เมื่อมะนาวสร้างรายได้ให้สวนคุณพ่อ อำเภอท่ายาง จังหวัดเพชรบุรี ตั้งแต่รุ่นปู่ ย่า ตา ยาย จึงไม่แปลกหากทายาทรุ่นปัจจุบัน อย่าง คุณปริศนา (เนตร) ดอกจันทร์ จะเดินตามรอยบรรพบุรุษผลิตเม็ดเงินจากมะนาวเป็นกอบเป็นกำ ถึงแม้อาชีพหลักยังเป็นวิศวกรบริษัทเอกชนก็ตาม และเขาสามารถสร้างเม็ดเงินจากมะนาวได้ตั้งแต่มะนาวอายุเพียง 6 เดือน
ด้วยความเป็นลูกหลานชาวสวนเพชรบุรี คลุกคลีในสวนมะนาวตั้งแต่เกิด เขาพบว่าผู้ปลูกมะนาวส่วนใหญ่จะมีรายได้เมื่อมะนาวเริ่มให้ผลผลิตหลังจากมะนาวอายุ 8 เดือนไปแล้ว จากการขายผลมะนาว โดยมะนาวจะให้ผลผลิตสูงสุดในปีที่ 2 ไปจนถึงปีที่ 6 ดังนั้นช่วง 2 ปีแรก จึงเป็นช่วงของการลงทุนรายรับน้อยกว่ารายจ่าย ปี พ.ศ.2550 สวนมะนาวคุณพ่อเพชรบุรีสามารถเพิ่มรายรับช่วง 2 ปีแรก ด้วยการตอนกิ่งพันธุ์มะนาวจำหน่ายอีกช่องทางหนึ่ง
สภาพพื้นที่ปลูกมะนาวแป้น
คุณเนตรเปิดเผยว่าสวนมะนาวคุณพ่อเพชรบุรีเป็นสวนมะนาวดั้งเดิมที่ท่ายาง ปลูกมะนาวแบบลงดินบนพื้นที่ 10 ไร่ แบ่งเป็น 4 แปลง แปลงละ 3 ไร่ จำนวน 3 แปลง และ 1 ไร่ 1 แปลง เพื่อสะดวกต่อการจัดการตามวัฏจักรของมะนาว ซึ่งมีอายุได้ถึง 10 ปี แต่หลังจากปีที่ 6 ผลผลิตจะลดลง ดังนั้นแต่ละแปลงทุก 6 ปี ต้องโค่นปลูกใหม่เวียน 1-2 ปีต่อแปลง เป็นรุ่นพี่ รุ่นน้อง ห่างกัน เพื่อผลิตกิ่งและลูกต่อเนื่องไม่หยุดชะงัก
โดย 2 ปีแรกเน้นผลิตกิ่ง หลังจากนั้นจึงผลิตลูกจำหน่าย “การทำกิ่งปีที่ 1 กับปีที่ 2 จะทำกิ่งได้ดี พอปีที่ 2 ไปแล้วจะทำลูก เราจะได้ประโยชน์จากมะนาวมากกว่ารอขายลูกอย่างเดียว มะนาวจะให้ผลผลิตได้เต็มที่ที่สุดในปีที่ 2 แต่ก่อนเกษตรกรต้องรอขายลูกอย่างเดียว แต่ผมมีแนวคิดว่าขายกิ่งด้วยดีกว่าเราจะมีรายได้ตั้งแต่ 6 เดือนเป็นต้นไป เพราะเราสามารถตอนกิ่งได้แล้ว”
ลักษณะของมะนาวแป้น
จุดเด่นมะนาวสวนคุณพ่อ เป็นมะนาวแป้นเพชรบุรีแท้ เปลือกบาง ผิวหอม เม็ดเล็ก น้ำมาก ลูกดก ผลโต ผ่านการคัดพันธุ์ โดยครั้งแรกตอนกิ่งจากต้นพันธุ์ในสวนของคุณตาที่ให้ผลใหญ่มีไซซ์จัมโบ้ 15 ผล/กก.นำมาปลูกไว้ในสวนและคัดเลือกพันธุ์มากว่า 10 ปี ผลผลิตที่ได้มีลูกโตไซซ์จัมโบ้เป็นส่วนใหญ่
