วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด
การเลี้ยงจิ้งหรีดเป็นอีกทางเลือกของเกษตรกรที่ต้องการเงินเร็ว ได้ปันผลเร็ว เนื่องจากใช้เวลาเลี้ยงที่ไม่นาน และการลงทุนเลี้ยงก็ต่ำกว่าเลี้ยงอย่างอื่นมาก แต่ผู้เลี้ยงก็ต้องมีความใส่ใจและดูแลอย่างดี เนื่องจากเป็นสัตว์ที่มีการตายเกิดขึ้นได้ง่ายเช่นกัน
สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ ผลักดันการส่งออกผลิตภัณฑ์อาหารที่ทำจากแมลงไทย ชื่อ “จิ้งหรีด” เป็นแหล่งสารอาหารที่มีปริมาณโปรตีนที่สูง คนส่วนมากกินแล้วติดอกติดใจ จึงมีแนวโน้มที่คนหันมาบริโภคแมลงกันสูงขึ้น เมื่อปริมาณความต้องการของตลาดมีมากขึ้น แมลงที่โตตามธรรมชาติ โตไม่ทัน จึงได้มีการเริ่มทำฟาร์มเลี้ยงแมลงขึ้นมาทดแทนกันอย่างแพร่หลายในปัจจุบันนี้
นางสาวเสริมสุข สลักเพ็ชร์ เลขาธิการสำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ (มกอช.)เปิดเผยว่า จิ้งหรีดเป็นแมลงเศรษฐกิจชนิดหนึ่ง ที่มีศักยภาพ และมีโอกาสในการส่งออกสูง โดยเฉพาะตลาดสหภาพยุโรป หรืออียู (EU) ในอนาคตแมลงหลายชนิด รวมทั้งจิ้งหรีด ถือว่าเป็นที่คาดหวังต่อการพัฒนาความมั่นคงทางอาหารของโลก เนื่องจากเป็นแหล่งโปรตีนที่สามารถใช้เป็นวัตถุดิบอาหารมนุษย์ และเป็นสัตว์ที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง ต้นทุนการผลิตก็ต่ำ ปริมาณแลกเนื้อสูง ต้องการอาหารและน้ำในปริมาณที่น้อย ทำให้สามารถเลี้ยงได้ในพื้นที่
นายพิศาล พงศาพิชณ์ รองเลขาธิการสำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ (มกอช.) เปิดเผยว่า แนวโน้มการส่งออกจิ้งหรีดไปสหภาพยุโรป หรืออียู กำลังไปได้ด้วยดี มีผู้นำเข้าจิ้งหรีดจากไทยในรูปแบบการแปรรูปแมลงต่างๆ แต่ต้องทำตามกฎการบังคับ ใช้กฎระเบียบว่าด้วยอาหารใหม่ หรือโนเวลฟู้ด (Novel Food) ของอียู ซึ่งเริ่มมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 1 ม.ค. 2561
ที่ผ่านมากระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดย มกอช. ประกาศมาตรฐานการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดี สำหรับฟาร์มจิ้งหรีด (มกษ.8202-2560) เป็นมาตรฐานทั่วไป โดยมีกรมปศุสัตว์เป็นหน่วยงานรับผิดชอบในการตรวจรับรองตาม มกษ. เพื่อรองรับการยกระดับมาตรฐานฟาร์มเลี้ยงจิ้งหรีด
