การปลูกเลี้ยงไม้หอมพันธุ์แปลก
เสน่ห์ของ ไม้หอม คือ มีกลิ่นหอมจรุงใจ และส่วนใหญ่จะมีชื่องาม นามเป็นมงคล เหมาะสำหรับปลูกไว้ในบริเวณบ้านยิ่งนัก เมื่อยามผลิดอกจะส่งกลิ่นหอมอบอวลไปทั้งสวน
หากแต่สำหรับ “คนรักไม้หอม” แค่มีกลิ่นหอม และชื่อเป็นมงคล คงไม่พอ หากเป็น ไม้หอม พันธุ์แปลก และหายาก เสียเงินเท่าไหร่เท่ากัน นี่คือเรื่องจริงจากคำยืนยันของ อนุกูล ช่วยประดิษฐ์ เจ้าของสวน บ้านลักขณาพันธุ์ไม้ เขาบอกว่า ที่สวนจะเลือกเสาะหาพันธุ์ ไม้หอม หรือไม้ไทยพันธุ์แปลก และหายาก มาขยายพันธุ์ และปลูกขายเป็นไม้ขุดล้อมขนาดกลาง ตลาดมีความต้องการสูง จนกลายเป็นจุดแข็งของสวนในที่สุด
“ที่สวนไม่ชอบทำตามใคร จึงมีความคิดว่าน่าจะหาไม้ที่ในตลาดไม่ค่อยมีมาขาย เป็นไม้หายาก แปลกๆ แม้จะขายยากหน่อย แต่ก็ไม่ต้องไปแข่งขันการตลาดกับใคร ลูกค้าส่วนใหญ่จะเป็นลูกค้ามีเงิน ขอให้หายากไม่เกี่ยงราคา” เขายืนยัน
การเลือกขาย ไม้หอม พันธุ์หายาก จึงเปรียบเสมือน “แม่เหล็ก” ดึงดูดลูกค้า และยังทำให้สวนมีความแตกต่างจากสวน ไม้หอม ไม้ไทย ทั่วไป ส่วน ไม้หอม พันธุ์หายากตามคำบอกเล่าของคุณอนุกูล ได้แก่ แก้วเจ้าจอม, คูนขาว/ม่วง, ช้างน้าว, บุนนาค และโมกหลวง เป็นต้น
ลักษณะของแก้วเจ้าจอม ไม้ดอกหอม ยอดนิยม
แก้วเจ้าจอม (Lignum Vitae) เป็นพันธุ์ไม้ยอดฮิตของสวนคุณอนุกูล เนื่องจากเป็นพันธุ์ไม้เก่าแก่สมัยรัชกาลที่ 5 ทรงนำมาจากประเทศอินเดีย มาปลูกไว้ในวังสวนสุนันทา ปัจจุบันมีอายุกว่า 100 ปี จึงเชื่อกันว่าเป็นพันธุ์ไม้ชั้นสูงจากในรั้ว ในวัง ขณะที่ดอกสีม่วงยังโดดเด่นกว่า ไม้หอม ทั่วๆ ไป
คุณอนุกูลให้ความรู้ว่า แก้วเจ้าจอมมีหลายชนิด แต่ละชนิดแตกต่างกันที่ใบ และจำนวนดอก ได้แก่ ชนิดที่มี 2 คู่ใบ 3 คู่ใบ 4 คู่ใบ 5 คู่ใบ และชนิดที่มีใบคล้ายใบองุ่น แต่ละชนิดมีลักษณะทรงพุ่ม และออกดอกไม่เหมือนกัน เช่น ชนิด 2 คู่ใบ ออกดอกเดี่ยว ชนิด 3 คู่ใบออกดอกเป็นช่อ เป็นต้น แต่แก้วเจ้าจอมเป็นไม้โตค่อนข้างช้า
หากซื้อต้นเล็กไปคงต้องเลี้ยงกันเป็นสิบปีกว่าจะออกดอก จึงแนะนำให้ซื้อไซส์ใหญ่พร้อมออกดอกดีที่สุด “แก้วเจ้าจอมเป็นไม้เนื้อแข็ง โตช้า ไม่ผลัดใบ เหมาะสำหรับปลูกให้ร่มเงาใกล้ตัวบ้าน เป็นไม้ที่ผมขายดีที่สุด โดยเฉพาะพวกรีสอร์ทจะซื้อเป็นชุดๆ ไปใช้จัดสวน”
ลักษณะของต้นคูนดอกสีขาว และสีม่วง พันธุ์ต่างประเทศ
ต้นคูนดอกสีชมพู เคยเป็นไม้แปลก และหายาก แต่เนื่องจากขยายพันธุ์ง่าย วันนี้ความหายากจึงกลายเป็นอดีตไป และราคาตก ไม่เหมาะกับการนำมาเป็นจุดเด่นในเชิงการค้า
