การปลูกเลี้ยงโกสน
ต้นโกสน เป็นไม้มงคลที่มีทรงพุ่มขนาดย่อม ใบมีรูปร่าง และสีสันแตกต่างกันออกไปตามสายพันธุ์ ดอกสีขาวขนาดเล็ก ใบของโกสนมีหลากสี ลวดลายสวยงาม เช่น ลายจุดตามใบ มีทั้งเหลืองล้วน และเหลืองปนเขียว บางสายพันธุ์เป็นม่วง แดง เหลือง ส้ม คละปะปนอยู่ตามแผ่นใบ ลักษณะของใบขึ้นอยู่กับการจับคู่ผสมของลูกผสมที่ดี จะได้ลักษณะใบที่แตกต่างกัน เช่น ใบยาว ใบแฉก ใบกลม ใบบิดเกลียว ใบปอม และใบสั้น เป็นต้น
จึงทำให้ คุณสมพร ทับสวัสดิ์ มองด้วยความหลงใหลอย่างไม่รู้เบื่อ จนพัฒนาเป็นอาชีพโดยใช้พื้นที่บริเวณบ้านใน ต.บางน้ำผึ้ง อ.พระประแดง จ.สมุทรปราการ เป็นอีกหนึ่งบุคคลที่มีความสนใจในการปลูกเลี้ยง ต้นโกสน จากจุดเริ่มต้นที่ปลูกเลี้ยงเพราะความชอบ ขยันเรียนรู้ด้วยตนเอง ทำไม้ส่งเข้าประกวดจนได้รับรางวัลเป็นที่ยอมรับของเหล่านักเล่นในวงการ และยังเป็นงานที่สร้างรายได้เลี้ยงครอบครัวของเขา จวบจนวันนี้
จุดเริ่มต้นการปลูกเลี้ยงโกสน
คุณสมพรเล่าให้ฟังว่า ก่อนที่จะเริ่มปลูกเลี้ยงโกสน ตนเองมีอาชีพเป็นชาวสวน จนได้เห็นไม้ดอกไม้ประดับชนิดหนึ่งที่มีใบสวย สีสันแปลกตา นั่นก็คือ โกสน จึงเกิดความชอบอยากที่จะปลูกเลี้ยงในเวลาต่อมา
“วิธีการก็ไม่ได้ศึกษาอะไรมาก่อนมากนัก ไปเจอใครที่เขาปลูกก็ไปจำๆ เขามา แล้วเราก็ทดลองปลูกเอง ต่อมาพอชำนาญมากขึ้นก็จะผสมพันธุ์เอง เพื่อพัฒนาพันธุ์ไม้ให้มีไม้ใหม่ๆ เกิดขึ้น” คุณสมพร กล่าวจุดเริ่มต้น
กระทั่งเมื่อปี 2552 คุณสมพรได้รู้จักกับเพื่อนคนหนึ่งที่ชื่นชอบเลี้ยงโกสนเพื่อการประกวด เขามองเห็นถึงความตั้งใจของคุณสมพร จึงชักชวนให้เอาไม้ไปประกวดด้วยกัน ในการประกวดครั้งนั้นสมพรได้รับรางวัลที่ ๑ ทำให้เมื่อมีการประกวดที่ไหน เขาจะยกไม้ร่วมประกวดทุกงาน กลับบ้านพร้อมถ้วยรางวัลทุกครั้งไป
รางวัลที่คุณสมพรภาคภูมิใจมากที่สุด คือ ได้เข้ารับพระราชทานถ้วยรางวัลจากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ ถ้วยรางวัลจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ และโล่รางวัลปราชญ์เกษตรของแผ่นดิน เป็นบุคคลตัวอย่างที่น่ายกย่อง
วิธีการขยายพันธุ์โกสน