จุดเริ่มต้นการเลี้ยงจิ้งหรีด
เจ้าของ “ฟาร์มจิ้งหรีดวิทยา” ชื่อ คุณวิทยา สวยสด และภรรยา ชื่อ คุณอภิรดี สวยสด อายุ 35 ปี ทั้ง 2 ท่าน เป็นคนที่ชอบเพาะพันธุ์สัตว์อยู่แล้ว ก็เลยหันมาลองเลี้ยงจิ้งหรีด โดยเริ่มเลี้ยงจิ้งหรีดช่วงแรก 20 บ่อ
คุณวิทยาเล่าว่า “ ช่วงแรกเริ่มผมก็สร้างโรงเรือนให้มีมาตรฐาน โดยสร้างเป็นบ่อปูนในการเลี้ยงจิ้งหรีด ไม่มีตลาดรองรับ จนไปเจอกับพี่เจ้าของฟาร์มอีกที่หนึ่ง เขาช่วยรับซื้อให้ “
โดยผมเริ่มศึกษาหาความรู้ด้วยตัวเอง และเริ่มทดลองมาเรื่อยๆ แต่ขนาดตัวแมลงก็ยังไม่เป็นที่น่าพอใจ จนมานั่งคิดถึงการให้อาหารว่าเราจะพัฒนาแบบไหนให้แมลงของเราตัวโต ไข่เยอะ ตัวสวย น่ากิน และยังช่วยลดต้นทุนค่าอาหารลง ในขณะที่ผมกับภรรยาเดินทางไปส่งของที่ภาคเหนือ ก็คิดสูตรอาหารได้มาทั้ง 4 สูตร แล้วนำมาทดลองกับจิ้งหรีดที่เลี้ยงไว้ทั้ง 4 บ่อ ผลออกมาปรากฏว่าแมลงตายไป 3 บ่อ เหลือรอดมา 1 บ่อ
แสดงว่าอาหารที่เราคิดสำเร็จ 1 บ่อ แล้วเราก็พัฒนาสูตรอาหารที่เราผลิตแล้วนำมาเลี้ยงจิ้งหรีดของเรา สรุปว่าจิ้งหรีดของเราตัวโต ได้ขนาดตามที่เราต้องการ วัดแล้วได้ประมาณ 4 เซนติเมตร พอเราได้สูตรอาหารจิ้งหรีดมาแล้ว เราก็นำอาหารมาใช้ในฟาร์ม และผลิตอาหารจิ้งหรีดที่คิดโดยสูตรของเราเพื่อออกวางจำหน่าย
สภาพพื้นที่เลี้ยงจิ้งหรีด
การเลี้ยงแมลง หรือจิ้งหรีด ไม่ยาก อยู่ที่เราต้องเข้าใจธรรมชาติของมัน อย่าไปฝืนธรรมชาติ นิสัยใจคอแมลงที่เราเลี้ยงเป็นอย่างไร ชอบอะไร ไม่ชอบอะไร เช่น แมลงไม่ชอบนก เพราะเวลาเขาขึ้นมากินอาหาร เจอนกเขาก็หลบ แล้วทำให้ไม่ได้กินอาหาร
บ่อเลี้ยง อาจใช้วงปูนวางกับพื้น หรืออาจก่อซีเมนต์บล็อกเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ส่วนใหญ่นิยมใช้แผ่นยิปซัมทำเป็นกล่องขนาด 120×2.40 เมตร ยกพื้นสูงประมาณ 30 เซนติเมตร ที่อยู่อาศัยภายในบ่อ ใช้ถาดไข่ชนิดกระดาษวางซ้อนกันเป็นคอนโดเพื่อให้จิ้งหรีดหลบภัย หลังจากเก็บเกี่ยวสามารถนำกลับมาใช้ได้อีก ภาชนะให้น้ำ และอาหาร อาจทำจากกระเบื้อง หรือพลาสติก ภาชนะสำหรับให้จิ้งหรีดวางไข่นิยมใช้ขันพลาสติกขนาดเล็กบรรจุดินขุยไผ่ หรือใยมะพร้าว