เพื่อนหลายคนมาเที่ยวสวนอยากได้กิ่งปลูกบ้าง จึงกลายเป็นจุดเริ่มต้นของการตอนกิ่งพันธุ์จำหน่าย ทั้งในสวน และขายผ่านอินเตอร์เน็ต ได้รับการตอบรับอย่างดีจากลูกค้าที่ต้องการผลิตลูกจำหน่าย เนื่องจากมะนาวแป้นเพชรบุรีเป็นที่ต้องการของตลาด
“กิ่งพันธุ์ของเราจะใช้การตอนเป็นหลัก เพราะว่าการตอนกิ่งมันจะแข็งแรง การตอนเราจะใช้เวลา 30 วัน ออกรากแล้วตัดออกมาเอาไปอนุบาลต่ออีก 20 วัน เขาเริ่มแข็งแรงแล้วต้นเขาจะเขียว ลูกค้าซื้อไปปลูกมีฟีดแบคกลับมาบอกว่ามะนาวแข็งแรงดีมาก”
การบริหารจัดการแปลงปลูกมะนาว
การจัดการเพื่อให้สอดคล้องกับการผลิตกิ่งพันธุ์และผลจำหน่าย นอกจากแบ่งแปลงปลูกเป็น 4 แปลง โค่นปลูกใหม่ทุก 6 ปี เวียน 1-2 ปีต่อแปลงแล้ว การดูแลต้นแม่พันธุ์ให้สมบูรณ์ แข็งแรง ไม่มีโรค เป็นความจำเป็นอย่างยิ่งเพื่อให้ได้กิ่งที่แข็งแรง สมบูรณ์ ไม่มีโรค
“การดูแลต้นแม่ต้องให้ดีที่สุด อันดับแรก คือ ต้นแม่ต้องแข็งแรง สมบูรณ์ แล้วกิ่งที่เราเลือกความยาวขั้นต่ำ 30 เซนติเมตร ขนาดกิ่งประมาณมวนบุหรี่ กิ่งสีเขียว ใบไม่อ่อน ค่อนไปทางแก่ แล้วทำการตอน เราจะเลือกกิ่งกระโดงกับกิ่งคู่ กิ่งลักษณะนี้เอาไปปลูก ถ้ากิ่งคู่จะเป็นทรงพุ่ม กิ่งกระโดงจะแตกสูงเร็ว”
การให้น้ำ ต้นมะนาว
การดูแลต้นแม่พันธุ์ให้สมบูรณ์ คุณเนตรกล่าวว่าจำเป็นต้องเรียนรู้ธรรมชาติก่อนว่าฤดูแล้งมะนาวจะขาดน้ำไม่ได้ ดังนั้นต้องมีแหล่งน้ำให้เพียงพอ โดยเฉพาะเดือนมีนาคม-เมษายน ในขณะที่ฤดูฝนห้ามน้ำขัง การทำแปลงปลูกต้องทำแปลงระบายน้ำให้ดี สวนมะนาวคุณพ่อใช้วิธียกร่องสูง มีร่องข้างๆ ฤดูฝนเปิดน้ำทิ้ง ฤดูแล้งปล่อยน้ำใส่ร่อง จากนั้นคัด สายพันธุ์ที่ดี แข็งแรง นำไปปลูกและบำรุงรักษาอย่างดี
การป้องกันกำจัดศัตรูพืชให้ ต้นมะนาว
หากพบแมลงศัตรูมะนาว เช่น หนอนชอนใบ เพลี้ยไฟ ไรแดง ต้องกำจัดให้ทันท่วงที การดูแลต้องใกล้ชิด อย่างน้อย หนึ่งวันต้องเดินดูหลังใบว่ามีตัวอะไรหรือไม่ หากพบต้องกำจัดให้หมด “อย่าง หนอนชอนใบ จะพบมากช่วงฤดูฝน ช่วงแตกใบอ่อน
