ชวนชมเป็นพรรณไม้ที่มีสีสันของดอกสวยงาม ปลูกเลี้ยงง่าย ทนต่อสภาพอากาศที่แห้งแล้ง อีกทั้งยังมีความหลากหลายทางสายพันธุ์ และหลายรูปแบบให้เลือกเล่น ไม่ว่าจะเป็นสีดอกที่หลากหลาย อย่าง กลุ่มพันธุ์ฮอลแลนด์ หรือไม้สี ปุ๋ยเร่งดอกชวนชม
รูปร่างแบบการโชว์โขด โชว์ราก และทรงพุ่ม อย่างพันธุ์ ไทยโซโคทรานั่ม และอาราบีคัม เป็นต้น หรือแม้แต่การนำชวนชมมาจัดแต่งแบบบอนไซก็สามารถทำได้เช่นกัน คุณลักษณะเด่นดังกล่าวของชวนชมทำให้นักเล่นต้นไม้จำนวนมากหลงใหลเสน่ห์ของไม้อวบน้ำทนแล้งตัวนี้ ทั้งแบบงานอดิเรก และการยึดเป็นอาชีพ
การปลูกเลี้ยงชวนชม
หนึ่งตัวอย่างของผู้รักและหลงใหลในชวนชม คือ คุณชวนพิศ บุญพันธ์ เจ้าของสวน ชวนพิศ ชวนชม แห่ง จ.บึงกาฬ จังหวัดที่ 77 ของไทย
อันที่จริงคุณชวนพิศก็มีงานอดิเรกเลี้ยงปลาหมอสี ควบคู่กับอาชีพหลักธุรกิจปั๊มน้ำมัน และธุรกิจรถรับส่ง จนเมื่อถึงปี 2554 เธอก็พบรักกับชวนชมพันธุ์ฮอลแลนด์ที่ซื้อหามาจาก จ.ขอนแก่น “ตอนแรกก็ไม่ได้ให้ความสนใจมากนัก จนได้เห็นชวนชมที่ลงใน นิตยสารไม้ดอกไม้ประดับและเว๊ปไซต์พลังเกษตร ที่มีหลากหลายพันธุ์จากสวนดังๆ จึงให้ความสนใจมากขึ้นทันที” คุณชวนพิศบอก
หลังจากนั้นเธอก็ลองหาซื้อชวนชมตามตลาดนัดที่ราคาไม่สูงนัก พร้อมๆ กับศึกษาการปลูกเลี้ยงต้นชวนชมอย่างจริงจัง โดยศึกษาจากนิตยสารไม้ดอกไม้ประดับเพื่อศึกษาข้อมูลของต้นชวนชมว่าท่านอื่นเลี้ยงต้นชวนชมอย่างไร มีเทคนิคอะไรบ้าง อีกช่องทางที่เธอหาข้อมูล คือ ในเว็บคนรักโซโค และบ้านบางแค เป็นต้น
คุณชวนพิศ บุญพันธ์ ปลูกเลี้ยงชวนชม จ.บึงกาฬ
จนเมื่อเธอมีโอกาสไปงานประกวดชวนชมที่จังหวัดขอนแก่น ทำให้เธอเกิดความสนใจ และเกิดแรงบันดาลใจเป็นอย่างมาก เธอสั่งต้นชวนชมมาจากในเว็บไซต์ อย่าง ไทยโซโค และพันธุ์ตอไทยกิ่งตอน นำมาลองเลี้ยงดู
ประมาณเดือนพฤศจิกายน 2554 เธอตกหลุมรักต้นชวนชมไทยโซโคต้นเล็กของ เอ๋ สระบุรี และขอซื้อมาราคาประมาณ 2,000 บาท เธอให้ข้อมูลว่า “ไม่เคยซื้อต้นไม้ที่มีราคาแพงถึงขนาดนั้น” จากนั้นเธอก็เลี้ยงต้นชวนชมมาเรื่อยๆ พร้อมๆ กับหาซื้อมาเพิ่มจากหลายๆ สวน “ปลูกเลี้ยงชวนชมจากการศึกษาด้วยตัวเอง” คุณชวนพิศย้ำ
