การปลูกส้มโอ ส้มโอขาวใหญ่ ปลอดสาร ต่อยอดด้วยแหล่ง ท่องเที่ยวเชิงเกษตร ทำรายได้ทุกวัน

การปลูกส้มโอ ส้มโอขาวใหญ่ ปลอดสาร ต่อยอดด้วยแหล่ง ท่องเที่ยวเชิงเกษตร ทำรายได้ทุกวัน 

ลักษณะเด่นของ ส้มโอขาวใหญ่

จังหวัดสมุทรสงคราม เป็นจังหวัดหนึ่งที่มีแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่ตั้งอยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพมหานครมากนัก ประมาณ 70 กิโลเมตร เท่านั้น มีแม่น้ำแม่กลองซึ่งเป็นแหล่งน้ำที่สำคัญในการหล่อเลี้ยงชีวิตของเกษตรกรในพื้นที่  มีแหล่งท่องเที่ยวที่สร้างชื่อเสียง คือ ดอนหอยหลอด, อุทยาน ร.2, ตลาดน้ำท่าคา, วัดบ้านแหลม และตลาดน้ำอัมพวา

นอกจากนี้ยังมีไม้ผลที่สร้างชื่อเสียงให้เป็นอย่างมาก เรียกว่าเป็นจุดเด่นของจังหวัดสมุทรสงคราม นั่นคือ “ส้มโอพันธุ์ขาวใหญ่” ซึ่งปลูกกันมานานมากกว่า 40 ปี เป็นไม้ผลตระกูลส้มที่น่าปลูกชนิดหนึ่ง สามารถสร้างรายได้ให้กับเกษตรกรชาวสมุทรสงครามมาอย่างช้านาน

ด้วยลักษณะเด่นของส้มโอที่นี่ คือ มีรสชาติเปรี้ยวอมหวาน  เปลือกบาง กุ้งใหญ่ มีสีขาวอมเหลือง แกะออกจากเปลือกง่าย มีเมล็ดน้อย กลิ่นหอม ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว อีกทั้งส้มโอชนิดนี้มีเนื้อแน่น แต่อ่อนนุ่ม ทำให้ใครหลายคนที่ได้ชิมส้มโอแล้วเป็นที่ถูกปาก ถูกคอ

จึงทำให้ไม้สวนอย่าง “ส้มโอ” สามารถสร้างรายได้ให้กับเกษตรกรชาวแม่กลองเป็นกอบเป็นกำถึงปีละนับร้อยล้านบาทเลยทีเดียว

ปรึกษา หากเกษตรกรท่านใดอยากเรียนรู้ด้าน ส้มโอสายพันธุ์ขาวใหญ่ ติดต่อ ครูสมทรง แสงตะวัน ศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีเกษตรประจำ จังหวัดสมุทรสงคราม

โทร. 089-829-7100

 

ครูสมทรง แสงตะวัน ผู้บุกเบิกการทำสวนส้มโอ “พันธุ์ขาวใหญ่”

โดยมีผู้บุกเบิกการทำสวนส้มโอ “พันธุ์ขาวใหญ่” แห่งแม่กลองคนสำคัญ คือ คุณสมทรง แสงตะวัน หรือครูสมทรง ซึ่งพื้นเพเป็นคนพื้นที่ อ.บางคนที จ.สมุทรสงคราม หลังจากได้รับราชการเป็นครูสอนหนังสืออยู่ที่โรงเรียนวัดบางพลับมานานกว่า 30 ปี นอกจากครูสมทรงให้ความรู้แก่เด็กนักเรียนแล้ว ยังได้ชื่นชอบและรักในอาชีพการทำเกษตร

เนื่องจากพ่อของครูสมทรงนั้นเป็นเกษตรกรชาวสวนผลไม้แบบผสมผสาน แต่เนื่องจากไม่มีที่ดินเป็นของตัวเอง ต้องเช่าที่เขาทำ และมีปัญหาในหลายๆ ด้าน ทั้งพ่อค้าคนกลางกดราคา ผลผลิตไม่ได้คุณภาพ ชาวสวนส่วนใหญ่ไม่ให้วิชา ทำให้สวนไม้ผลของพ่อคุณสมทรงนั้นไม่เติบโตเท่าที่ควร สิ่งที่เกิดขึ้นเหล่านี้คุณสมทรงซึมซับมาตั้งแต่เด็ก จนทำให้เกิดความคิดที่ว่า “ถ้าผมมีที่ดินเป็นของตัวเอง ผมจะทำการเกษตรแบบอินทรีย์ ไม่ใช้สารเคมีทุกชนิด”