ปัจจุบันสวนมีการพัฒนาพันธุ์อย่างต่อเนื่อง ทำให้ได้ลูกไม้ใหม่ๆ หลากหลายสายพันธุ์ออกสู่ตลาดทุกปี
คุณสมพรบอกว่าจะนำพ่อแม่พันธุ์ที่มีลักษณะดีและเด่นมาผสมเข้าด้วยกัน เพื่อให้เกิดสายพันธุ์ใหม่ๆ จากนั้นต้นพันธุ์ที่ได้มาทำการเสียบยอดขยายเพื่อเพิ่มจำนวนให้มากขึ้น โดยต้นที่ได้จะเหมือนต้นแม่พันธุ์ทุกประการ
โดยทั่วไปโกสนมีวิธีการขยายพันธุ์ 4 วิธี คือ การตอนกิ่ง เสียบยอด ปักชำ และการเพาะเมล็ด
“วิธีตอนกิ่ง ปักชำ และเสียบยอด ใช้เวลา 15 วัน ต้นที่ได้จะเหมือนต้นแม่พันธุ์ 100% ส่วนการเพาะเมล็ดใช้เวลา 25 วันเกิดจากการผสมเกสร และลูกไม้ใหม่ที่ได้จะไม่เหมือนเดิม เกิดพันธุ์ใหม่ หรือที่เรียกว่า ลูกไม้ใหม่”
คุณสมพรเผยเทคนิคการตอนกิ่งให้รากงอกเร็วว่าวิธีการเหมือนการตอนกิ่งทั่วไปทุกขั้นตอน เพียงแต่เคล็ดลับอยู่ที่ขุยมะพร้าวต้องแห้ง ไม่แช่น้ำ เพราะธรรมชาติของพืชหากขาดน้ำหรืออาหารเป็นเวลานานจะมีการปรับตัวเพื่อความอยู่รอด เช่น ออกดอก ออกรากใหม่ เป็นต้น เป็นการเร่งต้นให้ออกรากเร็วขึ้น
–การเสียบยอด จะนำยอดโกสนที่มีลักษณะเด่นสวยไปเสียบลงบนตอที่มีรูปแบบทั่วไป โดยเลือกยอดที่มาเสียบ ไม่อ่อน และไม่แก่ จนเกินไป จากนั้นนำมาเฉือนให้เป็นรูปลิ่ม ขนาดของยอดกิ่งพันธุ์ดีต้องไม่ใหญ่กว่าต้นตอที่ต้องการจะเสียบ
จากนั้นนำต้นตอตัดยอดออก และใช้มีดปาดลงไปให้มีความลึกประมาณ 1-2 ซม. นำยอดกิ่งพันธุ์ดีที่เตรียมไว้ลงมาเสียบลงต้นตอ นำพลาสติกใสพันบริเวณข้อต่อให้แน่น เพื่อให้รอยแผลเชื่อมต่อกันสนิท นำต้นที่ทำการเสียบกิ่งเสร็จเรียบร้อยใส่ลงในถุงพลาสติก มัดปากถุงให้แน่น ทิ้งไว้ประมาณ 1 เดือน จึงย้ายมาดูแลข้างนอกตามปกติ ต้นโกสนจึงจะพร้อมจำหน่ายได้
-การเพาะเมล็ด เมื่อได้โกสนที่เกิดจากการผสมพันธุ์จนเป็นเมล็ดแล้ว ก็จะนำเมล็ดเหล่านั้นมาเพาะลงในขุยมะพร้าว เมื่อผ่านไป 25 วัน เมล็ดที่เพาะจะเริ่มงอก ดูแลให้เจริญเติบโตเต็มที่ ใช้เวลาประมาณ 1 ปี จากนั้นเตรียมย้ายปลูกลงกระถางอีกครั้งหนึ่ง
การเลือกกระถางและวัสดุปลูกเลี้ยงโกสน
ปัจจัยสำคัญของการปลูกเลี้ยงโกสนให้โตดี คือ การเลือกกระถาง และวัสดุปลูก มีความสำคัญอย่างยิ่ง ต้องจัดการให้ดี มีความเหมาะสม สวนเลือกขนาดกระถางเริ่มที่ 8 นิ้ว เมื่อโกสนเจริญเติบโตมีทรงพุ่มใหญ่ขึ้น จึงย้ายไปปลูกลงในกระถางที่มีขนาดใหญ่กว่ากระถางเดิมต่อไป เพื่อให้ได้รับธาตุอาหารอย่างเต็มที่