บางครั้งหากเธอไม่รู้ก็จะคอยถามผู้รู้ บางครั้งสิ่งที่คนอื่นบอกเล่ามาอาจจะนำมาปฏิบัติจริงไม่ได้ เพราะสภาพภูมิอากาศ สภาพภูมิประเทศ แตกต่างกัน เธอก็นำความรู้ที่ได้นำมาประยุกต์ใช้กับชวนชมในสวน
ลักษณะของชวนชม
คุณชวนพิศให้ข้อมูลคร่าวๆ ว่า เธอมักจะหาต้นพันธุ์ชวนชมที่มีลักษณะโดดเด่น สวยงาม จากสวนอื่นๆ มา แม้ว่าจะมีราคาแพงก็ตาม แต่ก็ถือว่าคุ้มค่า หากนำมาปลูกเลี้ยงให้เกิดความสวยงาม โดยเฉพาะหากนำมาจัดแต่งโครงสร้าง การจัดรากให้เป็นระเบียบ เพื่อให้เกิดความสวยงาม
เธอให้ข้อมูลว่าการปลูกเลี้ยงชวนชมให้ดูสวยงามที่สำคัญอยู่ที่ดิน ดินดี มีคุณภาพ ปลูกเลี้ยงในที่มีแสงแดดจัด เพราะชวนชมชอบอากาศแบบร้อนชื้น หากปลูกในที่มีแดด 100% จะทำให้ผิวไม้สวย มันแวว
การให้น้ำจะรดจนชุ่ม เพราะชวนชมชอบความชื้น รดวันละ 2 ครั้ง นอกจากนั้นควรเลือกกระถางให้เหมาะสมกับชวนชมต้นนั้นๆ หากเลือกกระถางเล็ก หรือใหญ่ เกินพอดี จะทำให้ต้นชวนชมเสียสมดุล
ขั้นตอนการปลูกชวนชม
สูตรดินปลูกชวนชม ของคุณชวนพิศ
1.มูลวัว 1 กระสอบ ( เป็นมูลวัวข้ามปี เพราะมูลวัวข้ามปีจะไม่มีเม็ดวัชพืช)
2.ใบก้ามปู 1 กระสอบ
3.ลำพวนข้าว (เศษข้าวลีบ) 1 กระสอบ
4.ขุยมะพร้าว 1/2 กระสอบ
5.ทรายหยาบ 1/2 กระสอบ
6.แกลบเผา เล็กน้อย
7.กาบมะพร้าวสับ
วิธีทำ
1.นำใบก้ามปู 1 ส่วน มูลวัว 1 ส่วน ลำพวนข้าว 1 ส่วน นำทั้ง 3 อย่าง มาผสมกัน และหมักด้วยน้ำหมัก EM ในปริมาณ 5 ฝา หลังจากนั้น 3 เดือน ก็ได้ ดินหมักใบก้ามปูที่พร้อมใช้งานในขั้นตอนต่อไป
2.นำดินหมักใบก้ามปู 1 กระสอบ ขุยมะพร้าว 1/2 กระสอบ ทรายหยาบ 1/2 กระสอบ แกลบเผาอีกเล็กน้อย นำทั้งหมดมาผสมกัน จากนั้นนำมาขยี้ให้ละเอียดที่สุด ก็จะได้ที่พร้อมใช้งาน
การปลูกต้นชวนชม
1.นำกาบมะพร้าวสับรองก้นกระถาง
2.นำเศษใยขุยมะพร้าวมารองอีกชั้นหนึ่ง
3.นำดินมาใส่ในกระถางปลูก
4.นำต้นชวนชมลงดินปลูกจัดโครงสร้างของไม้
5.ตามด้วยออสโมโค้ท (ปุ๋ยละลายช้า)
การปลูกจะเน้นตามฟอร์มของไม้ และจัดช่องไฟของราก และปลูกเน้นตามกติกาการประกวด สวนชวนพิศปลูกไม้เน้นมีคอ เพราะจะทำให้ดูสง่า และสวยงาม
การเปลี่ยนดิน ประมาณ 5-6 เดือน เปลี่ยน 1 ครั้ง ในช่วงมีนาคม-เมษายน และช่วงกันยายน-ตุลาคม การเปลี่ยนไม้หน้าหนาวจะทำให้ไม้หยุดการเจริญเติบโต เพราะต้นไม้สะสมอาหารมามากพอแล้ว ฤดูหนาวจะทำให้ไม้เดินช้ามาก