เราต้องป้องกันไว้ก่อน มีตัวยาสองตัวที่เราต้องใช้หน้าฝน คือ สารอบาแมกติน กับสารคอปเปอร์ไฮดรอกไซด์ แต่หน้าแล้งคอปเปอร์ไฮดรอกไซด์ไม่ต้องใช้เลย ส่วนอบาแมกตินยังต้องใช้อยู่ ถ้าเราตรวจสอบว่ามีเพลี้ยไฟ เราก็ไปซื้อยากำจัดเพลี้ยไฟเพิ่ม..ผมใช้วิธีของอาจารย์ระวี เศรษฐภักดี ใช้ระบบ 1 4 7 คือ ฉีดวันแรก วันที่ 4 แล้วก็วันที่ 7 หลังพบการระบาด แต่ถ้าเป็นการป้องกันเราจะฉีดสารอบาแมกตินเดือนละ 2 ครั้ง”
การให้ปุ๋ย ต้นมะนาว
ส่วนปุ๋ยเคมีเราใส่เดือนละ 2 ครั้ง ปุ๋ยอินทรีย์มูลค้างคาวเดือนละครั้ง เราจะใส่เป็นอาหารหลัก คือ รากที่เขาจะมากินอาหาร เขาจะเจออินทรีย์ก่อน ปริมาณที่ใช้ 4 กก./ต้น ส่วนปุ๋ยเคมีมันจะกระตุ้นให้แตกพุ่มสำหรับหน้าฝน แต่ถ้าเป็นหน้าแล้งผมจะเสริมด้วยมูลวัวอีกต้นละ 2 กระสอบปุ๋ย (ประมาณ 30 กก.) เราเสริมมูลวัวช่วงหน้าแล้ง เพราะต้องการให้ดินร่วนซุย
ส่วนการเพิ่มอินทรีย์เราเพิ่มจากเม็ดปุ๋ยมูลค้างคาวเป็นการบำรุงดิน แต่ที่ไม่ใส่มูลวัวหน้าฝนเพราะมันจะเป็นโรคแคงเกอร์ ปุ๋ยเคมีที่ใส่ช่วง 2 ปีแรก เป็นสูตร 25-7-7 บำรุงต้น แตกกิ่งก้านสาขาออกมา ต้นโตเร็วขึ้น ในขณะที่หากใช้ปุ๋ยอินทรีย์อย่างเดียว การโตโดยธรรมชาติช้าๆ การแตกก็ตามฤดูกาล รอฝนอะไรอย่างนี้ ต้นเขาจะเขียวอยู่อย่างนั้น
ขั้นตอนการตอนกิ่งมะนาว
เริ่มตอนกิ่งเมื่อมะนาวอายุ 6 เดือนโดยตอนกิ่งล่างๆ ก่อน ต้นละ 2 กิ่ง ถ้ามี 100 ต้น ก็ได้แล้ว 200 กิ่ง เดือนถัดมาเพิ่มเป็น 5 กิ่ง/ต้น เดือนต่อไป 10 กิ่ง/ต้น กิ่งจะเพิ่มตลอดเวลา จากการใส่ปุ๋ยบำรุงต้นเดือนละ 2 ครั้ง กิ่งล่างๆ เป็นกิ่งที่เกิดก่อน และไม่อ่อนเกินไป เมื่อนำไปปลูกแข็งแรง ไม่เฉา ช่วง 2 ปีแรกไม่มีการตัดแต่งกิ่ง แต่การตัดแต่งกิ่งจำเป็นสำหรับการทำนอกฤดู คือ ช่วงที่จะให้ออกเดือนตุลาคม เดือนกรกฎาคมต้องตัดแต่งกิ่งแล้ว เพื่อให้กิ่งที่ไม่สมบูรณ์ไม่เป็นภาระกับต้น แต่ถ้าทำกิ่งขายไม่จำเป็นต้องตัดแต่งกิ่ง
