เที่ยวตลาดต้นไม้บายพาส ราชบุรี เรียนรู้อาชีพ ขายต้นไม้ แบบยั่งยืน

อีกครั้งที่ทีมงานไม้ดอกไม้ประดับได้กลับไปเยือนจังหวัดราชบุรี และมีโอกาสแวะเยี่ยมเหล่าพ่อค้า แม่ค้า ตลาดต้นไม้ถนนเลี่ยงเมืองราชบุรี แหล่งรวมต้นไม้นานาพันธุ์ ตั้งอยู่ติดถนนบายพาส (ถนนเลี่ยงเมือง)  อ.เมือง จ.ราชบุรี  การคมนาคมสะดวกสบาย

 ตลาดแห่งนี้เป็นตลาดต้นไม้ชื่อดัง เป็นที่คุ้นเคยของคนในพื้นที่มายาวนาน มีร้านจำหน่ายไม้ดอกไม้ประดับ แม้จะไม่ใช่แหล่งใหญ่ที่มีร้านค้าจำนวนมาก แต่ก็มีร้านจำหน่ายอุปกรณ์ปลูกเลี้ยงต้นไม้อย่างครบครัน เช่น กระถางต้นไม้ ทั้งดินเผาและพลาสติก เครื่องมือทำสวน วัสดุปลูก ปุ๋ย ยาฆ่าแมลง เหมือนตลาดต้นไม้อื่นทั่วไป

จุดเริ่มต้นเปิดร้าน ขายต้นไม้ และกระถางปลูกต้นไม้

ทีมงานเดินทอดน่องไปเรื่อย มาพบ ร้านสมฤทัย ปั้นมือ เป็นร้านขายกระถางและต้นไม้นานาพันธุ์ คุณนนทภร อุดมสันติธรรม ออกมาต้อนรับอย่างเป็นกันเอง และได้เท้าความจุดเริ่มต้นที่เข้ามาขายในตลาดแห่งนี้ว่า เดิมร้านนี้เป็นของพ่อ-แม่ ขายกระถางต้นไม้มาตั้งแต่เมื่อ 10 ปีที่แล้ว แต่ด้วยวัยชราจึงหยุดพัก ปัจจุบันกิจการตกทอดมาสู่รุ่นลูก หลังจากที่เธอและน้องเรียนจบ ก็มาทำธุรกิจของครอบครัวอย่างเต็มตัว

เธอและน้องมีโอกาสก็ค่อยๆ ขยายกิจการ ทำร้านเพิ่ม โดยลงทุนเช่าพื้นที่ในตลาดราคา 7,000 บาท ได้ทั้งหมด 4 ล็อก นำไม้ดอกไม้ประดับชนิดต่างๆ เข้ามาขายควบคู่กับกระถางต้นไม้ ระยะแรกเธอบอกต้องมีทุนในการซื้อต้นไม้ค่อนข้างสูง “เริ่มต้นแรกๆ ยังทำงานเพราะหน้าที่ เป็นธุรกิจของครอบครัว แต่ไม่นานก็เริ่มรู้สึกสนุกกับการ ขายต้นไม้ รู้จักต้นไม้ชนิดต่างๆ มากยิ่งขึ้น ก่อเกิดเป็นความรัก ความสนุกที่ได้ทำ และคนซื้อจะค่อนข้างมีจิตใจดี ยิ่งทำให้มีความสุข ส่วนน้องศึกษาจบทางด้านการเกษตร ชื่นชอบการปลูกต้นไม้เป็นทุนเดิม และมีความรู้เรื่องต้นไม้นานาพรรณค่อนข้างดี สามารถแนะนำข้อมูลการปลูกเลี้ยงได้” 

ด้านตลาดพันธุ์ไม้และกระถางปลูกต้นไม้

เมื่อมีเงินทุนเพิ่มขึ้นจะซื้อของเข้าร้านมากขึ้น เพื่อเพิ่มความหลากหลายของพันธุ์ไม้ จะเน้นไม้ตลาดทั่วๆ ไป คือ ดอกสวย สีสันสดใส คนทั่วไปซื้อปลูกได้ ที่สำคัญราคาไม่แพงจนเกินไป

