การปลูก ดอกมะลิ
มะลิ เป็นไม้ดอกมีเสน่ห์จากสีขาวบริสุทธิ์ และมีกลิ่นหอม และยังสื่อความหมายแทนคำพูดอื่นๆ ได้อีก หลายหลากตามวาระและโอกาส เช่น ใช้เป็นดอกไม้สัญลักษณ์วันแม่แห่งชาติ สื่อถึงความรักที่บริสุทธิ์ของแม่ที่มีต่อลูก และชาวพุทธนิยมใช้ ดอกมะลิ บูชาพระ มะลิจึงเป็นดอกไม้ที่นิยมปลูกกันในสวนหลังบ้าน
การผลิตมะลิเป็นไม้ดอกกระถางเชิงการค้า ในปัจจุบันมีการผลิตเป็นปริมาณมาก และมีความต้องการในการใช้งานอย่างต่อเนื่อง โดยมีแหล่งผลิตกระจายอยู่ทั่วไปในจังหวัดต่างๆ
ดังตัวอย่างของ คุณกุลนที ฉัตรเนตร ผู้ผลิตมะลิไม้ดอกกระถาง หรือรู้จักในนาม สวนมะลิ ป้าอิ๋ว นครนายก โดยสวนแห่งนี้ทำธุรกิจกันเป็นเครือข่ายครอบครัว เป็นลักษณะกึ่งๆ อุตสาหกรรม เพราะในย่านนี้เป็นทั้งแหล่งผลิต และจำหน่ายไม้ดอกไม้ประดับระดับประเทศ
ลักษณะเด่นของ มะลิเศรษฐี
ทีมงานสะดุดตากับสวนมะลิ ป้าอิ๋ว นครนายก เพราะต้นมะลิในสวนแห่งนี้แตกต่าง และมีลักษณะโดดเด่น โดยเฉพาะ ดอกมะลิ เราจึงเข้าไปสอบถามและทำความรู้จักกับมะลิพันธุ์นี้ ก่อนจะได้คำตอบว่าเป็นมะลิพันธุ์ใหม่ที่ทางสวนพัฒนาสายพันธุ์ขึ้นมาเอง เขาเรียกว่า มะลิเศรษฐี
ผู้ดูแลร้านให้ข้อมูลกับทีมงานว่า เกิดจากการผสมระหว่างมะลิจันทบูรณ์ ที่มีลักษณะกลีบดอกบาน 2 ชั้น กับพันธุ์มะลิลา ที่มีกลีบดอกบานชั้นเดียว เราทดลองอยู่นานหลายปี
ลักษณะเด่นของ มะลิเศรษฐี คือ กลีบดอกบาน 3 ชั้น ดอกใหญ่ ดก และมีกลิ่นหอม “เลี้ยงง่าย ให้ดอกเก่งกว่ามะลิพันธุ์อื่น อย่าง มะลิซ้อน ต้นหนึ่งจะออกดอกเต็มที่ประมาณ 2-3 ดอก/ต้น ออกดอกยากมาก แต่ มะลิเศรษฐี จะติดทุกยอด และออกดอกเป็นช่อ ช่อละ 5-6 ดอก”
เธอเล่าว่า “ปัจจุบันทางสวนพยายามพัฒนาพันธุ์ให้มะลิมีลูกเล่นใหม่ๆ แปลกใหม่ ขึ้นมาดึงดูดใจลูกค้า ไม่ใช่ว่ามีแต่พันธุ์เดิมๆ ถ้าเราไม่ปรับหรือพัฒนา ความเจริญจะมาสู่เราไม่ได้ จะให้มีแต่มะลิลากับมะลิซ้อนอยู่ตลอด มันไม่ใช่นะ”
สภาพพื้นที่ปลูกต้นมะลิ
คุณกุลนทีเล่าขั้นตอนการผลิตต้นมะลิอย่างคร่าวๆ ว่า “การผลิตมะลิของเรา คือ การขยายพันธุ์โดยนำกิ่งตอนมาชำตั้งแต่เล็ก เมื่อต้นเติบโตสมบูรณ์จึงนำมาลงเลี้ยงในแปลง เพื่อให้รากมะลิแข็งแรง เจริญงอกงามได้เต็มที่ เมื่อรากเดินดีแล้วจึงขุดขึ้นมาปลูกในกระถาง หรือถุงเพาะ นำมาเลี้ยงต่อจนกระทั่งสามารถตั้งต้นได้ และมีดอก จึงนำออกจำหน่าย”