นอกจากนี้มีการใช้มุ้งตาข่ายปิดปากบ่อกันศัตรูของจิ้งหรีด หรือสัตว์พาหะ ที่จะนำโรคเข้าสู่บ่อ เทปกาวติดแนบด้านบนของบ่อเลี้ยง เพื่อป้องกันไม่ให้จิ้งหรีดเดินไปที่ขอบบ่อ บางแห่งใช้แกลบในการปูพื้นบ่อ บางแห่งบ่อพ่อแม่พันธุ์ไม่ใช้วัสดุปูรอง
การให้อาหารจิ้งหรีด
การให้อาหาร เราจะให้ในช่วงเช้า การดูแลก็ช่วงเช้า ตื่นมาก็ผสมอาหาร ชั่งอาหารให้อัตราส่วนที่คงที่ 3 ต่อ 1 กิโล คือ อาหารของฟาร์มวิทยา 3 กิโล ผสมกับอาหารไก่ CP 1 กิโล แล้วก็ให้อาหารจนพูน เติมน้ำลงในถาดน้ำ เริ่มตั้งแต่ 7 โมงเช้า ถึงเที่ยง ก็เสร็จแล้ว ให้แค่วันละ 1 รอบ สาเหตุที่ผสมอาหารไก่ CP มีโปรตีน 21 %
ซึ่งจิ้งหรีดเขาต้องการ แต่อาหารมันหมักยีสต์ ของเรานี้มีโปรตีน 16-18 % ถ้าเราให้อาหารของเราอย่างเดียวมันไม่ได้ 100 % จึงต้องผสมเอาของ CP มาผสม ให้ 3 กิโล ต่อ 1 กิโล การให้ใน 1 บ่อ ใช้ประมาณ 40 กิโลกรัม ต่อ 1 วัน ซึ่งเป็นการลดต้นทุนอาหารลงได้ด้วย
การจับจิ้งหรีด และแมงสะดิ้ง
การเก็บเกี่ยว ในรอบจับแมลงเราจะมีช่วงเวลา ลงทีเดียวพร้อมกันทุกบ่อ จะใช้เวลา 45 วัน สำหรับจิ้งหรีด ส่วนแมงสะดิ้งใช้เวลาเลี้ยง 65 วัน เลี้ยงแล้วจับขายตามเวลา หลังจากนั้นก็จะทำความสะอาดห้องเลี้ยง เพื่อเตรียมตัวเลี้ยงจิ้งหรีดในรุ่นต่อไป
การฟักไข่จิ้งหรีด
การเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ เพื่อเก็บไข่ไว้ขาย หรือไว้ฟักเลี้ยงตัวรุ่นต่อไปตั้งแต่ 40 วัน จะลองไข่จากแม่พันธุ์ได้แล้ว เลี้ยง 2 เดือน ถ้าเริ่มมีการตายเราก็จะทำการโล๊ะพ่อแม่พันธุ์ทันที เราจะไม่ลองไข่ต่อ เพื่อเป็นการป้องกันโรคระบาดของแมลง การลองไข่ใส่ขันอยู่ประมาณขันละ 50 บาท เราจะใส่ให้พอดี ไม่มากไป ไม่น้อยไป เลี้ยง 1 บ่อ ให้ได้ประมาณ 27 กิโลกรัม (ขึ้นอยู่กับการจัดการของแต่ละฟาร์ม)
การกำหนดการฟักไข่ แมลงเราสามารถกำหนดได้ โดยถ้าไข่แมลงที่ออกจากแผงแล้วจะไม่เกิน 7-10 วันถ้าอบทั่วไปก็จะฟักแล้ว วิธีการยืดกำหนดว่าจะออกไข่วันไหน อีก 2 อาทิตย์ หรือ 3 อาทิตย์ ก็ได้ วิธีคือ เอาไข่แมลงมาใส่ถุง มัดปาก หรือใช้ถุงซิบ ใส่ไม่ให้ถูกอากาศ มันก็จะยืดระยะเวลาในการฟักออกไป
การบำรุงดูแลรักษาจิ้งหรีด