โดยก่อนอื่นเราต้องสำรวจก่อนว่าตลาดมีความต้องการพืชพันธุ์ไหน เช่น พันธุ์ไม้ยอดนิยมที่คนชอบปลูกคืออะไร เราก็ควรจะมีไว้ในร้าน เพราะจะช่วยส่งเสริมการขายไปในตัว หรือพันธุ์ไม้ไหนที่ปลูกยาก ตายง่าย คนไม่นิยมปลูก ก็อาจมองข้ามไป หรือมีไว้ในร้านจำนวนน้อย เพื่อไม่ให้เกิดปัญหาการค้างสต็อก หรือขายไม่ออกนั่นเอง

ร้านสมฤทัยปั้นมือเน้นไม้หลากหลาย ส่วนใหญ่จะเป็นไม้กระถาง ทั้งขนาดเล็กและใหญ่ เช่น ไม้คลุมดิน ไม้พุ่ม ไม้แขวน และไม้ที่ตลาดไม่ค่อยมีขาย เป็นต้น

“เมื่อก่อนจะขายแต่ต้นเล็กๆ ทั้งหมด ตอนนี้เริ่มค่อยๆ นำต้นใหญ่เข้ามาบ้าง เนื่องจากแรกๆ เรายังจับกลุ่มลูกค้าเป้าหมายไม่ค่อยได้ ถ้าคนมาถามหาต้นอะไร จะพยายามจดเอาไว้ และจะหามาเพิ่มบ้างเล็กๆ น้อยๆ เพราะไม้ต้นใหญ่คนจะไม่ซื้อครั้งละมากๆ ส่วนไม้แขวนจะต้องมีติดร้านตลอด เพราะเป็นไม้ที่มีสีสันสดใส ดอกสวยๆ วางไว้หน้าร้าน เราต้องรู้จักปรับเปลี่ยนไม้ในร้านไปตามความต้องการของลูกค้าบ้าง และนำมาคิดต่อยอดปรับแต่งร้านให้น่ามอง”

เธอให้ข้อมูลเพิ่มว่าปัจจุบันชาวสวนส่วนใหญ่เขาก็ไม่ได้ขยายพันธุ์เองทั้งหมด มีรับมาขายด้วย  เพราะอาศัยเพียงความรู้เรื่องการดูแลรักษาต้นไม้ให้สวยงามไว้เท่านั้น ไม่จำเป็นต้องขยายพันธุ์ด้วยตัวเอง หรือเพาะกล้าเอง ให้เกิดความเสี่ยง

แต่เรื่องการลงทุนอาจสูงกว่าการเพาะเองอยู่บ้าง จึงจำเป็นต้องศึกษาหาแหล่งรับซื้อให้เหมาะสม เช่น ตามแหล่ง ขายต้นไม้ ขนาดใหญ่ มีต้นไม้ให้เลือกเป็นจำนวนมาก ทั้งยังมีความหลากหลายของพันธุ์ไม้ในราคาขายที่ค่อนข้างต่ำ และควรซื้อกับผู้ขายส่งที่ไว้ใจได้ น่าเชื่อถือ เพื่อจะได้ต้นไม้ที่มีสุขภาพดี แข็งแรง มีคุณภาพ

ปัญหาหนึ่งที่พ่อค้า แม่ค้า มักพบเจอ คือ ความเสียหายจากการขนส่ง ในกรณีรับมาขาย

แม่ค้าเจ้าของร้านเผยว่าบางครั้งคนขายเขาต้องการขนส่งให้ได้ปริมาณมาก แต่ต้นไม้เบียดกันมาเต็มคันรถ ก็ทำให้เกิดความเสียหาย ทั้งกิ่งหัก ทรงต้นผิดรูป ส่งผลกระทบหลายด้าน เช่น เสียเวลาดูแลให้ต้นฟื้นตัวใหม่ หรือบางต้นโทรมมากๆ ต้องคัดทิ้งก็มี เป็นต้น ดังนั้น ผู้ขายควรมีจรรยาบรรณในอาชีพของตน เพื่อครองใจลูกค้าให้อยู่กับเรานานๆ และลดความเสียหายที่อาจเกิดกับตัวสินค้าด้วย

