“ศรีมหาโพธิ์คู่บ้าน ไผ่ตงหวานคู่เมือง ผลไม้ลือเลื่อง เขตเมืองทวารวดี” จะเป็นคำขวัญจังหวัดไหนไปไม่ได้นอกจากจังหวัดปราจีนบุรี ภาพรวมการเกษตรของจังหวัดมีพื้นที่เกษตรกรรมทั้งสิ้น 4,023,474 ไร่ แบ่งเป็นพื้นที่ปลูกไม้ผลจำนวน 41,180 ไร่ จังหวัดปราจีนบุรีเป็นจังหวัดที่มีภูมิประเทศโอบล้อมไปด้วยเทือกเขาสูงใหญ่ประกอบกันถึง 3 อุทยานแห่งชาติ คือ อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ อุทยานแห่งชาติทับลาน และอุทยานแห่งชาติปางสีดา
ลักษณะพื้นที่ในจังหวัดปราจีนบุรีบางส่วนเป็นที่ราบสูง และบางส่วนเป็นที่ราบลุ่ม จะประกอบด้วยแหล่งน้ำหลัก คือ แควพระปรง และแควหนุมาน ไหลมารวมกัน กลายเป็นแม่น้ำปราจีนบุรี ทำให้พื้นที่ตอนล่างเป็นที่ราบลุ่ม เหมาะแก่การเพาะปลูก ส่วนพื้นที่ตอนบนซึ่งเป็นพื้นที่ราบสูง สภาพดินเกิดการชะล้างหน้าดินจากภูเขาสูงลงสู่พื้นราบ ดินจึงเป็นลักษณะของดินร่วนปนทรายปะปนด้วยดินลูกรังเก่าเหมาะแก่การทำเกษตร ประกอบกับจังหวัดปราจีนบุรีมีภูมิอากาศร้อนชื้น ทำให้จังหวัดปราจีนบุรีมีศักยภาพที่เหมาะสมกับการเพาะปลูก ส่งผลให้ไม้ผลในจังหวัดปราจีนบุรีมีชื่อเสียงด้านคุณภาพมาช้านาน
ปัจจุบันได้รับการยอมรับจากผู้บริโภคเป็นลำดับต้นๆ ของประเทศ โดยเฉพาะทุเรียนมีคุณภาพดี สรุปตามประเด็นหลักๆ ได้ดังนี้
1.สภาพดิน ในบริเวณที่มีการปลูกไม้ผลส่วนใหญ่เนื้อดินเป็นดินร่วนปนทราย ส่วนดินล่างเป็นดินร่วนเหนียวปนทราย เกิดจากวัตถุต้นกำเนิดดิน พวกตะกอนน้ำ หรือเกิดจากการสลายตัวผุพังของหินเนื้อหยาบปนด้วยดินลูกรังเก่า พบบริเวณพื้นที่ดินมีลักษณะเป็นลูกคลื่นจนถึงที่ลาดเชิงเขา ทำให้มีการระบายน้ำดี ไม่มีน้ำท่วมขัง ซึ่งเหมาะสมกับการปลูกไม้ผล
2.ปริมาณน้ำฝน เหมาะสมกับการปลูกไม้ผล โดยเฉพาะทุเรียน เนื่องจากมีปริมาณน้ำฝนไม่มากเกินไป การกระจายตัวของฝนเหมาะสม ไม่มีฝนตกมาก ในช่วงปลายเดือนเมษายนถึงเดือนพฤษภาคม ซึ่งเป็นช่วงระยะที่ทุเรียนเริ่มแก่ จึงส่งผลให้เนื้อทุเรียนของจังหวัดปราจีนบุรีมีลักษณะแห้ง เหนียว รสชาติอร่อย เนื้อไม่เละ
3.เกษตรกรชาวสวนผลไม้ของจังหวัดปราจีนบุรี มีพื้นที่ทำงานไม่มากนัก จึงมีการดูแลแบบประณีต เอาใจใส่ทุกขั้นตอน โดยเฉพาะทุเรียน เจ้าของสวนจะดูแลการตัดโดยตัดทีละลูก และจะตัดเฉพาะทุเรียนที่แก่เท่านั้น
คุณศรีชมภู บุญสาย ปลูกทุเรียน 3 สายพันธุ์ จ.ปราจีนบุรี