การให้น้ำชวนชม และ ปุ๋ยเร่งดอกชวนชม
คุณชวนพิศจะใช้ปุ๋ยสูตรเสมอ 13-13-13 หรือ 16-16-16 ปุ๋ยละลายช้า จะมีฤทธิ์อยู่ในดินได้ 3 เดือน ใช้วิตามิน B1 ผสมน้ำรด เพื่อกระตุ้นรากชวนชม การให้น้ำต้นชวนชมวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น และให้ตลอดทั้งปี รดน้ำให้เปียกชุ่ม เพราะว่าดินของเธอระบายน้ำได้ดีอยู่แล้ว เธอรับประกันว่าไม่เน่าแน่นอน และแนะนำว่าอากาศควรถ่ายเทได้สะดวก แสงแดดเป็นสิ่งที่สำคัญมาก ถ้าไม้โดนแดด 100% ทั้งวัน ไม้ชวนชมจะโตดีมาก และไม้ก็จะสังเคราะห์แสงได้ดี ทำให้ผิวไม้ เนื้อไม้ เจริญเติบโตได้ดี หากช่วงหน้าร้อน บ้านเราจะร้อนมาก ทำให้เกิดปัญหากับต้นชวนชมที่เรารัก คือ แดดจะเผาราก ควรหากระสอบป่านมาคลุมราก
การจัดรากชวนชม
ส่วนใหญ่จะดูตามฟอร์มของไม้ เพราะไม้แต่ละต้นมีความแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับว่าจะถึงจุดเด่นของไม้ต้นนั้นออกมาสไตล์ไหน เน้นรูปลักษณ์ของไม้ออกมาอย่างไร จะเป็นแบบรากโหย่ง แบบรากแผ่ พอรู้ลักษณะเด่นของแต่ละต้นก็นำมาจัดรากให้เหมาะสม
วิธีการจัดราก คือ ถอนต้นชวนชมออกจากกระถาง จากนั้นล้างรากให้สะอาด แขวนต้นชวนชมในอากาศเพื่อที่จะตกแต่งรากชวนชมได้ง่าย และสะดวก
การตัดแต่งรากชวนชม
การตัดแต่งรากจะตัดรากที่ซ้อนทับกันก็เอาออก คุณชวนพิศแนะนำว่าควรตกแต่งรากตั้งแต่ต้นชวนชมมีขนาดเล็ก หากตกแต่งรากตอนที่ต้นชวนชมมีขนาดใหญ่จะทำให้เกิดแผลเน่าง่าย และจะรักษาแผลยากกว่าตอนที่เป็นต้นเล็ก
ใช้ยากันเชื้อราผสมกับน้ำทาบริเวณแผลของต้นชวนชม บางครั้งใช้ปูนแดงทาบนแผล จะทำให้แผลหายเร็วขึ้น อีกวิธีหนึ่ง คือ ใช้ไคโตซานฉีดพ่นช่วย ทำให้แผลหายเร็ว และสมานแผลเร็วขึ้น
การเข้าลวดชวนชม
ชวนชมไทยโซโคของสวนชวนพิศจะไม่เข้าลวด แต่จะใช้วิธีการใช้เชือกฟางดึงรั้งกิ่งเอาไว้ หากเข้าลวดแล้วจะทำให้รูปทรงไม่เป็นธรรมชาติ ถ้าเป็นไม้ขนาดใหญ่ที่ไม่สามารถใช้เชือกฟางรั้งไว้ได้ก็จำเป็นต้องเข้าลวดก็มีเหมือนกัน ซึ่งการเข้าลวดชวนชมขึ้นอยู่กับฟอร์มของแต่ละต้น อย่าง พันธุ์ราชินีพันดอก ทางสวนจะเข้าลวดทุกต้น เพราะจะทำให้ดูสวยงาม สง่า สะอาดตา การเข้าลวด การจัดราก ก็ขึ้นอยู่กับความชอบของแต่ละคน แล้วก็อิงเกณฑ์การตัดสินในการแข่งขันด้วย