ในร้าน ขายต้นไม้ ต้องขายวัสดุอุปกรณ์ควบคู่กันไปด้วยจะดีมาก อย่าง ร้านสมฤทัย จะมีกระถางต้นไม้ มีทั้งเป็นแบบกระถางตั้งพื้นและกระถางแขวน หลายขนาดและสีสันให้เลือกสรรมากมาย เธอบอกว่าลูกค้าบางรายเมื่อซื้อต้นไม้แล้วก็อยากได้กระถางปลูกเลย ทำให้ได้กระถางที่โดนใจมากกว่า และได้ทรงกระถางพอดีกับขนาดต้นนั้นๆ เพราะสามารถทดลองเทียบกับต้นไม้จริงได้เลย    

“บางคนมีต้นไม้อยู่แล้วที่บ้าน ไม่ได้นำต้นไม้มาด้วย แล้วบังเอิญร้านเรามีต้นนี้พอดี จะหยิบให้ดูว่าใช่ต้นนี้ไหม บางอย่างเราสามารถแนะนำรูปทรงกระถางให้ลูกค้าได้ เช่น คุณนายตื่นสาย เป็นไม้คลุมดิน รากจะตื้นอยู่ผิวดิน ควรใช้กระถางปากกว้างก้นตื้นจะดี”

การบำรุงดูแลรักษาพันธุ์ไม้

ก่อนอื่นควรศึกษาต้นไม้แต่ละพันธุ์เบื้องต้นก่อนว่าเป็นพืชชนิดใด ชอบสภาวะอากาศแบบใด และนำต้นนั้นไว้ในสภาพที่เหมาะสม เช่น ชอบแดดจัด หรือแดดรำไร ชอบน้ำหรือไม่ เป็นต้น

ที่สำคัญ คือ ธาตุอาหารที่พืชแต่ละชนิดต้องการก็ควรศึกษา เพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในการใส่ปุ๋ยต้นไม้ตามสูตรต่างๆ อีกทั้งยังสามารถถ่ายทอดความรู้นี้ให้แก่ลูกค้าได้ด้วย เพราะลูกค้าบางคนอาจไม่มีความรู้เรื่องต้นไม้ที่เลือกซื้อเลยก็ได้ แม่ค้าจึงเป็นความหวังเดียวที่เขาจะพึ่งพาได้

ดังนั้นเมื่อเรารับไม้มาแล้ว การรู้จักไม้แต่ละชนิดเป็นสิ่งสำคัญ“ปกติขายต้องถามลูกค้าตลอดว่า ที่บ้านถูกแสงแดดมากไหม อยากจัดวางไว้ตรงไหน ต้องการแบบไหน ส่วนเรื่องดินก็เช่นกัน มีวัสดุปลูกหลายแบบ

ไม้ที่ตายส่วนใหญ่มาจากการดูแลไม่ถูกวิธี สภาพแวดล้อม การเลี้ยงดู หรือบางชนิดเป็นไม้อายุสั้น หากสั่งซื้อมาขายเยอะ แล้วขายไม่ทัน หรือไม่หมด ต้นก็ตาย เป็นต้น

เมื่อก่อนระยะแรกนำมาลงขายเยอะมาก ด้วยความที่มีสีสันสวยงาม ปรากฏว่าเมื่อนำมาลงเยอะ ถ้าเราขายไม่ทันมันก็ตาย แล้วพอหลังๆ จึงไม่ค่อยสั่งเข้ามา แต่จะปรับนำไม้พุ่มมาขายมากกว่า

ไม้พุ่มจะเหมาะสำหรับลูกค้าที่ไม่มีเวลาดูแลต้นไม้มากนัก ไม่ต้องดูแลอะไรมาก สามารถเปลี่ยนต้นใหม่ได้ถ้าตาย เพราะราคาไม่แพง” เธอเล่าจากประสบการณ์ตรง