มะลิชอบดินร่วนซุย มีการระบายน้ำดี
การปลูก มะลิชอบดินร่วนซุย มีการระบายน้ำดี ในดินมีอินทรียวัตถุ และธาตุอาหารสมบูรณ์ พื้นที่ปลูกมะลิควรเป็นที่โล่งแจ้ง เพราะมะลิต้องการแสงแดดมาก ส่วนการเตรียมดินควรยกร่องขุดยกคันดินให้สูง เพื่อช่วยการระบายน้ำ และช่วยกักเก็บน้ำให้ไหลซึมลงถึงรากง่ายขึ้น
แล้วจึงนำกิ่งพันธุ์มะลิ ต้นกิ่งตอนลงปลูก กลบดินที่โคนต้นให้กระชับ และรดน้ำให้ชุ่ม และการขุดล้อม หลังจากต้นมะลิสมบูรณ์เต็มที่ จะขุดขึ้นมาเลี้ยงในถุงดำ โดยสวนใช้เครื่องปลูก คือ แกลบผสมดิน เพื่อให้ดินมีการระบายน้ำที่ดีขึ้น
“เวลาลูกค้านำไปปลูกก็ง่าย เพราะเราบำรุงไว้หมดแล้ว นำดินใส่กระถาง แล้วใช้กรรไกรตัดถุง นำต้นวางลงกระถาง ใช้ดินกลบบริเวณโคนต้น แล้วรดน้ำ”
การบำรุงดูแลต้นมะลิ
คุณกุลนทีบอกเทคนิคหัวใจสำคัญของการปลูกเลี้ยงมะลิในกระถาง คือ แสงแดด น้ำ และการตัดแต่ง
-แสงแดด เธอบอกว่าปลูกได้ทั้งลงดินกลางแจ้ง และปลูกลงกระถาง ตั้งในที่มีแสงแดดส่องถึงตลอดทั้งวัน หรืออย่างน้อยครึ่งวัน หากต้นไม่ถูกแสงแดดเลย หรือได้รับไม่เพียงพอ มะลิจะออกดอกน้อย
-การให้น้ำ มะลิต้องการน้ำพอสมควร หากดินยังแฉะอยู่ไม่ควรรดน้ำ ทั้งนี้อาจให้น้ำวันละ 1-2 ครั้ง โดยให้รดน้ำในตอนเช้า แต่ระวังอย่าให้น้ำท่วม หรือมีน้ำขังในกระถางนานๆ เพราะจะทำให้ต้นมะลิแคระแกร็น ใบเหลือง และตายได้ ส่วนการใส่ปุ๋ยให้ใช้ปุ๋ยสูตรเสมอ โดยระยะเริ่มลงปลูกในกระถางใหม่ๆ ให้ใส่เดือนละ 2 ครั้งก่อน หลังจากนั้นเมื่อต้นเติบโตแข็งแรงจะลดปุ๋ยลงเหลือเดือนละ 1 ครั้ง “บางคนหวังอยากให้มะลิออกดอกเยอะๆ ดกๆ แล้วใส่ปุ๋ยเยอะๆ ซึ่งปุ๋ยมีความเค็มมาก จะทำให้รากเน่าตายได้”
-โรคและแมลง เธอแนะนำให้ระวังพวกเพลี้ย เช่น เพลี้ยไฟ จะดูดกินน้ำเลี้ยงจากใบและดอก ทำให้ส่วนที่ถูกทำลายหงิกงอ เสียรูปร่าง และแมลงศัตรูที่สำคัญอีกอย่าง คือ หนอน เช่น หนอนกินใบ จะระบาดในฤดูฝน ซ่อนตัวอยู่ในต้น และกัดกินทำลายใบ