เขาจึงเสาะหาคูนพันธุ์แปลกๆ จากต่างประเทศมาขยายพันธุ์ นั่นคือ พันธุ์ดอกสีขาว และสีม่วง จุดอ่อนของคูนทั้งสองพันธุ์ คือ ขยายพันธุ์ค่อนข้างยาก ทำได้เพียง 30% แต่จุดอ่อนดังกล่าวเขากลับนำมาเป็นจุดแข็งในเชิงการค้า “คูนขาวเพาะเมล็ดไม่ได้ จากประสบการณ์เพาะแล้วออกมาเป็นคูนเหลือง ต้องใช่วิธีทาบกิ่งอย่างเดียว แต่ได้ผลแค่ 30% เท่านั้น ส่วนคูนม่วงยังไม่เคยเห็นฝัก ยังไม่การันตีว่าติดฝักหรือไม่ ต้องใช้วิธีตอนกิ่งอย่างเดียว” คุณอนุกูลพูดถึงความยากของการขยายพันธุ์
แน่นอนว่าเมื่อขยายพันธุ์ได้จำนวนน้อย ราคาคูนขาวและคูนม่วงจึงสูงกว่าคูนเหลืองอย่างน้อย 10 เท่า เช่น ต้นคูนเหลืองหน้า 3-4 ราคา 2,000-3,000 บาท แต่คูนขาวขนาดเท่ากันราคา 20,000-30,000 บาท
“ถ้าลูกค้าต้องการคูนขาวต้องสั่งล่วงหน้า 3 เดือน เพราะต้องใช้เวลาขุดล้อม เราต้องทำอย่างละเอียด ค่อยๆ ขุดรากอย่างระมัดระวัง เพื่อเตือนให้ต้นไม้ปรับตัวก่อน ล้อมขึ้นมาแล้วเลี้ยงอีกอย่างน้อย 3 เดือน รอจนให้ต้นผลัดใบชุดแรก และแตกใบชุดสองออกมา จนแน่ใจว่าต้นไม่ตาย”
ลักษณะของต้นบุนนาค ดอกสีชมพู
ต้นบุนนาค เป็นไม้ไทยโบราณ มีดอกสีขาว แต่บุนนาคของคุณอนุกูลแปลกตรงที่ดอกสีชมพู เขาบอกว่าเป็นไม้กลายพันธุ์ จัดอยู่ในกลุ่มไม้หายากที่สุดตัวหนึ่ง มีวิธีขยายพันธุ์ทางเดียว คือ ทาบกิ่ง และตอนกิ่ง
ทั้งนี้การขยายพันธุ์ด้วยวิธีทาบกิ่ง และตอนกิ่ง มีข้อดี คือ ต้นจะออกดอกไว แต่ข้อเสีย คือ ต้นโตค่อนข้างช้า ถ้า “ทาบกิ่ง 10 กิ่ง มีโอกาสติดแค่ 3-4 กิ่งเท่านั้น กว่าจะเลี้ยงโตจนเห็นดอกต้องปลูกลงดินเป็น 10 ปี บุนนาคที่เป็นไม้ขุดล้อมจึงมีราคาสูงกว่าบุนนาคธรรมดา ล่าสุดขนาดต้นหน้า 4 ขายไปต้นละ 60,000 บาท”
วิธีการปลูกและดูแลไม้ในสวน
เจ้าของสวนบอกว่า วิธีปลูกและดูแลไม้ในสวน จะแบ่งการจัดการเป็น 2 ส่วน คือ ไม้ที่ปลูกลงดิน ไม้กลุ่มนี้จะเลี้ยงให้ใหญ่จนได้ขนาด และต้องสำรวจพื้นที่ก่อนเสมอว่าสภาพดินเหมาะสมกับการปลูกหรือไม่ โดยเฉพาะพื้นที่ดินเหนียวและดินเค็มไม่เหมาะแก่การปลูก แต่วิธีสังเกตง่ายๆ คือ ดูต้นไม้ใหญ่รอบๆ บริเวณใกล้เคียงเติบโตสมบูรณ์หรือไม่ ส่วนวิธีดูแลไม้กลุ่มนี้ไม่ยากนัก เพียงรดน้ำในช่วงแล้ง และใส่ปุ๋ย เน้นปุ๋ยคอกเป็นหลัก
อีกส่วนหนึ่งเป็นไม้ที่ขุดล้อมเป็นตุ้มขึ้นมาใหม่ๆ ต้องดูแลเป็นพิเศษ คือ รดน้ำวันละ 3 ครั้ง เช้า กลางวัน และเย็น เนื่องจากมีดินอยู่จำกัด ต้นคายน้ำอยู่ตลอดเวลา จึงต้องให้น้ำตลอดทั้งวัน แต่หากต้นไหนมีอาการใบเหี่ยวต้องใช้น้ำยาเร่งรากช่วยให้รากแตกไว เมื่อผ่านไปประมาณ 3 เดือน ต้นไม้จะเริ่มปรับตัว แตกใบ และมีรากชุดใหม่ออกมา จึงให้น้ำน้อยลงเหลือวันละ 2 ครั้ง เช้าและเย็น ส่วนปุ๋ยจะใส่ปุ๋ยคอกต้นละ 1-2 กำมือ แล้วแต่ขนาดต้น เดือนละ 2 ครั้ง
การป้องกันกำจัดโรค