ชนิดของดินสำหรับปลูกต้นไม้

ดินผสมที่ขายเป็นถุงตามริมถนน หรือตลาดต้นไม้ ถือเป็นสินค้าประจำของคนรักต้นไม้เลยทีเดียว เพราะนอกจากจะหาง่าย ใช้สะดวกแล้ว ยังไม่ต้องไปหาซื้อวัสดุมาผสมเองให้ยุ่งยาก แต่ก่อนจะซื้อดินผสมสักถุง ก็เกิดคำถามยอดฮิตที่แม่ค้าได้ยินกันบ่อยๆ คือ ดินตัวไหนใช้ดี..?? “ดินทุกตัวดีหมด แต่ดีคนละอย่างกัน ขึ้นอยู่กับชนิดพันธุ์พืช”

เธอแนะนำการเลือกซื้อดินปลูกว่าดินผสมถุงที่ขายทั่วไปมีให้เลือกใช้หลายสูตร ก่อนซื้อควรอ่านฉลากข้างถุงว่าเป็นดินใช้สำหรับอะไร ปกติพรรณไม้แต่ละชนิดต้องการวัสดุปลูกแตกต่างกัน

ยกตัวอย่าง ไม้ดอกไม้ประดับทั่วไปควรเลือกใช้ดินผสมที่มีความร่วนซุยสูง มีอินทรียวัตถุที่เป็นประโยชน์กับพืช ส่วนดินผสมสำหรับเพาะกล้าต้องเก็บความชื้นและระบายน้ำได้ดี

สำหรับพืชจำพวกแคคตัส และไม้อวบน้ำ ดินผสมควรมีความโปร่ง ระบายน้ำและอากาศได้ดี

โดยส่วนใหญ่แล้วดินผสมถุงที่วางขายในปัจจุบันมักมีความร่วนซุย แต่ธาตุอาหารน้อย ดังนั้นการนำมาใช้จึงควรผสมปุ๋ยอินทรีย์หรือปุ๋ยเคมีร่วมด้วย เพื่อเสริมธาตุอาหารให้เพียงพอต่อการเจริญเติบโตของพืช

ดินปลูกในร้านสมฤทัยปั้นมือ มีทั้งหมด 4 แบบ ได้แก่ ดินขุยไผ่ ดินล้วน ดินหมักชีวภาพ และดินใบก้ามปูผสมมูลค้างคาว

-ดินขุยไผ่ มีส่วนผสมของขุยมะพร้าว ดิน และมูลวัว  เนื้อดินหนัก สีเข้มจับตัวเป็นก้อน แต่แตกร่วนง่าย เป็นดินที่มีความอุดมสมบูรณ์สูง นำไปใช้ปลูกได้ทันที นิยมใช้ปลูกไม้กระถาง เช่น เยอบีร่า ชอบเครื่องปลูกที่มีการระบายน้ำดี อากาศถ่ายเทสะดวก เป็นต้น

-ดินล้วน เนื้อละเอียดร่วนซุย เหมาะสำหรับทำดินผสมใช้เอง หากนำไปใช้งานควรใส่ปุ๋ยคอกเพิ่ม เพื่อเพิ่มธาตุอาหารและการระบายน้ำของดิน

-ดินหมักชีวภาพ สามารถใช้ปลูกกับพืชได้ทุกชนิด ทั้งไม้ดอกไม้ประดับ พืชผักสวนครัว และไม้ผล

“ส่วนใหญ่คนนิยมปลูกกับไม้ดอกไม้ประดับ เพราะค่อนข้างเห็นผลเร็ว”

-ดินใบก้ามปูผสมมูลค้างคาว คนส่วนใหญ่นิยมนำมาใช้ปลูกไม้กระถาง เนื่องจากโครงสร้างดินโปร่ง ร่วนซุย  ที่สำคัญใบก้ามปูมีการระบายน้ำดี มีธาตุไนโตรเจนสูง สามารถนำไปผสมได้ดีกับวัสดุปลูกอื่นๆ

“ลูกค้าที่มาซื้อเขานำไปปลูกชวนชมแล้วงาม เขานำกาบมะพร้าวสับลงผสมด้วยสัก 3 ส่วน แต่ละคนมีสูตรเป็นของตนเอง” เธอเล่าจากประสบการณ์ของลูกค้า

