลงอย่างไร เช่น จิ้งหรีดชอบกินอะไร และจิ้งหรีดไม่ชอบอะไร อย่าง สารเคมี เป็นต้น ซึ่งจิ้งหรีดจะไวต่อสารเคมีมาก ดังนั้นหลักการง่ายๆ คือ เลี้ยงเลียนแบบธรรมชาติให้ได้มากที่สุด
การให้ อาหารจิ้งหรีด
สำหรับอาหาร ทางฟาร์มจะใช้อาหารสำเร็จรูปสำหรับเลี้ยงจิ้งหรีดโดยเฉพาะ ซึ่งมีขายตามท้องตลาดทั่วไป มีลักษณะเป็นผงละเอียด มีโปรตีนสูงอยู่ที่ 21% ใช้เลี้ยงสำหรับจิ้งหรีดเล็ก ส่วนอาหารสำเร็จรูปที่ใช้เลี้ยงจิ้งหรีดใหญ่มีโปรตีนอยู่ที่ 14%
ส่วนพืชชนิดต่างๆ เช่น ใบมันสำปะหลัง และใบหม่อน จะให้เป็นอาหารเสริมในช่วงก่อนจับจำหน่าย ปัจจุบันทางฟาร์มมีการลดต้นทุนทางด้านอาหาร โดยการนำกากมันสำปะหลังหมักยีสต์มาผสมกับอาหารสำเร็จรูป ซึ่งการเจริญเติบโตค่อนข้างดีกว่า อีกอย่างราคาถูก ลักษณะการกินจะง่ายกว่า เพราะกากมันสำปะหลังหมักยีสต์เวลาผสมกับอาหารสำเร็จรูปจะมีลักษณะเปียกชื้น ซึ่งจิ้งหรีดจะชอบอาหารแบบนี้มากกว่าอาหารแห้ง สามารถลดต้นทุนได้เป็นอย่างดี
สัดส่วนในการให้อาหารของทางฟาร์ม ปัจจุบันใช้กากมันสำปะหลังหมักยีสต์ 80% อาหารสำเร็จรูป 20% ส่วนพืชใบเขียวต่างๆ จะใช้เสริมตามฤดูการผลิต
การบริหารจัดการบ่อจิ้งหรีด
ในการทำฟาร์มปัจจุบัน การจัดการและการวางแผนการผลิตเข้ามามีบทบาทมากขึ้น การเลี้ยงไล่รุ่นจึงจำเป็นอย่างยิ่ง เพื่อความต่อเนื่องของการผลิตและความต้องการของกลุ่มลูกค้า ซึ่งในรอบ 45-50 วัน ทางฟาร์มจะสามารถผลิตจิ้งหรีดป้อนสู่ตลาดได้ 6 รุ่น เฉลี่ย 10 กว่าวัน ก็จะสามารถจับจิ้งหรีดจำหน่ายได้ ส่วนอัตราการผลิตของทางฟาร์มอยู่ที่ 2.5-3 ตัน/1 รุ่น
วิธีการเตรียมความพร้อมในการเลี้ยง หลังจากจับจิ้งหรีดออกจากฟาร์มแล้วจะมีระยะเวลาในการทำความสะอาดประมาณ 5-7 วัน เพราะเป็นช่วงระยะฟักไข่ จากนั้นจะมีขั้นตอนการเตรียมบ่อเลี้ยงจิ้งหรีดดังนี้
- นำแผงรังไข่ออกมาทำความสะอาด
- นำมูลจิ้งหรีดออกจากบ่อ โดยตักใส่กระสอบเก็บไว้
- ล้างบริเวณผนังด้วยน้ำธรรมดา หรืออาจใช้ผงซักฟอกช่วยในการทำความสะอาด เสร็จแล้วรอให้บ่อแห้ง อาจใช้เวลา 2-3 วัน
- นำแผงรังไข่ที่ทำความสะอาดเสร็จแล้วนำมาเรียงในบ่อประมาณ 400 แผง หรือมากกว่านั้น แต่ควรไม่เกิน 500 แผง เตรียมไว้ก่อน 1 วัน
- นำถาดที่มีไข่จิ้งหรีดขนาดกว้าง 30 ซม.x 50 ซม. จำนวน 4-5 ถาด วางลงไปในบ่อ
- เตรียมถาดน้ำและถาดอาหารไว้ รอการฟักออกมาเป็นตัว