เมื่อครูสมทรงโตขึ้นจนได้รับราชการเป็นครู แต่ก็ยังไม่ลืมการทำเกษตร ซึ่งวิธีการสอนของครูสมทรงนั้นจะพยายามสอดแทรกเรื่องเกี่ยวกับการเกษตรไปด้วย เพื่อให้นักเรียนมีใจรักการทำเกษตร เพราะประเทศไทยของเราเป็นเมืองเกษตร

อีกทั้งในขณะนั้นผู้ปกครองของเหล่านักเรียนกำลังประสบปัญหาขายผลผลิตได้ในราคาที่ตกต่ำ และยังถูกพ่อค้า แม่ค้า กดราคาผลผลิตอีกด้วย เมื่อถึงเวลาประชุมผู้ปกครอง ครูสมทรงจึงจะคอยย้ำเสมอว่า “เกษตรกรต้องมีการรวมกลุ่ม ถ้าไม่รวมกลุ่มกันก็จะเสียผลประโยชน์ให้เหล่าพ่อค้า แม่ค้า และอีกหลายๆ อย่าง” ครูสมทรงกล่าวอยู่เสมอ

การจัดการสวนในระบบท้องร่อง

ด้วยเหตุนี้ครูสมทรงจึงตัดสินใจซื้อที่ดินจำนวน 7 ไร่ แต่ด้วยที่ดินสมัยนั้นมีราคาค่อนข้างแพง แต่ด้วยเจ้าของที่ดินเดิมเป็นคนใจดี และมีความไว้เนื้อเชื่อใจครูสมทรง จึงให้ครูสามารถผ่อนที่ดินได้ เมื่อได้ที่ดินมาแล้วเพื่อลงมือทำเกษตรแบบอินทรีย์ ไม่ใช้สารเคมี

ครูสมทรงจึงลงทุนในการทำเกษตรครั้งแรกโดยเริ่มปลูกส้มโอสายพันธุ์ขาวใหญ่ จำนวน 300 ต้นโดยปลูกแบบยกร่องกว้าง 8 เมตร ยาว 40 เมตร ร่องกว้าง 8 เมตร เกิดจากการรวม 2 ร่อง  ซึ่งเป็นร่องเก่าให้เป็นร่องเดียวกันโดยใส่พวกเศษไม้และดินลงในท้องร่อง ไม่นานก็จะรวมเป็นร่องเดียวกัน เทคนิคนี้คุณสมทรงพบว่าต้นส้มโอจะเจริญเติบโตมากกว่าส้มที่ปลูกแบบร่องเดี่ยวที่ไม่รวมร่อง

ซึ่งจะมีความกว้างประมาณ 3.5 เมตร ที่เจริญเติบโตมากกว่า เนื่องจากรากสามารถไปหาอาหารได้ไกลกว่า มีระยะปลูกครั้งแรก 10×10 เมตร ปรากฏว่าผลส้มโอถูกแดดเผาเสียหาย โดยผิวส้มโอจะแห้ง  เนื่องจากอากาศร้อนมากๆ ต่อมาได้ทดลองปลูกระยะ 6×6 เมตร พบว่าเป็นระยะที่ดีที่สุด ซึ่งเป็น การปลูกส้มโอ จำนวนมากที่สุดของจังหวัดสมุทรสงครามในสมัยนั้นเมื่อปี 2520 เพราะปกติจะปลูกเพียงบ้านละ 2-3 ต้น เท่านั้น

สายพันธุ์ ส้มโอ

สาเหตุที่เกษตรกรสมัยนั้นไม่กล้าปลูก ส้มโอ สายพันธุ์ขาวใหญ่ไว้จำนวนมาก เนื่องจากเกษตรกรยังขาดความรู้ ความเข้าใจ ในสายพันธุ์ ส้มโอขาวใหญ่ แต่ก่อนเมื่อสมัย 40 ปีที่แล้ว การปลูก ส้มโอขาวใหญ่ นั้นให้ผลผลิตน้อย และยังออกเพียงปีละ 1 ครั้ง ในช่วงหน้าแล้ง เกษตรกรส่วนใหญ่จึงหันไปปลูก ส้มโอ สายพันธุ์อื่นมากกว่า เช่น พันธุ์ขาวแป้น, พันธุ์ขาวนนท์  เนื่องจากให้ผลผลิตดกถึง 100 ลูกต่อต้น