ทีมงานเมืองไม้ผลจึงไม่พลาดที่จะมาเยี่ยมชมสวนทุเรียนของ คุณศรีชมภู บุญสาย ที่ อ.เมือง จ.ปราจีนบุรี ขนาดถึงฤดูกินทุเรียน “แม่ช้อยนางรำ” อย่าง คุณสันติ เศวตวิมล ยังไม่พลาดที่จะแวะชิมทุเรียนนนทบุรีแท้ แต่ไปปลูกที่ปราจีนบุรีของสวนทุเรียนคุณศรีชมภู
คุณศรีชมภูทำสวนทุเรียนมาประมาณ 60 ปีแล้ว ตั้งแต่สมัยรุ่นคุณพ่อ ช่วงนั้นราคาที่ดินถูกก็ซื้อไว้ประมาณไร่ละ 1,000 บาท มาลงปลูกทุเรียน เงาะ ลองกอง มังคุด มะนาว และส้มโอ แต่ตอนนั้นคุณศรีชมภูรับราชการเป็นครู จึงแบ่งเวลามาช่วยคุณพ่อทำสวนทุเรียนด้วย และทำงานของตนไปด้วย แต่ปัจจุบันคุณศรีชมภูได้เกษียณจากการรับราชการเป็นครูมา 2 ปีแล้ว และมาดูแลสวนทุเรียนอย่างเต็มตัวในพื้นที่ประมาณ 50 ไร่
สายพันธุ์ทุเรียน
ช่วงแรกนำพันธุ์ทุเรียนจากเมืองนนทบุรีมาปลูกประมาณ 100 ต้น และนำมาขยายพันธุ์เพื่อเพิ่มจำนวนมาปลูกในสวนของตน ปัจจุบันพันธุ์ที่จำหน่ายมีอยู่ 3 พันธุ์ คือ หมอนทอง ชะนี และก้านยาว เนื่องจากตลาดมีความต้องการ และผลผลิตออกสู่ตลาดไม่พร้อมกัน เริ่มตั้งแต่พันธุ์ชะนี ก้านยาว และหมอนทอง ตามลำดับ
1.พันธุ์ชะนี
ข้อดี : ทนทานต่อโรครากเน่า โคนเน่า พอสมควร ออกดอกง่าย เนื้อแห้ง รสดี สีสวย
ข้อเสีย : ออกดอกดก แต่ติดผลยาก เป็นไส้ซึมง่าย อ่อนแอต่อโรคใบติด
2. ทุเรียนหมอนทอง
ข้อดี : ราคาสูง ติดผลดีมาก น้ำหนักผลดี เนื้อมาก เมล็ดลีบ มีกลิ่นน้อย เนื้อละเอียดแห้ง ไม่เละ ผลสุกแล้วเก็บไว้ได้นาน ไม่ค่อยเป็นไส้ซึม
ข้อเสีย : อ่อนแอต่อโรครากเน่า โคนเน่า
3.พันธุ์ก้านยาว
ข้อดี : ติดผลดี ราคาค่อนข้างดี น้ำหนักผลดี
ข้อเสีย : ค่อนข้างอ่อนแอต่อโรครากเน่า โคนเน่า เปลือกหนา เนื้อน้อย เป็นไส้ซึมค่อนข้างง่าย ผลสุกเก็บไว้ได้ไม่นาน ก้นผลแตกง่าย อายุการให้ผลช้า
ขั้นตอนการปลูกทุเรียน
1.การเตรียมดิน ควรไถปรับสภาพดินทั้งหมด ขุดตอ ขุดราก ไม้เก่าออกจากแปลง หรือพื้นที่เดิมให้หมด เป็นพื้นที่ดอน ไม่มีปัญหาน้ำท่วมขัง ให้ไถกำจัดวัชพืชอย่างเดียว พื้นที่ดินมีแอ่งที่ลุ่มน้ำขัง ไถปรับสภาพพื้นที่ให้เรียบ พื้นที่ลุ่มหรือต่ำมีน้ำท่วมขัง ควรทำทางระบายน้ำ หรือยกร่อง
2.การเลือกต้นพันธุ์ ควรเป็นต้นแข็งแรงตามพันธุ์ ต้นตอทนทานต่อโรครากเน่า โคนเน่า ระบบรากไม่คดหรืองอ มีใบหนาและเขียวเข้ม
3.การเตรียมหลุมและระยะปลูก ระยะปลูกจะเป็นระบบสี่เหลี่ยมจัตุรัส หรือสามเหลี่ยมด้านเท่า ระหว่างแถวและต้น 6×6 เมตร จะขุดหลุมปลูกกว้าง ยาว ลึก ประมาณ 50x50x30 เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอก หรือหญ้าแห้ง ปลูกต้นพันธุ์ในหลุมให้รอยต่อระหว่างพันธุ์และต้นตออยู่สูงกว่าระดับดิน กลบดินรอบต้นพันธุ์ให้แน่น
