ต้อ หัวหิน สุดยอดนักเลี้ยงชวนชม แห่งภาคตะวันตก
การปลูกชวนชม
การทำทุกอย่างย่อมมีเป้าหมาย การเลี้ยงชวนชมก็เช่นกัน ไม่ว่าจะเป้าหมายใดก็ตาม สำหรับคนเลี้ยงชวนชม ปั้นลงสนามประกวด เลี้ยงไว้ดูสวยงาม หรือเพื่อจำหน่าย “ไม้ฟอร์มสวย” ย่อมเป็นองค์ประกอบหลัก ฟอร์มสวยเพื่อติดรางวัล ฟอร์มสวยมองดูเพลินตา และแน่นอนฟอร์มสวยราคาดี
คุณวิชิต กิ่งสวัสดิ์ ปลูกชวนชม จ.ประจวบคีรีขันธ์
เช่นเดียวกับ คุณวิชิต กิ่งสวัสดิ์ หรือรู้จักในนาม ต้อ หัวหิน เจ้าของสวนชวนชมใน อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ มือประกวดแห่งภาคตะวันตก เขามีแนวคิดที่แตกต่างในการทำไม้ประกวด มีสไตล์เป็นของตนเองชัดเจน วิธีการของเขาทำอย่างไร ไม้ดอกไม้ประดับฉบับในมือท่าน มีคำตอบ
อะไรคือเคล็ดลับความสำเร็จของต้อ หัวหิน
พี่ต้อบอกเทคนิคการทำไม้ประกวดว่า ผู้สร้าง เป็นหัวใจสำคัญของการทำชวนชม ไม่ได้อยู่ที่วิธีทำ
จากประสบการณ์ที่ผ่านมา ตัวเราเท่านั้นเป็น ผู้กำหนด เปลี่ยนฤดูชวนชม คนทำต้องใจเย็น มีความมุ่งมั่น ตั้งใจ ไม่บุ่มบ่าม บางทีใจเราไม่นิ่ง ไม้จะเปลี่ยนแปลงไปตามคนทำด้วย ขาดๆ เกินๆ หาความพอดียาก
ดังนั้นผู้สร้างต้องมีสมาธิ ใจเย็น สุขุม ไม่คิดไปเอง จนเกิดความกังวลว่าไม้โตช้าไม่ทันใจ แล้วให้ปุ๋ยโดยไม่คิดให้รอบคอบก่อนว่าไม้จะเสียทรงหรือไม่
“ด้วยความที่เราดูไม้ทุกวัน จึงกังวลว่า ใบจะขึ้นทันไหม ทำไมแตกยอดช้าจัง เริ่มอยากเร่งปุ๋ย เร่งยา แต่หากเราเร่งมากไป กว่าจะถึงวันนั้นยอดจะยืดยาว ใบเยอะเกิน หลายคนมีประสบการณ์ ใบเสีย ใบร่วง สาเหตุมีทั้งเกิดจากเพลี้ย เชื้อรา ยาฆ่าแมลง และปุ๋ย
“ถ้าเป็นคนใจเย็นมาก อาจมีปัญหาไม้ขาดแหว่ง พุ่มไม่เต็ม ใบไม่ครบ และไม่รู้จะแก้ไขอย่างไร เป็นเรื่องที่พบกันบ่อย เรื่องเหล่านี้ต้องอาศัยประสบการณ์ในการเรียนรู้ไม้ของตนเองว่ามีนิสัยยังไง
“ถ้าไม้ต้นไหนไม่พร้อม เราก็ไม่เอาลงสนาม ทำให้ไม่เกิดความกดดันกับตัวเอง เพราะบางครั้งเราอาจทำพลาดได้ เช่น เมื่อถึงวันจริงปรากฏว่าดอกไม่บาน อาจเนื่องด้วยสภาพอากาศแปรปรวน เพราะแต่ละฤดูกาลไม้มีการเจริญเติบโตไม่เท่ากัน เช่น การทำใบ ฤดูหนาวจะใช้เวลาค่อนข้างนานประมาณ 70 วัน ฤดูร้อนประมาณ 50 วัน ส่วนการทำดอกก็เช่นเดียวกัน ทุกอย่างต้องอาศัยประสบการณ์การเรียนรู้ไปด้วย