แต่เรื่องของรสชาตินั้นเทียบไม่ได้กับ ส้มโอ พันธุ์ขาวใหญ่ เพราะพันธุ์ขาวใหญ่นั้นรสชาติหวาน ไม่มีเมล็ด  แกะแล้วเนื้อล่อนไม่ติดเปลือก ที่สำคัญเมื่อเก็บจากต้นแล้ว 2 เดือน ผลผลิตยังไม่เสียหาย เรียกว่ายิ่งลืมต้นยิ่งอร่อย  ซึ่งตรงนี้ คือ จุดเด่นของ ส้มโอขาวใหญ่ ที่ครูสมทรงเห็นมาตั้งแต่เด็ก

ด้วยความเชื่อมั่นต่อ ส้มโอขาวใหญ่ ครูสมทรงจึงลงทุนปลูก ส้มโอ ครั้งแรก 300 ต้น ซึ่งขณะนั้นใครเห็นก็ว่ามันจะไปไม่รอด เพราะผลผลิต ส้มโอ พันธุ์นี้ให้ผลไม่ดกเหมือนสายพันธุ์อื่น อีกทั้งครูสมทรงยังปลูกสายพันธุ์เดียวทั้งแปลง ชาวบ้านที่มาเห็นจึงรู้สึกเป็นกังวล แต่ด้วยครูสมทรงเชื่อมั่นในผลผลิต เมื่อได้ตัดสินใจลงทำแล้วก็จะทำให้ถึงที่สุด

“ชาวบ้านเขามาทักท้วงกันเยอะว่ามันจะไปไม่รอดนะครู แต่ผมบอกว่าไม่เป็นไร ใจผมรักแล้ว ก็ลงทุนไปแล้วด้วย ถ้าไปไม่รอดก็ค่อยคืนที่ดินเขาไป แต่ถ้าทำสำเร็จมันก็จะเป็นพืชเศรษฐกิจของจังหวัดสมุทรสงครามได้” ครูสมทรงกล่าว

การให้น้ำส้มโอพันธุ์ขาวใหญ่ ใช้วิธีธรรมชาติเข้าแกล้ง

หลังจากเริ่มปลูกส้มโอไปได้เพียง 3-4 ปี ต้นส้มโอเริ่มให้ผลผลิต ครูสมทรงจึงทดลองใช้วิธีธรรมชาติเข้าแกล้ง เพราะโดยปกติ ส้มโอขาวใหญ่ จะออกผลในช่วงหน้าแล้งที่อากาศแห้ง ครูสมทรงจึงทดลองทำให้ต้นส้มโอเฉา โดยการปล่อยน้ำออกจากร่องสวนจนหมด และปิดน้ำไว้ไม่ให้เข้าสวน จากนั้นหยุดน้ำ 3-4 อาทิตย์ ด้วยสภาพพื้นที่เป็นดินเหนียว

เมื่อดินแห้งจนแตกรากฝอยของต้นส้มโอก็จะขาดจากกันทำให้ต้นส้มโอเริ่มเฉา ใบเริ่มเหลือง และร่วง จากนั้นรดน้ำจนให้ดินชื้น เมื่อรากอ่อน ใบอ่อน ก็ออกตามจนติดดอกเต็มทั้งต้น แต่การทดลองครั้งแรกนั้นครูสมทรงยอมรับว่าได้ปล่อยให้ใบแก่ร่วงจนใกล้หมดต้น ทำให้เมื่อต้นส้มโอออกดอกมา เมื่อใบเหลือน้อยจึงสามารถปรุงอาหารเพื่อเลี้ยงดอกและต้นได้ ดอกจึงร่วงทั้งหมด และต้นส้มโอตายลง