“กิ่งตอนใช้เวลา 30 วัน จึงตัดไปชำ แล้วมีกิ่งใหม่แตกขึ้นมา ใช้เวลาอีก 60 วัน ก็ตอนได้ จากการที่เขากินปุ๋ยต่อเนื่อง เขาจะแตกตายอด ยอดแรกที่แตกออกมาประมาณ 20 เซนติเมตรต่อเดือน เดือนต่อมาก็เป็น 40 เซนติเมตร เราก็ตอนได้แล้ว ตอนกิ่ง 30 เซนติเมตร หรือมากกว่านั้น อาจจะเป็น 50 เซนติเมตรก็มี ขึ้นอยู่กับยอดช่วงที่เขาแตก คือ บางยอดไม่ยาว แต่ขนาดกิ่งเขาใหญ่พอก็ตอนได้แล้ว”
วิธีตอนกิ่งเหมือนทั่วไป คือ ต้องมีขุยมะพร้าวบรรจุถุง 2.5×4 นิ้ว รัดด้วยหนังยาง ใช้มีดควั่นกิ่งที่ต้องการ 2 รอย แล้วปาดตรงกลางลอกเปลือกออก เปลือกจะล่อนแกะง่าย เพราะบำรุงต่อเนื่อง จากนั้นผ่าถุงมะพร้าวหุ้มแผลที่ตอนไว้ ใช้เชือกฟางหรือตอกมัดให้แน่น ประมาณ 30 วัน สามารถตัดมาจำหน่ายราคากิ่งละ 50 บาท ถ้าเอามาชำในถุงดำ
ขั้นตอน คือ หลังจากตัดแล้วต้องเอามาชำน้ำ 1 วัน เพื่อปรับสภาพ หลังจากตัดจากต้นแม่ จากนั้นค่อยเอาลงถุงดำ ต้นจะไม่เฉา วัสดุชำในถุงดำใช้ดินร่วน 1 ส่วน ผสมขุยมะพร้าว 1 ส่วน ไม่ต้องใส่ปุ๋ย เพราะรากยังใหม่ เหมือนเด็กทารกยังกินอาหารรสจัดไม่ได้ ปุ๋ยจึงยังไม่จำเป็น ชำในถุง 20 วัน จึงนำออกจำหน่าย มีหลายราคาตั้งแต่ 80-500 บาท
รูปแบบของการปลูกมะนาว
“คำแนะนำสำหรับลูกค้าจะมี 2 แบบ คือ ปลูกลงดิน กับปลูกในวงบ่อซีเมนต์ ถ้าปลูกลงดินก็แล้วแต่เขา เพราะมะนาวผมถือว่ารากสมบูรณ์แล้ว แต่ผมจะบอกอยู่อย่างหนึ่งถ้าปลูกในวงบ่อซีเมนต์ต้องให้ลูกค้าใส่ดินให้พูนแล้วเอาน้ำรดไปรอบหนึ่งก่อนเพื่อให้ดินยุบตัว จากนั้นเติมดินให้เต็มแล้วเอามะนาวปลูกบนเนินดิน ความลึกที่ขุดประมาณถุงดำเท่านั้น อย่าขุดลึก กลบแค่ถุงดำ ถ้ากลบมิดมากจะเป็นโรคคอเน่า แล้วสาเหตุที่ให้เขารดน้ำก่อนเพื่อให้ดินยุบตัว เพราะถ้าไม่ทำวิธีนี้ อนาคตไปเติมดินทีหลังจะเป็นโรคคอเน่า ต้นเหี่ยวตาย ไปดูที่โคนจะเห็นโคนเน่า แก้ไขไม่ได้
นอกจากนี้ถ้าเป็นวงบ่อควรรดน้ำช่วงเช้าทุกวันช่วงแรกๆ หลังจากนั้น 15 วัน เริ่มใส่ปุ๋ย 25-7-7 ประมาณ 300 กรัม ใส่ให้ห่างจากโคนรอบวงบ่อ เดี๋ยวรากไปชอนไชหากินเอง จากนั้นประมาณ 8 เดือน ต้นที่สมบูรณ์จะเริ่มออกดอก แล้วจะออกเต็มที่ที่ 12 เดือน การปลูกได้ทั้งปี ช่วงไหนก็ได้ แล้วทำอย่างที่ผมบอกทรงพุ่มจะโต ออกดอกเรื่อยๆ ทั้งปี พอต้นว่างเป็นออก สายพันธุ์นี้ออกทั้งปี”