“ไม้จะเผยผลงานธาตุแท้ออกมาทั้งหมด ว่าเราทำอะไรกับมันไว้บ้าง แม้กระทั่งการใส่ปุ๋ย การเลี้ยงไม้ในร่ม สีผิวไม้ไม่สามารถโกหกได้”
การประกวดชวนชม
การก้าวขึ้นมาเป็นมือประกวดต่อสู้มาอย่างโชกโชน เป็นข้อพิสูจน์เรื่องการประสบความสำเร็จทางการประกวดของเขาได้เป็นอย่างดี
“คนที่จะไปได้ไกลในวงการประกวดไม้ต้องนึกถึงส่วนรวม จะไปงานประกวดแต่ละครั้ง ต้องให้เกียรติงาน คนจัดงาน คณะกรรมการ และให้เกียรติไม้ทุกต้นที่เข้าร่วม เพราะทุกคนต่างตั้งใจร่วมเข้าประกวดกันเต็มที่ สู้กันด้วยน้ำใจนักกีฬา พร้อมจะให้อภัยในสิ่งผิดพลาด
“ในการทำไม้ประกวด เราจะทำเต็มที่ มีสปิริตในการแข่งขัน ทุกคนมาต่างก็หวังในชัยชนะ ชนะเราก็ภูมิใจ ถ้าแพ้ก็ยอมรับในคำตัดสิน
“ถ้าเราสนับสนุนงานประกวด เพื่อให้คนมาเล่นชวนชมมากขึ้น ชวนชมไปต่อได้ ไม้เราก็มีอนาคต ขายได้
“เราต้องคิดทำอย่างไรก็ได้ให้คนมาเล่นชวนชม วงการจะได้รุ่งเรือง ชวนชมไปดี คนเล่นก็สนุกสนาน”
ดังนั้นการประกวดไม้ “หัวใจ” สำคัญที่สุด
แค่เดินหน้า และลงมือทำ
หากอยากประสบความสำเร็จในสนามประกวด พี่ต้อพูดเสมอว่า ต้องเป็นคน “ขยัน”
ขยันนำไม้เข้าประกวด หรือคนในวงการเรียกว่า “ยกไม้” และใช่ว่าประกวดครั้งเดียวจะได้รับรางวัลเลย ต้องมีการฝึกซ้อมหลายๆ ครั้ง เมื่อมีประสบการณ์แล้วจะสามารถสร้างไม้ได้ตามต้องการ รู้จักไม้ของตัวเองมากยิ่งขึ้น
การทำชวนชมให้ออกดอก หรือที่นักเล่นเรียกว่า ทำดอก เราต้องศึกษา เรียนรู้ และทำความเข้าใจ ไม้แต่ละต้นเสียก่อน ว่าไม้ต้นนี้นิสัยเป็นอย่างไร มีดอกประมาณกี่วัน
ยกตัวอย่างเช่น ไม้หน้าแล้งมีดอกง่าย ต้องรู้ว่ากี่วันดอกบาน บานอยู่ได้กี่วัน โดยเรียนรู้ไปทีละฤดูกาล เมื่อไรถึงมีดอก ยอดต้องเป็นลักษณะอย่างไรไม้ถึงมีดอก
ไม้สีเป็นไม้ที่จะแตกยอดง่าย และต่อเนื่อง แค่ใส่ปุ๋ยเร่งดอกไม้ก็ออกดอกแล้ว