การ ขายต้นไม้ พันธุ์ไม้นานาพันธุ์ และกระถางปลูกต้นไม้

รูปแบบการ ขายต้นไม้ เน้นขายปลีกเป็นหลัก มีขายส่งบ้าง ราคาเริ่มต้นที่ 5 บาทเป็นต้นไป จะเป็นพวกชาดัดต้นเล็ก นิยมปลูกให้ต้นเลื้อยเป็นรูปสัตว์ชนิดต่างๆ ราคาขึ้นอยู่กับขนาดกระถาง ความหายากของพืชชนิดนั้นๆ

ลูกค้าส่วนใหญ่เป็นคนทั่วไปในละแวกใกล้เคียง ทำให้เราต้องมีการหมุนเวียนปรับเปลี่ยนต้นไม้ชนิดใหม่มาเรื่อยๆ และพยายามจะปักป้ายชื่อต้นไม้ทุกต้น เพื่อให้ลูกค้าสะดวกในการเลือกซื้อนั่นเอง

 “ความจริงเราก็ไม่ได้มีความรู้เกี่ยวกับการปลูกเลี้ยงต้นไม้อะไรมาก ความรู้ส่วนหนึ่งมาจากลูกค้าที่เขาซื้อไปปลูกแล้วมาเล่าให้ฟัง สิ่งสำคัญเราต้องเรียนรู้ด้วยตนเอง จะด้วยวิธีไหนก็แล้วแต่ ครูพักลักจำ ว่าแม่ค้าคนอื่นเขาใช้วัสดุปลูกอะไร ดินแบบไหนปลูกแล้วดี บางครั้งเลี้ยงต้นไม้ตาย จะย้อนกลับไปถามแม่ค้าคนนั้น แล้วจะจำไว้เป็นบทเรียนต่อไป”

สถานการณ์ตลาดต้นไม้ 

เจ้าของร้านสมฤทัยปั้นมือให้ข้อมูลว่าถ้าเป็นเรื่องการซื้อ ขายต้นไม้ บอกไม่ได้ว่าช่วงไหนคนเยอะ หรือช่วงไหนคนน้อย  เพราะมีคนมาเดินตลาดอยู่เรื่อยๆ เนื่องจากคนราชบุรีส่วนใหญ่มีอาชีพค้าขาย ไม่เหมือนคนในเมืองที่มีวันหยุดเฉพาะเสาร์-อาทิตย์

บางคนวันธรรมดามาทำธุระแถวตลาดซื้อของ เขาก็แวะมาเดินดูต้นไม้ด้วย มันไม่ใช่แบบว่าถึงวันเสาร์แล้วจะขายดี ทำให้เราไม่สามารถจะรู้ได้เลยว่าวันไหนคนจะเยอะหรือน้อย คนมาเดินเรื่อยๆ ไม่สามารถกะเกณฑ์ได้ คนจะอยากเดินเมื่อไรก็ได้ ขายต้นไม้ ได้ทุกวัน

จากตัวอย่างดังกล่าวข้างต้นก็ค่อนข้างชัดเจนแล้วว่าทำไมการรู้จักและรู้ใจลูกค้าถึงพากิจการก้าวขึ้นสู่เวทีแห่งความสำเร็จได้ การเดินหน้าควรจะต้องมีการศึกษาและเตรียมพร้อมที่ดี เพียงพอที่จะสามารถหลีกเลี่ยงจากความล้มเหลวที่อาจจะป้องกันก่อนได้ อาจต้องใช้เวลาเพื่อทำความเข้าใจผู้ซื้อให้มากขึ้น จะได้รู้ว่าคนเหล่านั้นคิดและรู้สึกต่อสิ่งต่างๆ อย่างไร เพื่อที่เราจะได้สามารถตอบรับความต้องการเหล่านั้นให้เหมาะสมนั่นเอง

ขอขอบคุณคุณนนทภร อุดมสันติธรรม ร้านสมฤทัยปั้นมือ ตลาดบ้านไร่ จตุจักร ถ.บายพาส ต.บ้านไร่ จ.ราชบุรี โทร.08-9955-7600