สวนแนวตั้งไอเดียสวนพื้นที่น้อย ที่ให้คุณใกล้ชิดธรรมชาติมากขึ้น
หนึ่งเทรนด์จัดสวนที่มาแรง และยังได้รับความนิยมอย่างต่อเนื่อง โมเดิร์น ทำได้ไม่ยาก ใช้พื้นที่น้อย แถมสามารถปลูกพืชหลากชนิดได้ในครั้งเดียว
หนึ่งในพืชกลุ่มสับปะรดสีที่นิยมจัดสวนแนวตั้ง อย่าง ทิลแลนเซีย (Tillandsia) ถือเป็นไม้ประดับอย่างหนึ่งที่ได้ความสนใจเป็นอย่างมากในปัจจุบัน ทำให้ คุณวนิดา พิเชษฐพงศ์นิมิต เล็งเห็นความสำคัญในการเพิ่มปริมาณต้นทิลแลนเซียเป็นจำนวนมาก เพื่อรองรับความต้องการของผู้บริโภค
จุดเริ่มต้นการปลูกเลี้ยงทิลแลนเซีย
จุดเริ่มต้นของสวนทิลแลนเซียเริ่มจากการเป็นสวนกล้วยไม้ ในยุคเริ่มแรกก่อนน้ำท่วมกล้วยไม้ตัดดอกขายได้ราคาดี โดยได้รับผลตอบรับและความนิยมอย่างเป็นที่น่าพอใจ จนกระทั่งเกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝันในปี 54 สวนได้พบกับอุปสรรคครั้งใหญ่ ทำให้พบข้อจำกัดด้านความไม่แน่นอนทางการเงิน และยังต้องเจอกับการเกิดขึ้นใหม่ของสวน กล้วยไม้อื่นๆ ที่เข้ามาเป็นผู้แข่งขันในตลาด ส่งผลให้ราคากล้วยไม้ตกต่ำ เนื่องด้วยปริมาณกล้วยไม้ล้นตลาด
สวนแห่งนี้จึงหาทางแก้โดยนำทิลแลนเซียไม้ประดับในสวนที่ปลูกเลี้ยงมาพร้อมกล้วยไม้มา “ปั้น” เป็นพระเอกของสวนอย่างจริงจัง สาเหตุที่กล้าเปลี่ยนเนื่องจากสวนมีต้นพันธุ์อยู่แล้ว และเล็งเห็นว่ามีตลาดรองรับ จึงกล้าขยายต่อ ด้วยความอุตสาหะ ขยันปลูก ขยันสะสม ทำให้ต้นพันธุ์เพิ่มมากขึ้น เธอค่อยๆ ลงทุนไปเรื่อยๆ ไม่ได้ซื้อต้นพันธุ์เก็บในคราวเดียว “เราไม่ได้ลงทุนครั้งเดียว ค่อยๆ เก็บสะสมเข้ามาทีละเล็กทีละน้อย สะสมเรื่อยๆ เพราะถ้าลงทุนครั้งเดียวคงไม่ไหว ทิลแลนเซียบางสายพันธุ์มีราคาสูง” คุณวนิดากล่าว
สาเหตุที่เลือกปลูกทิลแลนเซียเพราะมีต้นพันธุ์อยู่แล้ว มีตลาดรองรับ และเมื่อเปรียบเทียบต้นทุนระหว่างกล้วยไม้กับทิลแลนเซีย เธอบอกว่าต้นทุนต่างกันมาก เนื่องจากทิลแลนเซียมีต้นทุนการผลิตถูกกว่า ทั้งค่าปุ๋ย ยา โรค แมลง ก็น้อยกว่ามาก การดูแลเพียงแค่มีแสงแดด อากาศ น้ำ และพื้นที่เกาะยึดลำต้น ต้นก็สามารถดำรงชีพได้
คุณสมบัติของทิลแลนเซีย
ทิลแลนเซีย ( Tillandsia ) เป็นชื่อสกุลของพืชในตระกูลบรอมีเลียด (Bromeliaceae) ปัจจุบันมีมากกว่า 500 ชนิด หากนับรวมกับลูกผสมใหม่ก็มีมากกว่า 800 ชนิด กระจายพันธุ์ตั้งแต่บริเวณตอนใต้ของทวีปอเมริกาเหนือ, หมู่เกาะเวสต์อินดีสในทะเลคาริบเบียน เรื่อยไปจนถึงทวีปอเมริกาใต้
พืชในสกุลนี้จัดเป็นพืชอากาศโดยแท้จริง และเป็นพืชทนแล้ง สามารถทนแล้ง ทนอากาศร้อน ได้ดี เพราะมีการสร้างหมู่เซลล์เก็บน้ำในใบ และมีไทรโคมเป็นขุยสีเทาเงินบนใบ ทำหน้าที่ดูดซับความชื้น และธาตุอาหารจากอากาศ และมีการลดจำนวนใบ พัฒนาระบบรากน้อย ขนาดต้น จำนวนดอกและผลต่อต้นน้อยลง แต่เพิ่มความสามารถในการผสมตัวเองขึ้น