การผลิตมะนาวนอกฤดูจำเป็นต้องเคลียร์ต้นให้ว่างตั้งแต่เดือนกรกฎาคม จากนั้นใส่ปุ๋ย 13-13-21 บำรุงและฟื้นฟูต้นตั้งแต่เดือนมกราคมถึงเมษายนพอดี ส่วนโรคประจำตัวของมะนาว คือ แคงเกอร์ คุณเนตรระบุว่าเป็นทุกสายพันธุ์ เหมือนคนเป็นหวัด ถ้าบำรุงดี แข็งแรง โรคจะไม่มากวนใจ และโรคแคงเกอร์เกิดจากพฤติกรรมของมนุษย์เป็นส่วนใหญ่ที่เอามูลวัวไปใส่ ฉีดยาฆ่าหญ้า และฝนแรกที่เป็นกรด ล้วนเป็นสาเหตุทำให้เกิดโรคแคงเกอร์ในมะนาว
ดังนั้นเมื่อรู้ว่าฝนแรกจะมาต้องฉีดสารคอปเปอร์ไฮดรอกไซด์ไปเคลือบใบไว้ก่อน ก็จะไม่เป็น หรือเป็นน้อย แต่ถ้าเป็นต้องฉีดซ้ำให้หมดไป แคงเกอร์ส่วนมากจะเป็นที่ใบก่อน อาจใช้วิธีเด็ดใบทิ้ง ถ้าเป็นที่กิ่งต้องตัดกิ่ง
ด้านตลาดกิ่งพันธุ์มะนาว
“กิ่งพันธุ์มะนาวสวนคุณพ่อถือว่าปลอดโรค จะไม่มีโรคไปให้ลูกค้า แต่โรคจะไปเกิดในอนาคตได้ เพราะแคงเกอร์เราไม่สามารถไปต้านมันได้ หรือไปเจอเพลี้ยไฟ ไรแดง ถ้าอยู่ใกล้พืช ไผ่ ข้าว มะเขือ พริก เราต้องป้องกันของเราเอง แต่เราจะใช้เท่าที่จำเป็น ส่วนสารชีวภาพที่สวนเราใช้น้ำส้มควันไม้ใช้ป้องกัน แต่บางทีเอาไม่อยู่ เพราะสิ่งแวดล้อมรอบข้างเรามันมี ก็ต้องปราบ”
“ปัจจุบันชาวสวนมะนาวเพชรบุรีประมาณ 20 % หันมาทำกิ่งพันธุ์จำหน่ายด้วย นอกนั้นยังเน้นผลิตลูกจำหน่ายเพียงอย่างเดียว ซึ่งผมเองทีแรกคุณพ่อก็ไม่ยอมที่จะขายกิ่งพันธุ์ออกไป เพราะกิ่งพันธุ์คือหัวใจ เขาจะหวงสายพันธุ์กัน แต่ผมมองว่าถ้าเราหวงสายพันธุ์กลายเป็นว่ามีของดีแต่ใช้ประโยชน์ไม่เต็มที่ แล้วเพื่อนฝูงเราเขาอยากปลูก อีกอย่างถ้าวันใดเกิดน้ำท่วมในพื้นที่แล้วสายพันธุ์มันหายไป ผมยังสามารถเรียกกลับจากลูกค้าผมได้ นั่นคือผมกระจายความเสี่ยงไม่ให้สายพันธุ์มันหายไป” คุณเนตรกล่าว
การจำหน่ายกิ่งพันธุ์มะนาวแป้นเพชรบุรี
ล่าสุดคุณปริศนา (เนตร) ดอกจันทร์ เปิดร้านจำหน่ายกิ่งพันธุ์มะนาวแป้นเพชรบุรีจากสวนคุณพ่อที่แสงอารีการ์เดนท์ บางใหญ่ บริการลูกค้าย่านกรุงเทพฯ ปริมณฑล และลูกค้าทางอินเตอร์เน็ต และเปิดให้ลูกค้าชมสวนมะนาวคุณพ่อที่เพชรบุรี พร้อมจำหน่ายกิ่งพันธุ์ สอบถามเพิ่มเติม โทร.08-9518-3919
