เมืองแห่งภาคตะวันออก คนไทยต่างรู้ดีว่า คือ อาณาจักรแห่งความรุ่งเรืองศิวิไลของเกษตรพืชผล เป็นแหล่งความอุดมสมบูรณ์ที่เต็มไปด้วยพืชผักผลไม้นานาชนิดที่มีคุณภาพส่งจำหน่ายในประเทศและส่งออกตลาดโลกมากที่สุดในประเทศไทย
โดยจังหวัดจันทบุรีขึ้นชื่อเป็นจังหวัดอันดับต้นๆ ของประเทศไทย ที่มีการเพาะปลูกพืชผักผลไม้เศรษฐกิจที่สำคัญ ทั้งทุเรียน มังคุด เงาะ ลำไย ลองกอง ฯลฯ โดยมีเศรษฐีเจ้าของชาวสวนผลไม้อยู่ในจังหวัดจันทบุรีแห่งนี้เป็นจำนวนมาก
การปลูกโกโก้
“สวนเจริญชัย” หรือ “สวนผลไม้เจริญชัย” เจ้าของมิใช่ใครอื่น คือ คุณเจริญชัย สิริไสยาสน์ ปัจจุบันเป็นที่ยอมรับในวงกว้างว่า เป็นผู้รู้ ผู้เชี่ยวชาญ ด้านการทำสวนผลไม้ และเป็นผู้ที่ประสบความสำเร็จจากการทำสวน “โกโก้” พืชอุตสาหกรรมใหม่ของไทยที่สำคัญมีอนาคตไกล ซึ่งทีมงานฯ จะขอนำผู้อ่านมาเจาะลึกถึงประเด็นเส้นทางการปลูกโกโก้ ที่ “สวนเจริญชัย” หรือ “สวนผลไม้เจริญชัย” แห่งนี้
คุณเจริญชัยเล่าที่มาที่ไปของการปลูกโกโก้ที่หลายคนมองว่าเป็นพืชเศรษฐกิจ หรือพืชอุตสาหกรรมอนาคตไกล ที่เกษตรกรไทยไม่ควรมองข้าม โดยเล่าว่า ปัจจุบันใน จ.จันทบุรี มีพื้นที่เพาะปลูกสวนโกโก้เพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก หากเปรียบเทียบกับในอดีตที่ผ่านมากว่า 10 ปี โดยแรกเริ่มเดิมที ทางสหกรณ์การเกษตรเมืองจันทบุรี ได้นำเอา ต้นพันธุ์โกโก้ ซึ่งเป็นพันธุ์ “ลูกผสมชุมพร” จำนวน 3 พันธุ์ ได้แก่ ชุมพร 1, ชุมพร 2, ชุมพร 3 มาส่งเสริมให้พี่น้องเกษตรกรปลูกเพื่อเป็นพืชสร้างรายได้เสริมจากผลไม้ประเภทอื่นๆ ที่มีราคาตกต่ำในแต่ละปีที่ผ่านมา
จุดเริ่มต้นการปลูกโกโก้
โดยทางสหกรณ์ฯ เปิดให้จับจองต้นพันธุ์ได้คนละ 800 ต้น ทว่าสมัยนั้นเกษตรกรยังไม่รู้จัก และไม่ได้ให้ความสำคัญกับพืชชนิดนี้มากนัก จึงทำให้คุณเจริญชัยผู้คิดต่างมองเห็นโอกาส จึงได้รับโควต้ารับต้นพันธุ์ไปทดลองปลูกจำนวนมาก
“ตั้งแต่ครั้งแรกที่ได้ต้นพันธุ์โกโก้มาทดลองปลูก ผมศึกษาหาข้อมูลเรียนรู้ด้วยตัวเอง สมัยนั้นไม่มีอินเตอร์เน็ต ก็ใช้การถามจากผู้รู้ การเข้าอบรมตามสถานที่ต่างๆ ที่จัดขึ้น ตลอดจนได้รับการช่วยเหลือที่ดีเสมอมาจากอาจารย์สถาบันต่างๆ ในการวิจัยการปลูกโกโก้เพื่อเพิ่มผลผลิต และทางศูนย์วิจัยพืชสวนชุมพรให้การแนะนำ ให้คำปรึกษา การปลูกโกโก้ จนกระทั่งเก็บเกี่ยวผลผลิตส่งขายตลาดได้ดี มีราคา เป็นที่น่าพอใจ