เมื่อมีประสบการณ์ในการทดลองแกล้งต้นส้มโอในครั้งแรกแล้ว ครูสมทรงจึงได้ทดลองแกล้งต้นส้มโออีกครั้ง โดยใช้วิธีการเดิม แต่ให้ใบร่วงเพียง 30% ของใบทั้งหมด จากนั้นรดน้ำทุกวันให้ดินชื้น เมื่อดอกส้มโอเริ่มออกใบที่เหลืออยู่ ก็จะทำหน้าที่ปรุงอาหารมาเลี้ยงลำต้นและดอกให้มีความสมบูรณ์ จากนั้นอีกประมาณ 8 เดือน ก็จะสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ ซึ่งสามารถเก็บได้ถึง 4 รุ่น ด้วยกัน

การเก็บเกี่ยวผลผลิตส้มโอพันธุ์ขาวใหญ่

เมื่อครูสมทรงสามารถกำหนดวันในการเก็บผลผลิต ส้มโอ ได้ จึงมีความคิดที่ว่าจะทำให้ผลผลิตออกในช่วงเทศกาล เช่น ปีใหม่ สงกรานต์ ตรุษจีน เป็นต้น เพราะจะทำให้ผลผลิตสามารถขายได้ในราคาที่สูงขึ้นเนื่องจากเป็นช่วงที่ตลาดมีความต้องการมาก ทำให้ผลผลิต ส้มโอ ของบ้านบางพรมนั้นสามารถวางจำหน่ายได้ในช่วงเดือนธันวาคมถึงเมษายนของทุกปีนั่นเอง

เมื่อครูสมทรงประสบความสำเร็จใน การปลูกส้มโอ พันธุ์ขาวใหญ่แล้ว ทางจังหวัดสมุทรสงครามจึงได้เข้ามาส่งเสริมโดยการทำสวน ส้มโอ ของครูสมทรงเป็นศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีเกษตรประจำตำบล และยังได้รับการคัดเลือกให้เป็นภูมิปัญญาไทยระดับประเทศ อีกทั้งทางกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ยังให้ที่นี่เป็นศูนย์กลางถ่ายทอดความรู้ไปทั่วประเทศอีกด้วย

จากนั้นครูสมทรงจึงได้ชักชวนชาวบ้านใกล้เคียงให้หันมาปลูกส้มโอพันธุ์ขาวใหญ่ อีกทั้งยังมีการรวมกลุ่มกัน ซึ่งเป็นการรวมกลุ่มได้เป็นเจ้าแรกของจังหวัดสมุทรสงคราม ชื่อว่า “กลุ่มปรับปรุงคุณภาพไม้ผล ตำบลบางพรม อำเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม” ซึ่งในขณะนั้นมีสมาชิกกว่า 57 คน มีเนื้อที่สวน ส้มโอ กว่า 300 ไร่

“เราสามารถจัดตั้งกลุ่มได้ กลุ่มแรกของจังหวัด ทำให้เกษตรกรสามารถมีอำนาจต่อรองได้มากขึ้น อีกทั้งยังมีหน่วยงานต่างๆ เข้ามาสนับสนุนกลุ่ม ทำให้กลุ่มสามารถขับเคลื่อนไปได้ด้วยดี เกษตรกรที่เข้ามาร่วมกลุ่มก็มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น เพราะเราเน้นทำสวนแบบอินทรีย์ ฉะนั้นเกษตรกรทุกคนสุขภาพร่างกายดีขึ้นจากแต่ก่อนทุกคน” ครูสมทรงกล่าวถึงความภาคภูมิใจในการจัดตั้งกลุ่มจนสำเร็จ

หลักเกณฑ์การรับสมาชิกเข้าร่วมกลุ่ม

แต่การรับสมาชิกเข้าร่วมกลุ่มกับครูสมทรงนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย จะต้องปฏิบัติตามกฎที่วางไว้อย่างเคร่งครัด คือ

1. ผลผลิต จะเน้นคุณภาพเป็นหลัก และสามารถเก็บผลผลิตได้ตามเป้าหมาย
2. สมาชิกทุกคนจะต้องมีคุณธรรม เมื่อผู้บริโภคซื้อผลผลิตไปแล้วทานไม่ได้ สมาชิกจะต้องรับผิดชอบรับคืน เพราะทางกลุ่มจะเน้นขายผลผลิตที่ดี มีคุณภาพ เท่านั้น เพราะทางกลุ่มตั้งราคาขายเอง ไม่ขึ้นกับท้องตลาด ฉะนั้นผลผลิตที่ออกไปจะต้องมีคุณภาพเท่านั้น
3. ข้อสุดท้าย คือ เกษตรกรต้องมีคุณประโยชน์ ช่วยงานในชุมชนไม่เห็นแก่ตัว รักษาแต่ประโยชน์ของตนเอง แต่ไม่รักษาประโยชน์ของทางกลุ่ม