การบำรุงดูแลรักษาต้นทุเรียน
1.การพรางแสงสำหรับต้นเล็ก โดยการปลูกไม้ผลที่โตเร็วระหว่างแถวทุเรียน เช่น กล้วย มะนาว เป็นต้น เพราะสามารถแผ่ทรงพุ่มพรางแสงให้ต้นทุเรียนได้ และสามารถเก็บผลผลิตระหว่างรอทุเรียนให้ผลผลิตจำหน่ายได้ เป็นการสร้างรายได้ได้อีกทาง หรืออาจหาวัสดุธรรมชาติ เช่น ทางมะพร้าว มักเป็นกระโจมคร่อมต้นทุเรียน หรือใช้แสลนในการพรางแสงก็ได้
2.การให้น้ำ ที่สวนของคุณศรีชมภูจะใช้สายยางในการรดน้ำ ในช่วง 1-2 ปี จะรด 7 วัน ครั้ง และอาศัยดูความชื้นของดินเพื่อไม่ให้ได้รับน้ำมากจนเกินไป จะทำให้เกิดอาการรากเน่า โคนเน่า ได้
3.การให้ปุ๋ย จะใช้ปุ๋ยคอก หรือสารที่ได้จากธรรมชาติทั้งหมด จะไม่ใช้ปุ๋ยเคมี การใส่ปุ๋ยจะใส่ประมาณ 3-6 เดือน ต่อครั้ง
การป้องกันกำจัดโรคและแมลง
-โรครากเน่า โคนเน่า เกิดจากเชื้อราเจริญเติบโตเข้าไปทำลายทุเรียน ทั้งที่โคนต้น ลำต้น กิ่ง และราก สังเกตได้จากต้นที่เป็นโรคนี้จะมีใบด้าน ไม่เป็นมัน และสีจะค่อยๆ เปลี่ยนเป็นสีเหลือง แล้วร่วงหล่น แผลที่ต้นหรือกิ่งจะเน่าเป็นจุดฉ่ำน้ำ เปลือกจะเน่าเป็นสีน้ำตาล และมีเมือกไหลออกมา รากแก้วและรากฝอยจะถูกทำลายเน่าเป็นสีน้ำตาล ทำให้ต้นทุเรียนทรุดโทรม และตายในที่สุด
การป้องกันกำจัด ตัดแต่งกิ่งทุเรียนให้โปร่ง เพื่อให้อากาศถ่ายเทได้สะดวก และเก็บส่วนที่เป็นโรคนำไปเผาทำลาย และอย่าปล่อยให้น้ำขังแฉะบริเวณโคนต้น
–เพลี้ยไก่แจ้ ตัวเต็มวัยและตัวอ่อนดูดกินน้ำเลี้ยงจากใบอ่อน ทำให้ใบหงิกงอ ถ้าระบาดมากจะทำให้อ่อนร่วง และยอดแห้งตาย
การป้องกันกำจัด กระตุ้นให้ทุเรียนแตกยอดอ่อน อนุรักษ์ศัตรูธรรมชาติ ฉีดพ่นสารฆ่าแมลงเมื่อพบยอดถูกทำลาย
–เพลี้ยแป้ง ตัวเต็มวัยและตัวอ่อนดูดกินน้ำเลี้ยงจากผล โดยมีมดช่วยคาบพาไปยังส่วนต่างๆ ของต้นทุเรียน ทำให้ผลแคระแกร็น และเชื้อราเข้าทำลายซ้ำ
การป้องกันกำจัด ตัดผลที่ไม่สมบูรณ์ออก และส่วนที่ถูกเพลี้ยแป้งทำลายนำไปเผา ฉีดพ่นน้ำให้เพลี้ยแป้งหลุดร่วงออกจากผล และไม่ควรปลูกพืชอาศัยของเพลี้ยแป้งในบริเวณสวนทุเรียน ฉีดพ่นสารฆ่าเมลงเมื่อมีการระบาดอย่างรุนแรง
–หนอนด้วงหนวดยาว ตัวหนอนจะกัดกินชอนไชไปตามเปลือกไม้ด้านในขณะหนอนยังเล็ก แต่เมื่อหนอนโตขึ้นอาจเจาะเข้าเนื้อไม้ หรือกินควั่นรอบต้นทุเรียน ซึ่งจะมีผลทำให้ท่อน้ำ ท่ออาหาร ของต้นทุเรียนถูกทำลาย เป็นสาเหตุให้ทุเรียนเริ่มทรุดโทรม ใบร่วง และยืนต้นตายได้