จนกระทั่งเริ่มมีความชำนาญมากขึ้น กอปรกับมีบริษัทเอกชน และนายทุนต่างๆ ทั้งคนไทยและชาวต่างชาติ ติดต่อเข้ามาเพื่อขอรับซื้อผลผลิตจากสวนฯ ของเรา ทั้งผลสดโกโก้ หรือแม้แต่ เมล็ดแห้ง ซึ่งในขณะนั้นผมผลิตส่งขายให้กับสหกรณ์ฯ แต่เนื่องจากสเปคไม่ตรงตามความต้องการของตลาดและลูกค้า มีปัญหามาโดยตลอด จึงไม่ประสบผลสำเร็จในการทำตลาดเท่าที่ควร จนสหกรณ์ฯ หยุดรับซื้อ และปิดตัวไป
โชคดีที่สวนฯ เริ่มมีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักพอสมควรในตอนนั้น จึงทำให้มีนายทุนทั้งชาวไทยและต่างชาติ ได้แก่ ชาวสหรัฐฯ เยอรมัน ออสเตรเลีย ฝรั่งเศส นิวซีแลนด์ และ สเปน เข้ามาติดต่อผมให้ปลูกต้นพันธุ์โกโก้เพื่อส่งขายให้พวกเขาเหล่านี้ จึงทำให้เรามีตลาดรับซื้อต้นพันธุ์ทีกว้างขึ้น และทำให้ธุรกิจค่อยๆ เติบโตขึ้น” คุณเจริญชัย เล่าย้อนที่มาการปลูกโกโก้
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายโกโก้
คุณเจริญชัยกล่าวต่อว่าเคยปลูกต้นพันธุ์โกโก้ และมีลูกค้าเข้ามารับซื้อถึงหน้าสวน โดยเฉลี่ยมียอดสั่งจอง/สั่งซื้อ 20,000 ต้น/เดือน ซึ่งเมื่อเปรียบเทียบกับคู่แข่งเจ้าอื่นๆ ต้นพันธุ์ที่คุณเจริญชัยปลูกจำหน่ายมีความแข็งแรง สมบูรณ์กว่า โดยเป็นเสียงอ้างอิงจากลูกค้าที่มารับซื้อและสั่งจองต้นพันธุ์ในหลายๆ จังหวัด อาทิเช่น จ.สุพรรณบุรี จ.กำแพงเพชร จ.เพชรบูรณ์ จ.พิจิตร จ.อุดรธานี จ.น่าน จ.เลย จ.ขอนแก่น จ.บึงกาฬ จ.มหาสารคาม จ.อุบลราชธานี จ.นครราชสีมา จ.สระแก้ว ฯลฯ
คุณเจริญชัยกล่าวเสริมอย่างน่าสนใจด้วยว่าการปลูกโกโก้สามารถสร้างรายได้ให้กับผู้ปลูกได้อีกเยอะ ผ่านกระบวนการแปรรูปจากลูกสด เป็นเมล็ดแห้ง หรือ “ผงโกโก้” ซึ่งตลาดในภาคอุตสาหกรรม และธุรกิจร้านกาแฟ/เครื่องดื่ม ธุรกิจร้านอาหาร โรงแรม ยังมีความต้องการสูงมาก เกษตรกรในประเทศไทยจึงควรให้ความสำคัญ และไม่ควรมองข้ามการปลูกโกโก้พืชชนิดนี้
ด้วยเหตุนี้ปัจจุบันคุณเจริญชัยจึงเป็นส่วนหนึ่งในการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนในการพัฒนาส่งเสริมการแปรรูปโกโก้ให้กับสมาชิกและเกษตรกรผู้ปลูกในพื้นที่ ต.พลิ้ว อ.แหลมสิงห์ เพราะมองว่าหากได้รับการส่งเสริมมากขึ้น โกโก้จะสามารถสร้างรายได้ให้กับเกษตรกรผู้ปลูกเทียบเท่าเมล็ดกาแฟสดได้อย่างมหาศาลอย่างแน่นอน