ถ้าเป็นโซโค ราชินีพันดอก หรืออาราบิคัม ใส่ปุ๋ยอย่างไรก็ไม่ให้ดอก ตราบใดที่ยอดยังเจริญเติบโตอยู่ ต้นจะไม่ออกดอก นอกจากยอดจะหยุดเจริญแล้วเท่านั้น ไม้ลักษณะเช่นนี้สามารถทำได้ 2 แบบ คือ ออกยอดใหม่ หรือทำให้ออกดอก
ดังนั้นผู้ปลูกเลี้ยงต้องเรียนรู้ว่าไม้สายพันธุ์นี้มีนิสัยการออกดอกเป็นอย่างไร ส่วนการทำให้ออกดอกขึ้นอยู่กับวิธีการของแต่ละบุคคล
แต่ด้วยประสบการณ์การเลี้ยงชวนชมที่ผ่านมาอย่างทรหดของเขา เพียงแค่มองก็สามารถรู้ได้ว่าไม้จะมีดอกตอนไหน จะมีดอกได้อย่างไร รู้ว่าไม้ต้นไหนจะมีดอก หรือไม่มีดอก
“ผมไม่ได้นับจากวัน แต่ดูจากภาพสิ่งที่เราเห็น ทั้งหมดเกิดจากประสบการณ์ ทั้งตัดใบ อดน้ำให้มีดอก ผมเคยทดลองมาหมดแล้ว ผลคือหากสภาพอากาศมีความชื้นมาก โอกาสที่ดอกจะหลุดร่วงมีสูง เพราะก่อนวันประกวด เราจะรดน้ำ หลังจากนั้นใบจะแตกเร็วมาก เพราะมีการอั้นมานาน ทำให้ต้นสลัดดอกทิ้ง
เขาไม่สามารถบอกวิธีทำที่ตายตัวได้ ขึ้นอยู่กับไม้แต่ละต้น โดยใช้วิธีการสังเกตไม้เป็นหลัก พร้อมยกตัวอย่างว่า
“สมมุติมีไม้ต้นหนึ่งเราทำได้เฉพาะใบ ก็นำไปประกวด แต่มีอีกงานหนึ่ง สังเกตได้ว่าไม้ได้ใบแล้ว ไม้สภาพนี้ที่เราเคยชินว่ามันน่าจะมีดอก เราก็จะส่งเสริมต่อเลย
การให้น้ำชวนชม
“ปัจจัยสำคัญอยู่ที่การควบคุมน้ำ เป็นพระเอกในการทำดอก และไม่มีหลักสูตรตายตัว จึงบอกไม่ได้ว่าคุณต้องรดน้ำเท่าไร”
วิชิตอธิบายเพิ่มเติมว่า หากให้น้ำมากไป ต้นจะไม่ออกดอก แล้วจะเกิดใบแทน หรือระยะไม้เริ่มแทงดอก หากขาดน้ำเลยจะส่งผลให้ดอกเป็นสีดำ สีไม่สด ปัจจัยแวดล้อมต่างๆ อยู่ที่ต้นไม้แต่ละต้นด้วย เช่น ไม้สมบูรณ์มาก ใบงาม ผลิดอกยาก, ไม้สมบูรณ์น้อย โอกาสผลิดอกมีมาก แต่ใบไม่สมบูรณ์ ต้นโทรม ดังนั้นต้องเลี้ยงให้มาอย่างละครึ่งทาง
สำหรับสวนต้อ หัวหิน เลือกชวนชมยอดนิยม อย่าง ราชินีพันดอก เพราะเป็นพันธุ์ที่ให้ดอกง่าย และโซโคฯ เขาบอกว่าต้นใหญ่ ไม้แก่ อย่างไรก็มีดอก
เลี้ยงชวนชม สไตล์ต้อ หัวหิน
คนที่รู้ตัวเองมาตั้งแต่ต้นว่าตัวเองชอบทำงานอะไรนั้น นับว่าเป็นคนส่วนน้อยมากๆ ในโลกใบนี้ แต่ก็ใช่ว่าจะไม่มีอยู่เลย… เช่นเดียวกับต้อ หัวหิน ที่เขามีสไตล์การเลี้ยงชวนชมชัดเจนเป็นตัวเอง