หากเกษตรกรคนใดรับกฎ 3 ข้อนี้ไม่ได้ ครูสมทรงจะไม่ให้เข้ากลุ่มเด็ดขาด

การใช้ “ขี้แดดนาเกลือ” ในการบำรุงต้นส้มโอพันธุ์ขาวใหญ่

สินค้าจากกลุ่มของครูสมทรงนั้นจะตั้งราคาขายเอง ไม่อิงกับราคาท้องตลาด แต่ครูสมทรงยืนยันว่าถึงแม้ผลผลิตจะมีราคาสูงกว่าที่อื่น แต่คุณภาพก็สมกับราคาขาย ผู้บริโภคซื้อไปไม่ผิดหวังแน่นอน อีกทั้งยังเป็นผลผลิตที่ไม่มีสารพิษ เพราะไม่มีการใช้สารเคมีใดๆ ในการผลิตทุกขั้นตอน ใช้เพียงจุลินทรีย์ ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก

อีกทั้งครูสมทรงยังเป็นเกษตรกรรายแรกที่ใช้ “ขี้แดดนาเกลือ” ในการบำรุงต้นส้มโอ ให้ผลผลิต มีรสชาติที่ดี เนื่องจากในขี้แดดนาเกลืออุดมไปด้วยฟอสฟอรัส และโพแทสเซียม ซึ่งมีประโยชน์ต่อต้นพืชมาก โดยเฉพาะในกลุ่มของไม้ผล เพราะจะทำให้ผลไม้มีรสชาติที่หวานมากขึ้นกว่าเดิม

การจำหน่ายส้มโอพันธุ์ขาวใหญ่ จนเป็นที่มาของ “แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร”

หลังจากที่กลุ่มของครูสมทรงประสบความสำเร็จสามารถขายผลผลิตส้มโอได้เป็นจำนวนมาก สร้างรายได้แก่สมาชิกเป็นกอบเป็นกำ จนทำให้ในปัจจุบันจังหวัดสมุทรสงครามมีการก่อตั้งกลุ่มของเกษตรกรขึ้นมาเพื่อปลูกส้มโอขึ้นอีกเป็นจำนวนมากกว่า 18 กลุ่ม รวมพื้นที่ปลูกทั้งหมดกว่า 15,000 ไร่

ซึ่งเรียกว่าขณะนี้ “ส้มโอสายพันธุ์ขาวใหญ่” เป็นพืชเศรษฐกิจหลัก และยังเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดสมุทรสงคราม ทำให้ผลผลิตส้มโอที่ออกในแต่ละช่วง โดยเฉพาะของกลุ่มครูสมทรงนั้นมีค่อนข้างมาก เรียกว่าใครอยากได้ส้มโอกี่ตันก็สามารถเข้ามาหาซื้อส้มโอได้เลย

กลุ่มจะมีการประชุมกันทุกวันจันทร์สิ้นเดือน ไม่เคยขาดแม้แต่เดือนเดียว สมาชิกทุกคนจะเอาอาหารมากินร่วมกัน หากใครมีความรู้ใหม่ก็มาถ่ายทอดแบ่งปันให้กับสมาชิก หรือใครมีปัญหาตรงไหนก็มาปรึกษาช่วยกันแก้ปัญหา จนเมื่อผลผลิตใกล้เก็บผลได้สมาชิกทุกคนก็จะร่วมกันวางแผนว่าจะทำอย่างไรที่เราไม่ต้องเอาผลผลิตไปขายที่อื่น ขายอยู่กับที่

จนเป็นที่มาของ “แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร” ซึ่งเป็นโครงการต่อยอดขึ้นมาหลังจากที่จัดตั้งกลุ่มไปแล้ว อีกทั้งหน่วยงานเกษตรจังหวัดมักจะพาเกษตรกรในพื้นที่ต่างๆ เข้ามาศึกษาดูงานเป็นประจำ จึงเป็นจุดเริ่มต้นของการเปิดสวนเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรนั่นเอง