“ถ้ากระถางใหญ่ ต้นเล็กนิดเดียว สารอาหารมากเกินความจำเป็นของต้นพืช ต้นอาจตายได้
“สมัยก่อนชาวบ้านจะชอบปลูกลงแปลงมากกว่าปลูกเป็นกระถาง เพราะตอนนั้นยังไม่ค่อยนิยมซื้อ-ขายกัน แต่ปัจจุบันเกิดความนิยมมาก จนทำเป็นการค้าขายเกิดขึ้น จึงหันมาปลูกลงกระถางเพื่อสะดวกในการขน-ส่งลูกค้า” คุณสมพรเล่าให้ทีมงานฟัง
วัสดุปลูกควรเป็นดินใบก้ามปูผสมกาบมะพร้าวสับในอัตรา 1:1 ส่วน ก่อนปลูกควรโรยสารป้องกันแมลงที่ก้นกระถาง เมื่อปลูกเสร็จเรียบร้อยควรตั้งวางไว้ในที่ร่มรำไร อากาศถ่ายเทดีก่อนประมาณ 2 วัน เพื่อให้โกสนปรับตัว แล้วจึงค่อยนำไปจัดวางที่อื่นๆ
การบริหารจัดการโรงเรือนเลี้ยงโกสน
คุณสมพรเผยว่าการจะเลี้ยงโกสนให้มีสีสวยจัดจ้าน มีปัจจัยหลายอย่างเข้ามาเกี่ยวข้อง เช่น แสงสว่าง อุณหภูมิ ความชื้น และน้ำ เป็นต้น
แสงแดดในประเทศไทยมีความรุนแรงเกินไป จึงต้องมีการกรองแสงด้วยซาแรนความหนา 60% การพรางแสงเป็นการช่วยลดอุณหภูมิ ทำให้ใบมีสีสันมากขึ้น และรดน้ำโกสนในช่วงเย็นดีที่สุด มีผลทำให้มีอากาศเย็น ช่วงกลางคืนจะช่วยให้โกสนเกิดสีใบเพิ่มขึ้น เนื่องจากโกสนชอบความชื้นในอากาศค่อนข้างสูง แต่วัสดุปลูกต้องไม่ชื้นแฉะตลอดเวลา ต้องมีการระบายน้ำที่ดี และควรรดน้ำวันเว้นวัน เพื่อเว้นระยะให้วัสดุปลูกได้แห้งบ้าง
สวนแห่งนี้ไม่เน้นใส่ปุ๋ยเคมี แต่จะเน้นให้ไม้ได้ธาตุอาหารจากธรรมชาติ หรืออาหารเสริมฉีดพ่นทางใบมากกว่า ให้ 10 วัน/ครั้ง และจะใส่กระดูกวัวป่น ธาตุแคลเซียม ส่งผลให้ใบโกสนเกิดสีใบเพิ่มขึ้น ใบมันวาวสวย ลำต้นแข็งแรง ใส่ 1 ช้อนโต๊ะ/กระถาง
การป้องกันและกำจัด โรค แมลง และศัตรูพืช
คุณสมพรให้ข้อมูลเพิ่มว่า แคลเซียมอย่างเดียวจะได้ผลเพียง 60% ต้องมีปัจจัยอื่นๆ ร่วมด้วย โกสนถึงจะให้สีสวยเด่น เช่น อากาศ แสง ความโปร่งของสถานที่ เสาโรงเรือนไม่ควรต่ำ หรือสูงเกินไป ความหนาของซาแรน สถานที่วางต้องยกพื้น ไม่แฉะ จึงจะสวยได้ 100% “ในช่วงที่เราปลูก โรค-แมลงของโกสน ที่เราต้องหมั่นดูแล อย่างช่วงหน้าฝนต้องระวังให้ดีเลย ไรแดง เพราะฉะนั้นเราต้องฉีดยาป้องกันไว้ จะรอให้พวกแมลงมาทำลายไม่ได้” คุณสมพร กล่าว