“การแปรรูปโกโก้ ติดเงื่อนไขและข้อจำกัดในการลงทุนสูงในด้านเครื่องจักร เพราะฉะนั้นภาครัฐและหน่วยงานจึงควรตระหนักและให้ความสำคัญกับพืชชนิดนี้ให้มากขึ้น อย่างไรก็ตามสิ่งที่เกษตรกรทำได้โดยไม่รอคอยความช่วยเหลือจากภายนอก นั่นคือ การรวมกลุ่มจัดตั้งเป็นในรูปแบบของวิสาหกิจชุมชน เพื่อเป้าหมายการแปรรูปผลไม้ทุกประเภทที่สามารถทำได้ ใน จ.จันทบุรี เพื่อสร้างโอกาส และสร้างรายได้ ยกระดับชีวิตความเป็นอยู่ของชาวสวนผลไม้จันทบุรีให้ดียิ่งขึ้น” คุณเจริญชัย กล่าวเสริม
การเก็บเกี่ยวผลผลิตโกโก้
สำหรับความต้องการในตลาดที่มีต่อผลผลิตการแปรรูปโกโก้นั้น คุณเจริญชัยยกตัวอย่างเข้าใจง่ายๆ เช่น หากเก็บเกี่ยวผลผลิตใน 1 เดือน ได้ลูกสดประมาณ 10 ตัน นำแปรรูปเป็นเมล็ดแห้งยังได้ไม่ถึง 1 ตัน ซึ่งเกษตรกรอยู่ไม่ได้แน่นอน ซึ่งอ้างอิงจากข้อมูลจริงใน จ.จันทบุรี เคยรวบรวมผลผลิตโกโก้ทั้งหมดใน 1 เดือน ได้ประมาณ 50 ตัน ซึ่งเป็นลูกสดๆ ยังไม่ผ่านกระบวนการแปรรูปเป็นเมล็ดแห้ง ซึ่งเฉลี่ยจะเหลือแค่ 2.5-3 ตัน เท่านั้น จึงบอกได้ว่าจะผลิตแค่ไหนก็ยังไม่เพียงพอต่อความต้องการตลาดที่มีสูงมาก
วิธีการปลูกต้นโกโก้
สำหรับ การปลูกต้นโกโก้ ไม่ยากอย่างที่หลายๆ คนคิด โดยคุณเจริญชัยอธิบายการปลูกอย่างเข้าใจง่าย โดยหลักๆ แบ่งการปลูกเป็น 3 ระบบ ได้แก่
1.การปลูกโกโก้เป็นพืชเชิงเดียว
2.การปลูกโกโก้เป็นพืชแซมของพืชเศรษฐกิจชนิดอื่น
3.การปลูกโกโก้เป็นพืชแซมในสภาพป่าธรรมชาติ
โดยที่ “สวนเจริญชัย” เป็น การปลูกต้นโกโก้ เป็นพืชเชิงเดียว ซึ่งการปลูกลักษณะเช่นนี้เป็นการปลูกโกโก้ใต้พืชเศรษฐกิจชนิดใดชนิดหนึ่ง หรือการปลูกโกโก้ใต้ร่มเงาของไม้ผลเศรษฐกิจขนาดใหญ่ เช่น ปลูกโกโก้ใต้ร่มเงามะพร้าว ลิ้นจี่ ลำไย มะม่วง ทุเรียน เงาะ ลองกอง ลางสาด และกระท้อน เป็นต้น
ข้อควรรู้สำหรับ การปลูกต้นโกโก้
1.ต้นกล้าโกโก้ควรมีอายุไม่ต่ำกว่า 4-6 เดือน หลังจากเพาะเมล็ด
2.ต้นกล้าโกโก้ควรมีความสูงของต้นประมาณ 50-60 เซนติเมตร
3.ต้นกล้าโกโก้ควรมีใบแตกได้ 3 ฉัตร
4.ต้นกล้าโกโก้ควรมีระบบรากสมบูรณ์ ไม่คดงอ
ปัจจุบัน “สวนเจริญชัย” คือ แหล่งเรียนรู้และแหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่สำคัญอีกแห่งหนึ่งใน จ.จันทบุรี โดยมีเกษตรกรแต่ละจังหวัดสลับเปลี่ยนหมุนเวียนเข้ามาเรียนรู้ดูงาน ตลอดจนกลุ่มเกษตรอินทรีย์ เจ้าหน้าที่เกษตรแต่ละจังหวัด และกลุ่ม Young Smart Farmer (ยัง สมาร์ท ฟาร์มเมอร์) เป็นต้น