การป้องกันโรคและแมลงด้วยการเลี้ยง “แมงมุม” 

อย่างที่กล่าวตอนต้นว่ากลุ่มปรับปรุงคุณภาพไม้ผลฯ นำโดยครูสมทรงนั้น มีการจัดการทำสวนส้มโอแบบปลอดสารพิษ ซึ่งจะมีวิธีการจัดการสวน เมื่อต้นส้มโอเริ่มออกใบอ่อนช่วงนี้จะมีแมลงเข้าวางไข่ที่ใบอ่อน ฉะนั้นเมื่อใบอ่อนเริ่มออกครูสมทรงจะตัดหญ้าให้สั้นเป็นตอ เพื่อให้แมลงมาวางไข่ที่ต้นหญ้าแทนใบอ่อนส้มโอ

สาเหตุที่ครูสมทรงเลี้ยงหญ้า และให้แมลงเข้ามาไข่บนพื้นหญ้า เนื่องจากครูสมทรงได้ศึกษาเรียนรู้จากกรมวิชาการเกษตรเกี่ยวกับเรื่องของแมงมุง ทำให้ทราบว่าแมงมุงจะชอบกินพวกเพลี้ยไฟ ไรแดง และไข่ของหนอนชอนใบ

 “ตอนทำส้มโอช่วงแรกๆ ผลผลิตของผมแทบไม่เหลือนะ เพราะว่าสวนผมไม่ใช้เคมีสวนเดียว แต่สวนที่อยู่รอบๆ เขาใช้สารเคมี ฉะนั้นพวกแมลงก็ลงมาที่สวนของผมหมด เพราะอยู่ตรงกลาง เป็นอยู่ประมาณ 2 ปี ก็เริ่มดีขึ้น หลังจากที่เลี้ยงแมงมุม เพราะผมคิดว่าธรรมชาติมันเกื้อกูลกันอยู่แล้ว

อีกทั้งอาจารย์วิภาดา วังศิลาบัตร ได้พานักศึกษาต่างประเทศ รวมทั้งนักศึกษา ม.เกษตรศาสตร์ เข้ามาศึกษาเรียนรู้เรื่องของแมงมุงในสวน ส้มโอ นักศึกษาเขามีความรู้ แต่ผมมีประสบการณ์  ก็นำความรู้มาแชร์กัน แล้วก็ช่วยกันศึกษาเรียนรู้ไปเรื่อยๆ

จนมารู้ว่าแมงมุงในประเทศไทยมี 100 กว่าชนิด ซึ่งพบในสวน ส้มโอ ของผมมากว่า 80 ชนิด นักวิจัยเขาก็บอกว่านอกจากเป็นศูนย์เรียนรู้เรื่องของเกษตรแล้ว ยังเป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้เรื่องของแมงมุงได้อีกด้วย ก็จะมีนักศึกษาเข้ามาศึกษาเรียนรู้เรื่องแมงมุงตลอด เพราะในสวนเรามีเยอะกว่า 80 ชนิด เลย” ครูสมทรงกล่าว

การบำรุงต้น ส้มโอขาวใหญ่ ด้วย “กระดูกสัตว์ป่น” 

นอกจากเรื่องของแมงมุงที่ช่วยกำจัดแมลงที่จะเข้ามากัดกินใบอ่อนของ ส้มโอ แล้ว ในส่วนของการบำรุงต้น ครูสมทรงยอมรับว่า ตนไม่เคยใช้ฮอร์โมน หรือ อาหารเสริมต่างๆ เพื่อบำรุงต้นเลย เนื่องจากสภาพดินของสวนค่อนข้างจะสมบูรณ์ เนื่องจากมีลักษณะเป็นดินเหนียว ซึ่งจะดูดซึมธาตุอาหารที่อยู่ในน้ำได้มากกว่าดินชนิดอื่น

อีกทั้งลักษณะแหล่งน้ำของจังหวัดสมุทรสงครามนั้นจะเป็นน้ำกร่อย ซึ่งน้ำกร่อยจะอุดมไปด้วยสารอาหารต่างๆ มากมาย ทั้งแคลเซียม ฟอสฟอรัส ธาตุเหล็ก เป็นต้น ทำให้ต้น ส้มโอ ของทางสวนค่อนข้างจะโตเร็ว และสมบูรณ์ รวมทั้งตัวของ ส้มโอขาวใหญ่ ที่มีจุดเด่น คือโตเร็ว ออกดอก ติดผลเร็ว