แมลงศัตรูที่ต้องระวังให้ดี เช่น เพลี้ยแป้ง หอย หนอนชอนใบ และไรแดง ทั้งหมดนี้ถือเป็นปีศาจร้ายของโกสนเลยทีเดียว การฉีดพ่นป้องกันโรคและแมลง จะทำทุก 10-15 วัน หรือดูตามความเหมาะสมของการระบาด
ด้านตลาดและฃ่องทางจำหน่าย ต้นโกสน
เรื่องการตลาดเป็นเรื่องที่ไม่น่าเป็นห่วงสำหรับเขามากนัก เพราะตั้งแต่ทำการปลูกเลี้ยงมาแทบไม่ต้องออกไปตระเวนจำหน่ายที่ไหนให้เหน็ดเหนื่อย แต่จะมีคนมารับซื้อถึงที่บ้าน ไม่ว่าจะเป็นพ่อค้า แม่ค้า หรือแม้กระทั่งนักเล่น นักสะสม ผู้สนใจ และชื่นชอบ โกสน
ลูกค้ามาจากหลายทิศหลายทาง โดยเฉพาะลูกค้าต่างจังหวัด ที่ไม่สะดวกมาด้วยตนเอง ทางสวนก็มีบริการส่งทางไปรษณีย์ แบบล้างราก ถอดกระถาง ลูกค้าต่างจังหวัด เช่น เชียงใหม่ ลำพูน และทางภาคอีสานหลายจังหวัด
แม้กระทั่งสวนพฤกษศาสตร์ชื่อดัง อย่าง สวนนงนุช พัทยา ชลบุรี ยังมาซื้อโกสนที่นี่ นั่นแสดงให้เห็นว่าโกสนของคุณสมพร ต้นสมบูรณ์ ใบสีสด สวย มีคุณภาพ จนลูกค้าไว้วางใจ และเชื่อถือในสวนลุงสมพรนั่นเอง
“ผมไม่ได้ออกไปขายที่ไหนเลย เขามาถึงที่บ้าน พอเรารู้ว่าเขาจะมาซื้อ เราก็จะบอกเลยว่าชอบใจต้นไหน เดินเข้าไปเลือกดูในสวนนั่นเลย เข้าไปหยิบแล้วมาวางไว้ ค่อยคิดเงินตีราคากัน
“ปัจจุบันเราไม่รู้ว่าตลาดข้างนอกเป็นอย่างไร แต่สวนเรายังขายได้เรื่อยๆ มีลูกค้าหลั่งไหลมาไม่หยุด อย่างช่วงเดือนกรกฎาคม และเดือนสิงหาคม ที่ผ่านมา ขายดีเป็นเทน้ำเทท่า ยังลื่นไหลดีอยู่” คุณสมพร กล่าว
ต้นโกสน ที่สวนแห่งนี้ราคาจำหน่ายเริ่มต้นอยู่ที่ต้นละ 50 บาท ส่วนต้นที่มีทรงพุ่มสวยใหญ่ราคาอยู่ที่หลักพันบาท ซึ่งลักษณะใบและสีสันอยู่ที่ความชอบของแต่ละบุคคล
“มีอยู่เดือนหนึ่งที่ขายได้แสนกว่าบาท บางเดือนก็หลักหมื่นบาท ก็เรียกว่าตลาดโกสนยังไปได้อยู่ แต่ขอให้เราทำไม้ให้ดีมีคุณภาพเท่านั้น มันก็จะขายได้เอง” คุณสมพร กล่าวทิ้งท้าย
ขอขอบคุณ
สมพร ทับสวัสดิ์ 6 ม.10 ต.บางน้ำผึ้ง อ.พระประแดง จ.สมุทรปราการ
โทร.08-1822-4360, 08-3614-4813, 084-751-2234
อ้างอิง : นิตยสารไม้ดอกไม้ประดับ ฉบับที่ 239