ระยะเวลาในการเลี้ยง หน้าร้อน 35-45 วัน ส่วนหน้าหนาวจะใช้เวลานานกว่าอาจถึง 2 เดือน
การฟักไข่จิ้งหรีด
การวางไข่จะเป็นช่วงเวลาที่เลี้ยงจิ้งหรีดได้ 30 กว่าวัน หรือจิ้งหรีดจะเริ่มออกปีก จากนั้นอีก 3 วัน ให้เตรียมอุปกรณ์ เช่น ขัน หรือภาชนะอื่นๆ แต่ทางฟาร์มจะทำขึ้นเองจากไม้ ให้สามารถใส่ดิน ขี้เถ้า แกลบดำ วางลงในบ่อ สาเหตุที่เลือกใช้ภาชนะที่ทำขึ้นเอง เพราะป้องกันจิ้งหรีดโทรม กัดกินกันเอง และสามารถไต่เข้าไปวางไข่ง่าย แทนการใช้ขันที่มีลักษณะลื่น และทรงสูง โดยนำไปวางไว้ในช่วงเย็น พอถึงตอนเช้าก็เขี่ยดูปริมาณไข่ว่าได้ตามที่ต้องการหรือไม่ จึงนำออกจากบ่อ
การฟักไข่จิ้งหรีดจะฟักในบ่อซีเมนต์ทรงกลม ซึ่งมีอุณหภูมิ 35-37 องศา สามารถทราบวันในการฟักที่แน่นอน อย่างช่วงหน้าร้อนจะประมาณ 5-6 วัน ส่วนหน้าหนาวจะไม่เกิน 12 วัน ส่วนการเลี้ยงจิ้งหรีด ปัญหาเลือดชิดอาจเกิดกับผู้เลี้ยงจำนวนไม่เยอะ แต่ทางฟาร์มจะไม่พบปัญหาเหล่านั้น เพราะเลี้ยงในจำนวนมาก การผสมพันธุ์จึงมีพ่อ-แม่ให้เลือกหลายบ่อ ปัญหาเลือดชิดจึงไม่เกิด ส่วนสภาพแวดล้อมมีผลกระทบกับการเลี้ยงจิ้งหรีดโดยตรง ไม่ว่าจะเป็นอากาศร้อนหรือหนาว ปัญหาเรื่องอาหารจึงเป็นเรื่องรองลงมา ดังนั้นจะต้องทำฟาร์มให้มีลักษณะเลียนแบบธรรมชาติ เพราะชีวิตของแมลงจะอาศัยอยู่ตามธรรมชาติ
ส่วนขี้จิ้งหรีดในการจับแต่ละรอบ จะได้ขี้จิ้งหรีด 50-60 กระสอบๆละ 25-30 กิโลกรัม ทางฟาร์มจะเก็บเอาไว้นำไปใส่พืชไร่ เช่น ไร่มันสำปะหลัง นา และไร่อ้อย เป็นปุ๋ยอินทรีย์อย่างดี เนื่องจากการเลี้ยงจิ้งหรีดทางฟาร์มทำในลักษณะครอบครัว การดูแลและการจัดการต่างๆ คุณองอาจจะเป็นผู้ดูแลหลัก และบางครั้งพ่อ-แม่ เข้ามาช่วยดูแลอีกทางหนึ่ง
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายจิ้งหรีด
ตลาดและกลุ่มลูกค้าจะแบ่งออกเป็น 2 พวก คือ เหมาจิ้งหรีดทั้งหมด และกลุ่มแม่ค้าทอดแมลง ขายในพื้นที่และใกล้เคียง ส่วนพ่อค้าที่เหมาทั้งหมดจะอยู่กรุงเทพฯ และสมุทรปราการ สัดส่วนการตลาดในปัจจุบัน พ่อค้าคนกลางอยู่ที่ 50% กลุ่มแม่ค้าทอดแมลงตามตลาดนัด 30% และอีก 20% เป็นชาวบ้านในพื้นที่ ส่วนราคาขายจะต่างกัน พ่อค้าคนกลางราคาขายอยู่ที่ 80-100 บาท แม่ค้าแมลงทอดอยู่ที่ 85-100 บาท ส่วนชาวบ้านในพื้นที่จะขายในราคา 100 บาท