สังเกตจากการทำโครงสร้างไม้ในปัจจุบัน เขาจะพยายามไม่ใช้ลวด แต่จะสร้างด้วยมีด โดยใช้มีดเลาะโครงอย่างเดียว หากใครซื้อต่อจะนำไปเข้าลวดก็ได้ เช่น ราชินีพันดอก และเพชรบ้านนา เป็นต้น
เขาให้เหตุผลว่า เพราะการสร้างด้วยมีด โครงสร้างจะดูเป็นธรรมชาติ ทั้งยังเหนื่อยน้อยกว่า แต่ใช่ว่าจะตัดแต่งบ่อยได้ ต้องปล่อยให้ไม้โตบ้าง เพื่อเลือกกิ่งและฟอร์ม อาจเสียหายได้นั่นเอง
การสร้างกิ่งต้องค่อยๆ ตัดไล่ระดับลงไป หากตัดพร้อมกันเลยกิ่งจะเท่ากันหมด ไม่สวย และควรทำให้เต็มทรงพุ่ม นอกจากว่าจะเปิดหน้าไม้ ก็ควรจะเปิดไปเลย แล้วแต่ความชอบของแต่ละบุคคล
“ยกตัวอย่าง เพชรบ้านนา ต้นใหญ่ๆ อนาคตยังต้องตัดแต่งทุกต้น บางต้นตัดแต่งตั้งแต่เล็กจนแผลหายแล้ว แต่ต้องค่อยๆ แต่ง เพราะหากรีบตัดแต่งเกิน คอต้นจะเล็ก เพราะกิ่งเหลือน้อยลง ต้องทิ้งไว้ให้ต้นมีคอก่อน แล้วไม้จะเกิดรายละเอียด แตกแขนงเยอะมาก
“ไม้จะอ้วนเพราะกิ่งแขนง ถ้าเราพอใจแล้วจะเลาะแขนงออก บ้านนาถ้าแตกแขนงแล้วต้นจะไม่โต ถึงจะเลาะแขนงออกไปแล้วต้นก็จะแตกออกมาอีกได้ ไม่มีคำว่าโต นอกจากจะปล่อยให้ต้นใหญ่ไปเลย”
ลักษณะโครงสร้างของไม้
ถ้าไม้ใหญ่โครงสร้างกิ่งล่างต้องล่ำบึก ฐานรากต้องมีเส้นใหญ่ ตัวอย่างเช่น ไม้ต้นเบ้อเริ่ม แล้วไปตัดฐานรากเส้นใหญ่ออก เหลือแต่รากเส้นเล็กๆ เต็มรอบต้น จะทำให้ต้นแลดูไม่สมดุลมั่นคง
ลักษณะที่ดี คือ ไม้ใหญ่ คอใหญ่ รากควรมาจากเส้นใหญ่ก่อนแล้วไล่ระดับให้เล็กลง กิ่งก็เช่นเดียวกัน ต้องมีกิ่งใหญ่ กิ่งรอง และกิ่งย่อย รายละเอียดไม่ใช่ว่าต้นใหญ่แล้วมีแต่กิ่งเล็กๆ ทำให้ขาดความสมดุล
“นอกจากนี้ยังต้องดูเรื่องความสมบูรณ์ของต้น หากโครงสร้างดี แต่ต้นโทรม กรรมการจะตัดสินไปให้ต้นที่สมบูรณ์กว่า ดังนั้นการตัดสินจะมองภาพรวมทั้งหมดด้วย
“เราเลือกไม้มาแล้ว จะมาทำโครงสร้างแบบนี้ กลับเลือกไม้มาคนละต้น ซึ่งหากดูภายนอกนั้นได้ แต่ถ้าดูภายในนั้นไม่ได้ มันก็ขัดแย้งกัน เพราะไม่ใช่ว่าไม้ต้นเดียวจะทำได้ทุกทรง”
โรงเรือนเลี้ยงชวนชม
ที่สำคัญไม้ประกวดชวนชม ต้องเลี้ยงกลางแจ้ง คนถามว่าแล้วโรงเรือนมีไว้ทำอะไร..??