การป้องกันกำจัด หมั่นตรวจสอบสวนทุเรียนเป็นประจำ เมื่อเห็นรอยแผลจากการวางไข่ และการทำลายของหนอน ให้เก็บทำลายกำจัดแหล่งขยายพันธุ์ โดยตัดต้นทุเรียนที่ถูกทำลายรุนแรงจนไม่สามารถให้ผลผลิตและเผาทิ้ง เพื่อไม่ให้เป็นแหล่งสะสมการระบาดต่อไป
การป้องกันกำจัดวัชพืช ควรกำจัดวัชพืชทุก 3-6 เดือน ด้วยการถอน ถาก หรือใช้เครื่องตัดหญ้า เพื่อป้องกันเป็นแหล่งที่อยู่ของโรคและแมลง
การเก็บเกี่ยวผลผลิตทุเรียน
การเก็บผลผลิตที่สวนของคุณศรีชมภูจะไม่เหมือนกับสวนทุเรียนที่อื่น คือ จะเก็บเฉพาะทุเรียนแก่จริงๆ จากต้น ต้นสูงจะใช้บันไดขึ้นไปตัดทุเรียน โดยสังเกตจากการนับอายุผลตั้งแต่วันดอกบานถึงวันที่จะเก็บเกี่ยว หมอนทองประมาณ 4-5 เดือน ชะนีประมาณ 3-4 เดือน เป็นต้น การเคาะเปลือก เมื่อผลทุเรียนแก่จัดจะมีเสียงดังโปร่งๆ เสียงหนักหรือเบาแตกต่างกันไปแล้วแต่พันธุ์ของทุเรียน
การขยายพันธุ์ทุเรียน
การขยายพันธุ์ทุเรียนสามารถทำได้หลายวิธี เช่น การเพาะเมล็ด การตอน แต่วิธีที่ดีที่สุดในปัจจุบัน คือ การเสียบยอด ซึ่งขั้นตอนในการเสียบยอดทุเรียนมีดังนี้
1.เลือกต้นตอที่จะนำมาเสียบยอดต้องได้มาจากการเพาะเมล็ดอายุประมาณ 2-3 เดือน เริ่มมีใบจริง 6-8 ใบ กิ่งพันธุ์ดีควรเป็นต้นพันธุ์แท้ที่ให้ผลผลิต แล้วเจริญเติบโตดี สมบูรณ์ แข็งแรง ให้ผลดกสม่ำเสมอ ทนทานต่อโรคและแมลง
2.ใช้มีดคมๆ ตัดต้นตอให้ขาดออกจากกัน สูงจากพื้นดินประมาณ 10 เซนติเมตร แล้วผ่ากลางลำต้นของต้นตอให้ลึกประมาณ 2-3 เซนติเมตร
3.ปาดกิ่งพันธุ์ดีให้ยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร เฉือนให้เป็นรูปลิ่ม
4.นำกิ่งพันธุ์ดีเสียบลงไปในรอยแผลต้นตอ ให้เนื้อเยื่อเจริญเติบโตข้างใดข้างหนึ่ง หรือทั้งสองข้างตรงกัน แล้วใช้เชือกมัดด้านบนและล่างรอยแผลต้นตอให้แน่น
5.นำถุงพลาสติกมาครอบต้นที่เสียบยอด แล้วมัดปากถุงเก็บไว้ในที่ร่ม มีหลังคากันแดด กันฝน
6.อบพลาสติกไว้ประมาณ 1 เดือน ดูว่ารอยแผลจะประสานกันดี แล้วนำออกมาพักไว้ในโรงเรือนเพื่อรอการปลูกหรือจำหน่ายต่อไป
ด้านตลาดกิ่งพันธุ์และผลทุเรียน
คุณศรีชมภูบอกกับทีมงานว่าส่วนใหญ่ผลทุเรียนจะมีแม่ค้าในปราจีนบุรีมาซื้อไปขาย และก็ขายอยู่หน้าสวนปีละประมาณ 2-3 ตัน เฉพาะพันธุ์หมอนทองอย่างเดียวกิโลกรัมละ 100 บาท พันธุ์ชะนีขายได้ประมาณปีละ 1 ตันกว่า กิโลกรัมละ 80 บาท ส่วนพันธุ์ก้านยาวมีน้อย แต่ที่สวนคุณศรีชมภูขายในกิโลกรัมละ 120 บาท ซึ่งในขนาดที่อื่นขายอยู่ลูกละ 1,000 บาท ส่วนเรื่องรสชาติก็ยังมีการการันตีจากแม่ช้อยนางรำอีกว่าอร่อยสู้ของสวนจังหวัดนนทบุรีได้เลยทีเดียว