“จุดเด่นของฟาร์มอยู่ที่ประวัติ คือ เรื่องราวประสบการณ์ชีวิตที่สามารถบอกเล่าจากรุ่นสู่รุ่นได้ เพราะมนุษย์เงินเดือนยังมีให้เห็นอยู่ในสังคม และต้องการหาคำตอบในการดำเนินชีวิตในปัจจุบัน ที่สำคัญความมั่นคงของชีวิตจะเป็นคำตอบ” คุณองอาจกล่าว
เป้าหมายที่เป็นส่วนต่อยอดจากการทำฟาร์มเลี้ยงจิ้งหรีดที่จะทำเพิ่มเติมในอนาคต คือ การแปรรูปผลิตภัณฑ์จากจิ้งหรีด แต่ต้องคำนึงถึงกลุ่มลูกค้าและตลาดด้วย เนื่องจากจะเป็นกลุ่มลูกค้าอีกกลุ่มหนึ่งซึ่งเป็นตลาดบริโภคแมลงสำเร็จรูป แต่อยู่ในช่วงประเมินและวางแผนขั้นตอนต่างๆ รวมถึงความเป็นไปได้ และการตอบรับของตลาดแมลงทอด หาซื้อกินได้ในราคาถูก ปลอดภัย และได้คุณค่าทางอาหาร นั่นคือแผนเจาะกลุ่มลูกค้า
“ความสำเร็จอาจไม่ได้วัดกันที่ตัวเงินที่ผมจะได้ หากแต่ผมทำแล้วญาติพี่น้องหรือบ้านที่อยู่ติดผมจะต้องได้รับเงินเหมือนที่ผมได้รับ ไม่ว่าจะเป็นทางใดทางหนึ่ง นั่นแหละคือความสำเร็จที่ผมหวัง” คุณองอาจกล่าวถึงเป้าหมายที่แท้จริง
ฝากถึงเกษตรกร ทั้งเลี้ยงสัตว์ และเพาะปลูก
ตลอดระยะเวลา 3 ปี ทางฟาร์มมีเกษตรกรและผู้ที่สนใจแวะมาเยี่ยมชมฟาร์มเป็นจำนวนมาก คุณองอาจได้ให้คำแนะนำและเล่าประสบการณ์การทำงาน และการทำฟาร์มเลี้ยงจิ้งหรีดให้ประสบความสำเร็จ รวมถึงมุมมองการตลาด และแง่คิดต่างๆ ในการทำฟาร์มให้อยู่ได้อย่างยั่งยืน โดยสามารถพึ่งตนเองได้
คุณองอาจยินดีที่จะให้คำปรึกษา และประเทศไทยจะได้เปรียบหลายๆ ด้าน รวมถึงแมลง อย่างจิ้งหรีด ตลาดจะกว้างมากขึ้น สังเกตได้จากตลาดโรงเกลือ ตลาดค้าแมลง ทั้งส่งออกและนำเข้า ตลาดใหญ่ทางภาคตะวันออกมีเขตติดต่อกับประเทศกัมพูชา ส่งผลดีกับประเทศไทยอย่างแน่นอน อีกอย่างจิ้งหรีดของประเทศไทยมีรสชาติดี อร่อย อาจทำให้ตอบโจทย์ลูกค้าได้ดี
“อาชีพเกษตรกร ทั้งเลี้ยงสัตว์ หรือเพาะปลูก พืชไร่ ต้องคำนึงถึงการลดต้นทุนให้ได้เป็นอันดับแรก หากคุณจะเลี้ยงสัตว์ อาหารคุณจะต้องทำให้ได้ หากคุณจะปลูกพืช ปุ๋ยคุณจะต้องทำให้เป็น เช่น ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยอินทรีย์ เป็นต้น ไม่ต้องกลัวคำว่าล้นตลาด หากคิดจะทำอาชีพอะไรก็แล้วแต่ ให้คิดจากราคาที่ล้นตลาด เพราะเป็นราคาที่ต่ำสุด จากนั้นความสำเร็จก็จะเกิดขึ้น และที่สำคัญความรัก คุณจะต้องรักในอาชีพที่คุณทำ คุณถึงจะอยู่ได้อย่างมีความสุข” คุณองอาจได้ฝากทิ้งท้าย
สอบถามเพิ่มเติม คุณองอาจ เชาระกำ 47/4 ม.1 ต.หนองขาม อ.จักราช จ.นครราชสีมา 30230 โทร.089-579-7068 อาหารจิ้งหรีด อาหารจิ้งหรีด