การขยายพันธุ์ชวนชม
สายพันธุ์ชวนชมที่คุณชวนพิศปลูกส่วนใหญ่เป็นพันธุ์ไทยโซโค ซึ่งนิยมขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเขี่ยผสมเกสรให้ต้นชวนชมติดฝัก เมื่อฝักแก่ก็นำเมล็ดมาเพาะ โดยใช้พีทมอสเป็นวัสดุเพาะ เมล็ดชวนชมจะงอกได้ประมาณ 99% เพราะพีทมอสผ่านการฆ่าเชื้อมาแล้ว แต่หากใช้วัสดุชนิดอื่นเพาะ เมล็ดชวนชมจะไม่งอกมากนัก เน้นการสร้างไม้ให้ดูสวยงาม
การปลูกเลี้ยงแบบธรรมชาติจะไม่ใช้สารเคมีในการเร่งต้นชวนชมให้โต ควบคุมรูปทรงของต้นชวนชมให้อยู่ในแบบที่เราต้องการ พอลูกค้าซื้อต้นชวนชมของสวนชวนพิศ ชวนชม ไป ลูกค้าเกิดความพอใจ ก็จะแนะนำสู่เพื่อนๆ ในวงการ ทำให้ชวนพิศ ชวนชม เป็นที่รู้จักโดยทั่วๆ ไป
ด้านตลาดชวนชม
คุณชวนพิศให้ข้อมูลว่าที่สวนปลูกชวนชมปริมาณไม่มากนัก เพื่อที่จะได้ควบคุมดูแลได้อย่างทั่วถึง ส่วนใหญ่จะโพสขายในเฟสบุ๊ค ซึ่งได้รับการตอบรับดีมาก เพราะกระแสชวนชมไม่มีตก ถ้าสวนมีไม้สวยๆ ก็จะได้ราคาดี ส่วนตลาดต่างประเทศ ประเทศไทยยังเป็นที่ 1 ในการปลูกเลี้ยงชวนชม ลูกค้าต่างประเทศจะเข้ามาติดต่อซื้อจากเรา ลูกค้าจะเป็นกลุ่มประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ อินเดีย บังคลาเทศ ลาว และโซนยุโรป
ราคาชวนชมของสวนชวนพิศเริ่มตั้งแต่หลักร้อยพวกที่เป็นไม้เล็ก จนถึงหลักหลายหมื่นบาท ซึ่งชวนชมเป็นงานอดิเรกที่สร้างเงินให้เจ้าของได้มากพอสมควร
ฝากถึง…ผู้ปลูกเลี้ยงชวนชม
“ขอเป็นกำลังใจให้ทุกๆ ท่านที่หลงเสน่ห์ชวนชม ทั้งมือเก่า และมือใหม่ คุณ ชวนพิศถือว่าชวนชมเป็นสมาชิกในครอบครัวของเรามาตลอด ถึงแม้จะเพิ่งเริ่มเลี้ยงมาไม่นาน เมื่อเรารู้จักเขาจริงๆ แล้วเรียนรู้ด้วยตัวของเราเอง ปรับประยุกต์ใช้ในสิ่งที่รู้มา หรือยังไม่รู้มาก็ตาม
“ผลรับที่ได้น่าจะเป็นความสุขของผู้เลี้ยงชวนชมทุกท่าน มีความหวังให้เขาสวยงามตามจินตนาการของแต่ละท่านอยู่แล้ว “เว้นแต่ว่าท่านจะมองเห็นความสวยงามของเขาออกมามากน้อยเพียงใดเท่านั้น ทั้งท่านที่เลี้ยงไม้เพื่อประกวด เลี้ยงเพื่อสะสม เลี้ยงเพราะความรัก ก็ตาม แต่บทสรุปของการเลี้ยงชวนชม คือ ความสุข ที่ชวนชมมอบให้กับเจ้าของของมันเอง”
ขอขอบคุณ คุณชวนพิศ บุญพันธ์ 119/1 ม.2 ต.ซาง อ.เซกา จ.บึงกาฬ 38150 โทร 08-1872-0536