รวมทั้งครูสมทรงได้นำ “กระดูกสัตว์ป่น” มาใส่ให้ต้นส้มโอ เพื่อเพิ่มแคลเซียม ให้ผลผลิต ทำให้ลูกส้มโอ มีเปลือกที่บาง น้ำหนักของผลดีขึ้นเป็นเท่าตัว นอกจากเรื่องของเปลือกและน้ำหนักแล้ว เรื่องของรสชาติที่เป็นจุดเด่น

ครูสมทรงเผยเคล็ดลับมาว่า ในช่วงที่ใกล้เก็บผลผลิตจะนำขี้แดดนาเกลือมาโรยรอบต้นส้มโอ ในอัตรา 3 กิโลกรัมต่อต้น เพื่อเพิ่มความหวานให้กับส้มโอนั่นเอง

ข้อเสียของ การปลูกส้มโอ

แต่ในข้อดีก็มักจะมีข้อเสียเสมอ การปลูกส้มโอ ในพื้นที่สวนของครูสมทรงนั้นไม่สามารถปลูกส้มโอซ้ำที่เดิมได้ สาเหตุเพราะทางสวนไม่มีการใส่ปุ๋ยบำรุงดิน นอกจากปุ๋ยคอกรองก้นหลุม ทำให้สารอาหารในดินมีไม่เพียงพอที่จะปลูกส้มโอรุ่นต่อไป ต้องเปลี่ยนพื้นที่ปลูกไปเรื่อย ครูสมทรงจึงแก้ปัญหาโดยการเปลี่ยนชนิดของพืชที่ปลูก

โดยนำต้นมะพร้าวน้ำหอมมาปลูกในพื้นที่ส้มโอเดิม เพื่อให้รากต้นมะพร้าวเข้าไประเบิดดินเพื่อให้ดินร่วนซุยมากขึ้น เพราะ การปลูกส้มโอ มาเป็นเวลานานจะทำให้ดินแน่นเกินไป แล้วรากของส้มโอไม่ใหญ่มาก จึงไม่สามารถเจาะดินให้ลึกไปได้ จึงทำให้ต้นส้มโอให้ผลผลิตได้น้อยลง และต้นโทรม เพราะรากหาอาหารไปเลี้ยงลำต้นไม่เพียงพอนั่นเอง

เมื่อนำต้นมะพร้าวมาปลูกรากของต้นก็จะไประเบิดดินด้านในทำให้ดินร่วนซุยมากขึ้นนั่นเอง“เมื่อดินของเราไปไม่ไหว เราก็ต้องมาวางแผนว่าจะเปลี่ยนมาปลูกอะไร ก็มาจบที่ต้นมะพร้าวน้ำหอม น้ำหวาน เพราะ

1. ลักษณะต้นโตเร็ว  2. ตลาดมีความต้องการเยอะ

อีกทั้งยังสร้างรายได้ให้เกษตรกรได้ทุกเดือน ทั้งผลผลิตเป็นลูก และผลิตภัณฑ์แปรรูปมะพร้าวที่ผลิตแทบไม่ทันตลาด เมื่อปลูกไป 10 ปี ก็สามารถตัดต้นทิ้ง และกลับมา การปลูกส้มโอ เหมือนเดิมได้ เพราะดินด้านล่างร่วนซุยจากรากมะพร้าวแล้ว” ครูสมทรงอธิบายการนำต้นมะพร้าวเข้ามาปลูกในสวนส้มโอ

จุดเริ่มต้นในการทำเกษตรเชิงท่องเที่ยวในสวน ส้มโอขาวใหญ่

เนื่องจากพื้นที่สวนส้มโอ ของทางกลุ่มนั้นอยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพมหานคร รวมทั้งจังหวัดสมุทรสงครามเองมีตลาดน้ำอัมพวาเป็นแหล่งท่องเที่ยว ซึ่งมีนักท่องเที่ยวเข้ามาเป็นจำนวนมาก ครูสมทรงจึงคิดขึ้นว่าหากเปิดสวนเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตร อีกทั้งนำผลผลิตของทางกลุ่มมาจัดจำหน่ายน่าจะดี