ทั้งนี้ “สวนเจริญชัย” มีการแบ่งพื้นที่เพาะปลูก ได้แก่ ปลูกต้นโกโก้ประมาณ 2,000 ต้น มีการปลูกทุเรียนอีกประมาณ 15-20 ไร่ และจะขยายเพิ่มอีก 30 ไร่ และมีปลูกมังคุดกว่า 1,000 ต้น เงาะโรงเรียนประมาณ 700 ต้น, ลองกองประมาณ 300 ต้น และปลูกยางพาราแซมเข้าไปด้วย โดยรวมพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 150 ไร่
ฝากถึงเกษตรกรที่สนใจปลูกโกโก้
ท้ายที่สุดคุณเจริญชัยได้กล่าวฝากถึงการรณรงค์ และสนับสนุนการปลูกโกโก้ในประเทศไทยอีกด้วยว่า “ผมมองว่าการปลูกโกโก้เป็นโอกาสของคนไทยที่เราจะทำแบรนด์ให้เติบโตได้เหมือนแบรนด์กาแฟสด
ตอนนี้แบรนด์ร้านกาแฟทั่วประเทศวิ่งมาหาผม เพราะต้องการรับซื้อลูกสดๆ หรือเมล็ดโกโก้ ไปสร้างแบรนด์ของลูกค้าเอง จึงถือว่าโกโก้เป็นพืชอุตสาหกรรมยุคใหม่ ถ้าได้รับการส่งเสริมและพัฒนาดีๆ อาจจะสร้างรายได้กว่าเมล็ดกาแฟสด ด้วยซ้ำ
แนวโน้มในอนาคต
ในส่วนทิศทางในอนาคต สำหรับโกโก้ผมมองว่าตอนนี้คนไทยต้องให้โอกาส โดยเฉพาะภาครัฐ หรือ หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ต้องส่งเสริมให้มากกว่านี้ จะปลูกเป็นพืชรายได้เสริม หรือปลูกแซมพืชชนิดอื่นๆ ก็ได้ แค่เรียนรู้วิธี การปลูกต้นโกโก้ แบบผสมผสานอย่างเข้าใจและถูกต้อง
ซึ่งตลาดในต่างประเทศยังมีความต้องการซื้อนำเข้าอีกสูงมาก ตลาดโลกอ้าแขนรับ นั่นจึงเป็นโอกาสของเกษตรกรไทย อีกทั้ง การปลูกต้นโกโก้ ไม่ยุ่งยาก เกษตรกรผู้ปลูกสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ 2 ครั้ง/เดือน และสามารถทำเป็นพืชปลอดสารเคมีได้อีกด้วย ส่วนปลายทางการส่งขายในตลาดนั้น ยกตัวอย่างเช่น ผลโกโก้สดๆ ส่วนตัวผมจะมีออเดอร์ประจำในแต่ ละเดือน ส่งไปที่ร้านกาแฟทั่วประเทศ เช่น จ.เชียงใหม่, จ.ลำปาง เป็นต้น ถือเป็นพืชทางเลือกที่น่าสนใจ เป็นรายได้เสริม และเป็นธุรกิจน้ำซึมบ่อทราย ที่มาช่วยตอบสนองเกษตรกรได้ดีมาก ในยุคที่ราคาผลไม้ตามฤดูกาลราคาไม่สู้ดีนักในขณะนี้”
สำหรับเกษตรกรที่ต้องการทราบรายละเอียดทางด้าน การปลูกต้นโกโก้ หรือต้องการเข้าไปศึกษาเรียนรู้ไม้ผลชนิดอื่นๆ สามารถสอบถามและขอคำปรึกษาได้ที่ คุณเจริญชัย สิริไสยาสน์ เจ้าของ “สวนเจริญชัย” ที่อยู่ติดต่อ 15 หมู่ 1 ต.พลิ้ว อ.แหลมสิงห์ จ.จันทบุรี 22190 โทร.098-946-9523, 081-377-3558 ได้ทุกวัน