“พันธุ์ก้านยาวเราขายอยู่กิโลกรัมละ 120 บาท เราขายคนกิน รสชาติเหมือนจังหวัดนนทบุรี แต่ทีนี้ไม่รับจองพันธุ์ก้านยาวเพราะมันมีน้อย ใครมามีของก็ค่อยซื้อไป แต่ทีนี้ถ้าใครสนใจมาเยี่ยมชมสวน พอถึงหน้าผลไม้เราไม่คิดเป็นอิ่ม เราให้กินฟรี ซื้อไม่ซื้อก็ไม่เป็นไร แล้วแต่คนมาชมสวน จะกินหมดทั้งสวนก็ให้พุงแตกก็ไม่ว่ากัน” คุณศรีชมภูกล่าว
ส่วนกิ่งพันธุ์จะมีแม่ค้า พ่อค้า มาขอรับซื้อ และอาศัยคนบอกปากต่อปาก จึงมีลูกค้าสั่งซื้อกิ่งพันธุ์เป็นจำนวนมาก มียอดสั่งจองประมาณ 300-400 กิ่ง แต่ทำได้จริงแค่ประมาณเดือนละ 100 กิ่ง เพราะแรงงานหายาก และต้องใช้เวลาในการติดของยอดทุเรียนอีก ราคาที่ขายประมาณต้นละ 170-180 บาท ซึ่งคุณศรีชมภูบอกว่าอยู่ได้ มีเวลาก็ค่อยๆ ทำ เพราะในละแวกแถว ต.ไม้เค็ด ไม่มีคนปลูกทุเรียน
ปัญหาและอุปสรรคในการทำสวนทุเรียน
การทำสวนทุเรียนที่นี่จะเจอปัญหากับภัยธรรมชาติ เพราะลมจะแรง ในช่วงฤดูร้อนจะมีพายุ พอต้นทุเรียนโดนลมแรงๆ จะทำให้ต้นโค่น ผลผลิตเสียหาย ต้องตัดต้นทุเรียนทำฟืนอย่างเดียว แล้วปลูกต้นทุเรียนแทนต้นเดิม กว่าต้นทุเรียนจะให้ผลผลิตต้องรอถึง 5-6 ปี ทำให้มีความเสียหาย และผลผลิตที่ได้น้อยลงกว่าเดิม
ส่วนกระรอกกับกระแตก็เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้ผลของทุเรียนเสียหายเวลาใกล้เก็บผลผลิต เพราะจะชอบมาทำลายกัดกินทุเรียนเวลาใกล้สุก คุณศรีชมภูใช้วิธีแก้ปัญหาโดยใช้ถุงพลาสติกห่อทุเรียนแล้วทำฝาครอบในช่วงขณะที่ผลทุเรียนเริ่มแก่ แต่ก็ยังพอช่วยลดการกัดกินของกระรอกกับกระแตให้ลดลงได้ ถึงจะยังมีการกัดกินบ้างก็ตาม
ฝากถึงเกษตรกรที่สนใจทำสวนทุเรียนต้องมีความอดทน ดูแลเอาใจใส่ เรียนรู้กับสิ่งที่เรากำลังจะทำ การใส่สารเคมีมากๆ ดินก็จะเสื่อมโทรม เราใช้ปุ๋ยคอกหรือสารจากธรรมชาติได้ ก็จะดีกับตัวเรา และสวนของเราเอง แต่เรามีการเอาใจใส่ที่จะอยู่กับบ้านและศึกษามัน ทุเรียนหมอนทอง ทุเรียนหมอนทอง ทุเรียนหมอนทอง ทุเรียนหมอนทอง
สนใจติดต่อสอบถาม คุณศรีชมภู บุญสาย 76/1 ม.7 ต.ไม้เค็ด อ.เมือง จ.ปราจีนบุรี 25230 โทร.0-3740-5131, 08-1420-2651 ทุเรียนหมอนทอง ทุเรียนหมอนทอง ทุเรียนหมอนทอง ทุเรียนหมอนทอง