เพราะกลุ่มของครูสมทรงก็มีจุดเด่นของสวนตรงที่ การปลูกส้มโอ แบบอินทรีย์ ไม่ใช้สารเคมี อีกทั้งหน่วยงานทางภาครัฐได้เข้ามาส่งเสริมเรื่องของการจัดทำเป็นแหล่งท่องเที่ยวอีกด้วย จึงเป็นจุดเริ่มต้นในการทำเกษตรเชิงท่องเที่ยวของกลุ่ม “ปรับปรุงคุณภาพไม้ผลฯ” นำทีมโดยครูสมทรง แสงตะวัน

ครูสมทรงเริ่มพัฒนาชุมชนเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ จากนั้นได้ส่งผลงานเข้าประกวดตั้งแต่ปี 2550-2558 ซึ่งได้รับรางวัลแหล่งท่องเที่ยงเชิงเกษตรมาแทบทุกปี เมื่อได้รับรางวัลมากขึ้น จึงเปรียบเสมือนกับเป็นการโฆษณาชุมชนไปในตัว จากนั้นจึงมีนักท่องเที่ยวเข้ามาเที่ยวในชุมชนมากขึ้น จึงเกิดเป็นรายได้แก่คนในชุมชน

มาภายหลังครูสมทรงได้เปิดโฮมสเตย์ เพื่อเป็นที่พักของเหล่านักท่องเที่ยว เนื่องจากชุมชนแห่งนี้นอกจากเปิดเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรแล้วยังมีหน่วยงานต่างนำบุคลากรเข้ามาทัศนศึกษาเป็นประจำอีกด้วย  สาเหตุนี้ครูสมทรงจึงคิดที่จะทำโฮมสเตย์ขึ้นมาเพื่อรองรับเหล่านักท่องเที่ยวเหล่านี้

“ผมชวนชาวบ้านให้มาทำโฮมสเตย์ เขาก็ไม่เข้าใจว่าการทำโฮมสเตย์คืออะไร ผมก็อธิบายว่ามันก็เหมือนเปิดบ้านของเราให้แขกเข้ามาพักได้ กินอยู่กับเรา โดยให้แขกจ่ายค่าตอบแทนให้เราเป็นค่าที่พัก รวมทั้งจัดโปรแกรมท่องเที่ยวในชุมชนของเรา ให้ลูกค้ามาเรียนรู้วิถีชีวิตของชุมชน เพราะเรามีสวนส้มโอ สวนมะพร้าว

เรามีฐานการเรียนรู้ การแปรรูปสินค้าการทำน้ำตาลมะพร้าว การทำขนมไทย การเผาถ่าน การเพาะเห็ด เท่ากับมาเรียนรู้แล้วก็มีที่พักให้ด้วย แต่ชาวบ้านบอกให้ผมทำก่อน ผมก็เลยทำก่อน ทำให้ชาวบ้านเขาดูก่อนว่าทำได้จริง แล้วมันก็สร้างรายได้ให้เราได้มากขึ้น ตอนที่ผมทำใหม่เฉลี่ยอาทิตย์ 500-1,000 ทุกอาทิตย์

แต่ตอนนี้ไม่ต้องพูดถึงมีคนจองเต็มทุกวัน แล้วผมก็ไม่ใช่ว่าได้คนเดียวนะ เวลาลูกค้ามาผมจะเหมาค่าอาหารเป็นหัว หัวละ 200 บาทต่อวัน ก็จะนำรายได้ส่วนนี้แบ่งจ่ายให้กับสมาชิกในชุมชน เพื่อให้เขาจัดทำอาหารมาเลี้ยงลูกค้า ก็จะเป็นรายได้เข้าสู่ชุมชน ได้ประโยชน์ร่วมกัน กินอยู่กันอย่างมีความสุข ไม่ต้องรวย พอมีพอเก็บ เท่านั้นก็พอแล้ว” ครูสมทรงกล่าว

ขอขอบคุณข้อมูลจาก ครูสมทรง แสงตะวัน ศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีเกษตรประจำ จังหวัดสมุทรสงคราม ที่อยู่ 9/3 หมู่ที่ 4 ตำบลบางพรม อำเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม 75120 โทร.089-829-7100