วิธีการสังเกตอาการจิ้งหรีด และการรักษา จะต้องมาดูว่าเขาป่วยจากอะไรก่อน เช่น ดูที่สภาพอากาศว่าร้อนจัด เช้าร้อน เย็นฝน ถ้าอากาศร้อนจัดก็จะหาใบกะเพรามาให้กิน เสริมทุกอย่างที่ไม่มีสารเคมีใดๆ แต่ถ้าไรลงก็จะต้มน้ำตะไคร้เข้มข้นเคี่ยวน้ำ 1 คืน แล้วก็ไปฉีดลงในบ่อจิ้งหรีด
แล้วก็เปลี่ยนน้ำให้หมด ให้แมลงกินน้ำต้มตะไคร้ประมาณ 3-5 วัน แมลงก็จะเริ่มดีขึ้น ออกมากินอาหาร ส่วนสะดิ้งดูแลอย่าให้มันร้อนก็พอ อย่าใส่ไข่เกินพิกัด ให้ตัวมันแน่นเกิน แล้วก็ใช้พัดลมเปิดจ่อทุกบ่อเลยทุกวันเพื่อระบายอากาศ
การบริหารจัดการขี้จิ้งหรีด
การจัดการกับขี้จิ้งหรีด เราจะนำขี้มันไปให้ปลากิน แต่ในอนาคตผมจะทำปุ๋ยจากขี้จิ้งหรีด 100 % ขาย และเพิ่มรายได้ด้วยการผลิตอาหารจิ้งหรีด วิทยาฟาร์มได้ผลิตสูตรอาหารขึ้นมาเอง โดยสามารถช่วยลดต้นทุน และเพิ่มขนาดของจิ้งหรีดได้ถึง 4 เซนติเมตร ซึ่งเป็นขนาดตามที่ต้องการ สูตรอาหารของฟาร์มนั้น คุณวิทยากับแฟนเป็นคนคิดสูตรเอง
หลักๆ ก็มียีสต์ กากน้ำตาล โปรตีน กากมัน กากถั่ว แล้วก็วิตามินต่างๆ หมักเป็นเวลา 15 วัน แล้วก็ตักใส่กระสอบ 1 กระสอบ มี 30 กิโลกรัม ขายในราคากระสอบละ 250 บาท จัดส่งฟรีทั่วประเทศ ตัวแทนจำหน่ายต้องสั่ง 100 กระสอบขึ้นไป ก็จะคิดราตา 250 บาท เท่ากันหมด แต่จะมีของแถมให้ คือ อาหารแถมให้อีก 20 กระสอบ แต่ถ้าเกษตรกรที่อยากจะทดลองใช้ สั่งซื้ออาหารของเรา 1-2 กระสอบ เราก็จัดส่งให้ฟรีทั่วประเทศ
การส่งเสริมเกษตรกรเลี้ยงจิ้งหรีด
การเป็นลูกเล้าวิทยาฟาร์ม ทางฟาร์มมีลูกเล้าทั่วทุกภาคประมาณ 4,000 กว่าราย การที่จะมาเป็นลูกฟาร์มต้องมี
1.พื้นที่ ที่จะเลี้ยง
2.มีบ่อที่จะเลี้ยงขนาดมาตรฐาน 10 บ่อ ยกเว้นภาคเหนือกับภาคใต้ต้องมี 30 บ่อ
3.ต้นทุนค่าอาหารเริ่มต้นที่จะเลี้ยง
4.ผสมอาหารตามสูตรของฟาร์ม
ทางฟาร์มมีการอุ้มช่วยเหลือพี่น้องชาวบ้านที่ยังไม่มีทุนมาก หรืออยากกลับไปทำงานที่บ้านกับลูกเมียทางฟาร์มก็จะช่วยเหลือเป็นกรณีไป เช่น ทางฟาร์มช่วยออกค่าไข่ ค่าอาหาร ให้ก่อน พอเริ่มเลี้ยงได้รอบแรกก็ค่อยทยอยมาเคลียร์ค่าใช้จ่ายกันทีหลัง แม้แต่คนพิการเราก็จะช่วยเหลือดูแลให้ตลอด จนเป็นงานอยู่รอดได้ ทางฟาร์มจะไม่ทิ้ง จะดูแลตลอด เมื่อมีปัญหา ถ้าลูกฟาร์มปฏิบัติตามกฎของฟาร์มเลี้ยงในแบบที่กำหนด