การป้องกันกำจัด ฉีดพ่นด้วยสารเคมีป้องกันกำจัดแมลงชนิดดูดซึม ฉีดพ่นทุกเดือนๆ ละ 1 ครั้ง เพื่อป้องกันไว้ก่อน
-การตัดแต่ง หลังจากมะลิให้ดอกแล้ว ควรตัดแต่งทรงพุ่มให้โปร่ง ตัดกิ่งใบแก่ กิ่งที่แห้งและตายออก จะช่วยให้มะลิมีทรงพุ่มสวยงาม โรคและแมลงน้อยลง ให้ดอกมากขึ้น “แต่บางคนไปหวง ปล่อยเลื้อย ต้นจะไม่ออกดอก ต้องขยันตัดแต่งบ่อยๆ จากนั้นรดน้ำแล้วทิ้งไว้ไม่เกิน 7 วัน ต้นจะแตกใบใหม่ มีดอก และเป็นพุ่มสวย คนอาจติดการเลี้ยงมาจากมะลิซ้อน เพราะถ้าเป็นมะลิซ้อน นานๆ จะออกดอกครั้ง เราก็ไม่อยากตัด เสียดาย”
ด้านตลาดและการจำหน่ายต้นมะลิ
คุณกุลนทีให้ข้อมูลว่าปัจจุบันมะลินำออกสู่ตลาดมากขึ้น ได้รับความนิยมกลายเป็นสินค้าขายดีของร้าน และยังเป็นที่ต้องการของตลาดอย่างมาก เนื่องจากมะลิสามารถนำมาปลูกเลี้ยงในลักษณะไม้จัดสวนภายในบ้านได้เพื่อเก็บ ดอกมะลิ ร้อยมาลัยบูชาพระ
“หากปลูกที่บ้านเอง เก็บ ดอกมะลิ ใส่ชามแก้วไปวางหน้าพระพุทธได้ ปลอดภัยจากสารฟอร์มาลีน เราปลูก ดูแลรักษาเอง จะปลอดภัยกว่า เพราะถ้าไปซื้อตามตลาด ไม่แน่อาจจะแช่สารเคมี ถ้าเราเอาดอกมาดมก็อันตราย และใกล้จะถึงวันแม่แล้ว ปัจจุบันนิยมซื้อต้นมะลิเป็นของฝากแม่แทนพวงมาลัย ให้แม่ไปปลูกเลี้ยง และชื่นชมดอกหอมๆ ได้” คุณกุลนทีกล่าว
มะลินอกจากจะเก็บดอกมาร้อยเป็นพวงมาลัย หรือนำมาสกัดทำน้ำมันหอมระเหยแล้ว ยังสามารถนำต้นมาจัดเป็นสวนกระถาง สามารถนำไปปรับใช้กับพื้นที่จำกัด เช่น สวนริมระเบียง เป็นต้น สำหรับใครที่ไม่ได้เจาะจงว่าต้องจัดสวนออกมาในสไตล์ไหน ก็เพียงแค่ปลูกต้นมะลิที่ชอบจัดลงกระถางใบสวย เลือกกระถางที่ให้โทนสี และวัสดุธรรมชาติ เช่น ดินเผา ทำให้เห็นเท็กเจอร์กระถางที่ดูเป็นธรรมชาติ หรือหากชอบแบบโมเดิร์นก็อาจเลือกวัสดุที่ทันสมัย เช่น กระถางโลหะเรียบๆ หรือกระถางเคลือบไม่มีลวดลาย เป็นต้น ได้ไอเดียสวนกระถางสไตล์วินเทจสวยงามไม่ซ้ำใคร
ช่องทางจำหน่ายต้นมะลิ มีการออกร้านกับหน่วยงานต่างๆ เช่น งานเกษตรออกบูธ งานแสดงสินค้า งานอีเว้นต่างๆ ผู้ที่สนใจต้องการซื้อต้น มะลิเศรษฐี หากใครพลาดไปคงเป็นที่น่าเสียดาย
ขอขอบคุณ คุณกุลนที ฉัตรเนตร สวนมะลิ ป้าอิ๋ว นครนายก โทรศัพท์ 08-3615-0208