ทำหน้าที่ป้องกันฝนตกและน้ำค้างเท่านั้น เพื่อไม่ให้ใบและกิ่งเกิดความเสียหาย และยังป้องกันโรคเชื้อราได้บางส่วน ลดการใช้สารเคมี
ถ้าเห็นว่าฝนกำลังจะตก ให้รีบนำเข้าร่ม เพราะหากไม้ถูกฝนแล้วต้นจะแตกใบ กิ่งยืดยาว เนื่องจากในน้ำฝนมีธาตุไนโตรเจนมาก
“บอกเลยว่าคนเราไม่ได้เก่งทุกเรื่อง เริ่มหัดทำตั้งแต่ไม้เล็ก ผมอาจทำไม้ใหญ่ หรือไม้ประกวด เก่ง แต่ทุกอย่างย่อมมีจุดเริ่มต้น ลองผิดลองถูก เพราะชวนชมใช้เวลาปั้นเป็นปี”
อนาคตชวนชม
“ชวนชมมันไม่ได้หยุดแค่นี้ ยังไปได้อีกไกล เพราะเราก็ยังไม่รู้ว่าชวนชมมีอายุอยู่ได้กี่ปี บางต้นอยู่ได้ตั้ง 20 ปี เรายังรอได้ บางคนปลูกชวนชมปีเดียวจะขายแล้ว ทั้งยังไม่รู้เลยด้วยซ้ำว่าอายุเขาอยู่ได้กี่ปี แล้วความสวยงามที่แท้จริงจะเป็นอย่างไร
“รีบตัดวงจร พยายามจะขายแล้วก็เบื่อ พอเบื่อก็ไม่มีแรงจะสร้าง ปล่อยให้เขาสวยเองเหรอ? มันจะสวยขึ้นได้อย่างไร ทำไมเราไม่ช่วยส่งเสริมเลี้ยงดูไปเรื่อยๆ ว่าจะมีความสวยงามให้เราชมไปถึงเมื่อไร
“ถามว่าเราทำขายไหม..เราก็ขาย แต่ส่วนที่เหลือเราก็ทำเผื่อวันหน้า หลายต้นตั้งทิ้งไว้ยังอยากจะโยนทิ้ง แต่ตอนนี้กลับกลายเป็นต้นสวย หลายต้นเป็นไม้ที่เราไม่ดูแล เมื่อต้นโตขึ้นกลับเป็นไม้สวย
“ส่วนใหญ่จะเป็นไม้เหลือเลือกจากการขาย แล้วนำกลับมาดูแลตัดแต่งเติมใหม่ อย่าง สมัยก่อนโซโคกิ่งตั้ง แทบไม่มีใครเล่น เพราะปกติโซโคจะต้องกิ่งนอน ปรากฏว่าตัดไปตัดมาโซโคกิ่งตั้งก็สวยดีนี่หว่า
“ไม้เหลือเลือก ทำไปทำมาไม้มันก็สวยเองแหละ แต่งแก้ไปเรื่อยๆ จะเรียกว่าทนทำก็ได้ เราก็เลยเห็น เราจึงมีประสบการณ์ ไม้มันยังไงมันก็สวย ก็เลยมีแรงทำต่อ มันทำให้เรามีแรงสู้ ทำไปก็สนุกไป” วิชิตแนะนำ ถ้าหากใครสักคนต้องการแรงจูงใจในการเริ่มต้นเลี้ยงชวนชมด้วยความพยายามอย่างหนักในการเดินถึงเป้าหมาย
ความสามารถในการสร้างสรรค์ชวนชมที่จะสร้างผลกำไร หรือสร้างผลกระทบใหม่ๆ ให้กับคนในวงการ นั่นเป็นพลังเบื้องหลังที่คอยขับเคลื่อนชีวิตเขา เขาเริ่มต้นออกแบบเป้าหมายของตัวเองใหม่ เรียนรู้ และสอนด้วยตัวเอง และจากจุดนั้นสิ่งที่เขาได้มา คือ การสร้างไม้ประกวด
เป็นเพราะความรักในชวนชมที่พาเขามาสู่จุดนี้ คือ การเป็นนักเล่นชวนชม จนทำให้เขากลายมาเป็นต้นแบบในการเดินตามจากเหล่านักเลี้ยง นักเล่นรุ่นใหม่ อีกหลายรายจนถึงปัจจุบัน
ขอขอบคุณ
คุณวิชิต กิ่งสวัสดิ์
176 ม.9 ต.หนองพลับ อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์
โทร.08-1942-3468