คุณวิทยาเล่าให้ฟังว่าตนทำฟาร์มมาได้ 1 ปี งานเริ่มเยอะขึ้น เราก็จะจ้างคนงาน โดยเราจะไม่เอาชาวต่างชาติ เราจะเอาลูกหลานของเรา หรือคนในหมู่บ้าน เพื่อเป็นการส่งเสริมรายได้ให้กับครอบครัวในชุมชน และลดการติดยาของวัยรุ่นในชุมชน ปัจจุบันมีคนงานทั้งหมด 20 คน ส่วนมากจะเป็นเด็กวัยรุ่น เราให้ความดูแลเอาใจใส่กับคนงานของเรา สามารถพูดคุยกันได้ตลอด ส่วนอัตราการจ้าง ค่าแรงขั้นต่ำตามกฎหมายแรงงานกำหนดไว้
การแปรรูปจิ้งหรีดและแมลง
ด้านการแปรรูป มีการขายแมลงอบแห้งส่งขายสวนจตุจักร กิโลกรัมละ 800 บาท อยู่ได้ 1 ปี และศูนย์โอทอปมีอาหารจิ้งหรีดตราวิทยาฟาร์ม มีไข่แมลง และส่งตัวแมลง ขายสู่ตลาด และส่งออกประเทศเพื่อนบ้าน กำไรต่อรอบก็เป็นแสน หลังจากหักค่าใช้จ่ายทุกอย่างแล้ว ทางฟาร์มกำลังปรับปรุงให้ได้ตรงตามมาตรฐาน GMP เพื่อส่งแมลงเข้าสู่ตลาดที่ใหญ่ขึ้น
ปัจจุบันวิทยาฟาร์มได้เพิ่มธุรกิจห้องเย็นมีไว้ขายของหน้าร้าน แต่หลักๆ คือ สต๊อกแมลงไว้สำหรับพ่อค้า แม่ค้า แล้วก็มีการส่งเสริมชาวบ้าน โดยมีปลาทูสด ปลาทูเค็ม ปลาหมึก ไข่เยี่ยวม้าหลายสีสัน เพื่อเป็นการเพิ่มรายได้อีกทาง
ฝากถึงผู้ที่จะเลี้ยงจิ้งหรีดและแมลง
เปิดเป็นศูนย์การเรียนรู้ ทางฟาร์มวิทยาได้เปิดเป็นศูนย์การเรียนรู้เกี่ยวกับการเลี้ยงจิ้งหรีดและแมงสะดิ้ง สามารถเข้ามาศึกษาดูงานฟรีทุกอย่าง ไม่เก็บค่าใช้จ่ายใดๆ แม้เป็นเกษตรกรด้วยกันก็สามารถเข้ามาศึกษาดูงานได้ ทางวิทยาฟาร์มยินดีต้อนรับ วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด
วิทยาฟาร์มฝากถึงผู้ที่จะหันมาเลี้ยงจิ้งหรีด และแมลง ให้ศึกษาการเลี้ยงมาให้ดี ๆ อย่าฟังคนอื่นมาก เพราะเทคนิคมีมากมายให้ศึกษาด้วยตัวเอง แล้วคุณจะรู้ว่าการเลี้ยงแมลงมีดีกว่าธุรกิจอื่น ลงทุนน้อย ได้กำไรงาม พร้อมกันนี้ขอฝากถึงรัฐบาล อยากให้กำหนดราคามาตรฐานให้กับวงการแมลงไทยของเราเข้ามาช่วยดูแล เนื่องจากธุรกิจแมลงไทยในตอนนี้มันโตขึ้นทุกวัน วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด
ขอขอบคุณ คุณวิทยา สวยสด และคุณอภิรดี สวยสด ที่อยู่ 1/3 หมู่ที่ 6 ต.พรหมมณี อ.เมือง จ.นครนายก วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด วิธีเลี้ยงจิ้งหรีด