เรื่องที่ต้องป้องกันเสมอ คือ โรค แม้จะพบไม่มาก แต่ก็ต้องป้องกัน เพราะไม้แต่ละต้นใช้เวลาเลี้ยงเป็นสิบปี และมูลค่าสูง “เราจะใช้ EM รดทางดิน เดือนละ 1 ครั้ง ควบคุมไม่ให้เกิดโรค นอกจากต้นไหนมีการระบาดมาก เราจะตัดทำลายต้นนั้นทิ้งทันที เพื่อป้องกันไม่ให้ลามไปต้นอื่น ถึงต้นนั้นจะสวย หายาก ก็ต้องตัดทิ้ง ไม่งั้นจะพาทำให้ต้นอื่นเสียหายไปด้วย แต่ไม้ไทยส่วนใหญ่โรคไม่ค่อยมี ทนทานต่อโรคและแมลงอยู่แล้ว อย่างแก้วเจ้าจอม ผมไม่เคยเจอโรค–แมลงเลย จะมีก็แต่ไม้ต่างประเทศบางตัวที่ต้องระวังเป็นพิเศษ”
เทคนิคการขุดล้อม ไม้หอม ให้รอด ต้องใช้เวลา 3 เดือน
จะขุดล้อมไม้หอมไทย และไม้หอมต่างประเทศ ต้องค่อยๆ ขุดทีละน้อยๆ เพื่อให้ระบบรากได้รับความกระทบกระเทือนน้อยที่สุด แต่ละต้นใช้เวลา 3 เดือน นี่คือข้อมูลจากเจ้าของสวน และเป็นเรื่องจริง
ทั้งนี้การขุดล้อมต้นไม้จากแปลงปลูกเป็นตุ้มขึ้นมา ต้องใช้ความระมัดระวัง เนื่องจากต้องตัดรากต้นไม้ทั้งต้น แน่ตอนว่าหากตัดหรือขุดครั้งเดียวพร้อมๆ กัน ต้นไม้ได้รับผลกระทบรุนแรง จนทำให้ตายได้ง่ายๆ วิธีการคือ ต้องค่อยๆ ขุดวันละ 1-2 ราก เพื่อไม่ให้ต้นไม้ได้รับผลกระทบ ค่อยๆ ขุดไปเรื่อยๆ
“สวนอื่นๆ อาจจะใช้เวลา 1-2 อาทิตย์ แต่สวนเราใช้เวลา 3 เดือน เราค่อยๆ ตัดทีระราก เพื่อเตือนให้ต้นไม้ปรับตัว และค่อยๆ ล้อมเรื่อยๆ ล้อมเสร็จก็จะนำขึ้นมาเลี้ยงอีก 3-5 เดือน จนใบชุดเดิมร่วงหมด แล้วงอกชุดใหม่ออกมา”
ด้วยความที่ให้ความละเอียดกับวิธีขุดล้อม จึงทำให้สวนแห่งนี้ขายได้ในราคาสูง เพราะกล้ารับประกันต้นไม้ทุกต้น จะมีอัตราเสียหายเป็นศูนย์ ขณะที่การขุดล้อมใช้ต้นทุนค่อนข้างสูง โดยเฉพาะไม้ต้นหนาดใหญ่ ใช้คนยกจำนวนมาก ในจุดที่รถเข้าไม่ได้ เป็นต้น ดังนั้นลูกค้าที่ต้องการไม้ต้องสั่งล่วงหน้าอย่างน้อย 3 เดือน
ด้านตลาด ไม้หอม พันธุ์แปลก
จากภาวะอากาศของประเทศไทยที่ร้อนขึ้น ไม่เฉพาะฤดูร้อนเท่านั้น แต่ร้อนกันทั้งปี คนในเมืองจึงต้องการต้นไม้เพื่อความร่มเย็น ความต้องการปลูกต้นไม้ใหญ่ในเมืองจึงขยายตัว สวนสาธารณะใหม่ๆ ค่อยเกิดขึ้น บ้านจัดสรรทุกโครงการ โดยเฉพาะมูลค่าสูง ต้องจัดสวนให้ผู้ซื้อ เจ้าของบ้านหันมาปลูกต้นไม้รอบๆ บ้านเพื่อสร้างความร่มรื่นและบดบังความร้อนให้ตัวบ้าน ขณะที่โรงแรม รีสอร์ทต่างๆ ล้วนต้องใช้ต้นไม้ขนาดใหญ่ ในการจัดสวน
ธุรกิจขายไม้ใหญ่ ไม้ขุดล้อม จึงเติบโตอย่างต่อเนื่อง ขณะที่สวนของคุณอนุกูลเองได้สร้างความแตกต่างด้วยการผลิตไม้ดอกหอมขนาดใหญ่ และขนาดกลางๆ ที่แปลก และหายาก ทั้งไม้ไทยและต่างประเทศ ซึ่งไม้กลุ่มคนที่มีกำลังเงินสูงต้องการ
ขอขอบคุณ คุณอนุกูล ช่วยประดิษฐ์ บ้านลักขณาพันธุ์ไม้ โทรศัพท์ 08-4465-2669