ทิลแลนเซียที่อยู่ในกลุ่มพืชทนแล้งจะมีความทนทานต่อสภาพการขาดน้ำได้นาน มักมีต้นไม่ใหญ่โตนัก และค่อนข้างโตช้า สามารถปรับตัวได้ดีกว่าพืชชนิดอื่นๆ เกือบทั้งหมด หรือแม้แต่กระบองเพชรก็ตาม
ลักษณะเด่นของทิลแลนเซีย
สกุลทิลแลนเซียมีขนาดต้นแตกต่างกันมาก ทั้งรูปร่าง และลักษณะเนื้อใบ เช่น เคราฤษี หรือมอสสเปน (Tillandsiausneoides) ที่มีต้นเล็ก สูงประมาณ 3-4 เซนติเมตร ในขณะที่บางชนิดชอบอากาศชุ่มชื้น เช่น T. grandisต้นเติบโตสูงถึง 5 เมตร (รวมช่อดอก)
นอกจากนี้ทิลแลนเซียบางชนิดจะเปลี่ยนสีของใบเมื่อยามออกดอก เช่น จากใบสีเขียวไปเป็นใบสีแดง แต่หลังจากออกดอกแล้วนั้นต้นมักจะเกิดหน่อใหม่ออกมารอบๆ บริเวณโคนต้น แต่ละสกุลและชนิดมีรูปร่างสีสันแตกต่างกันออกไป มีข้อเสีย คือ เจริญเติบโตช้ากว่าบรอมีเลียดชนิดอื่น
ทิลแลนเซียมีดอกสวยงามหลายสี เช่น สีม่วง แดง ชมพู เหลือง และเขียว ระยะการบานของดอกอาจสั้นหรือยาวขึ้นกับชนิดของทิลแลนเซีย บางชนิดสั้นเพียง 2-3 สัปดาห์ บางชนิดทยอยบานนานถึง 1-2 เดือน ส่วนชนิดที่ทนแล้งจะโตช้า แต่ออกดอกทยอยบานได้นานนับปี เช่น T. xiphioides, T. duratii, T. purpureaและ T. stramineaดอกจะบานได้นาน และส่งกลิ่นหอม
เธอให้ความสนใจ เคราฤษี (Tillandsiausneoides) และ ไอโอนันทาร์ (Tillandsiaionantha) เป็นพิเศษ เป็นสายพันธุ์ที่มีความหลากหลาย ทั้งฟอร์มต้น ดอกและใบมีสีสันสวยงาม แตกต่างกันออกไปตามแต่ละสายพันธุ์ มีทั้ง รูปแบบไม้แขวน และไม้สะสม
เสน่ห์ของไม้ประเภทนี้จึงอยู่ที่ความหลากหลาย ทำให้นักเล่นหรือนักจัดสวนนำไปใช้งานได้หลายรูปแบบ
การปลูกเลี้ยงทิลแลนเซีย
ทิลแลนเซียเป็นพืชอากาศ สามารถเติบโตได้โดยไม่ต้องมีเครื่องปลูก นำไปแขวนไว้ หรือปลูกภาชนะก็ได้ เนื่องจากทิลแลนเซียมีมากมายหลายร้อยชนิด แต่ละชนิดมีนิสัยพฤติกรรมที่แตกต่างกันออกไป บางชนิดทนร้อน บางชนิดชอบชื้น ระดับการเลี้ยงจะยากง่ายแตกต่างกันออกไป มีข้อเสีย คือโตช้า ดอกจะโรยค่อนข้างเร็ว บางชนิดสามารถแตกหน่อและแยกไปเป็นต้นใหม่ได้ หรือจะให้อยู่รวมกันเป็นก้อนเดียว
“การปลูกเลี้ยงของสวนมีการลงทุนไม่สูงมาก เพราะมีโต๊ะ โรงเรือน และระบบน้ำอยู่แล้ว เพิ่มเติม คือ แป๊บ ท่อน้ำ สำหรับแขวนไม้ และซาแรนขึงทำโต๊ะ หรือวางบนแผงกล้วยไม้ก็สามารถปลูกได้แล้ว”
การบำรุงดูแลรักษาทิลแลนเซีย
น้ำ การให้น้ำวันละ 1 ครั้ง ด้วยระบบสปริงเกลอร์ พยายามรดน้ำทุกวันเพื่อป้องกันต้นเคราฤษีแห้งเฉา หากแห้งเหี่ยวเฉาจะกลายเป็นสีดำ แต่สามารถฟื้นคืนชีพกลับมาได้ หากได้น้ำสม่ำเสมอ ยกเว้นปล่อยให้ตายไป ถ้าเป็นไอโอนันทาร์จะไม่ต้องการน้ำมาก
แสงแดด โรงเรือนใช้ซาแรนพรางแสง 50-60% หรือเลี้ยงไว้ในที่ร่มรำไร ยิ่งต้นถูกแสงแดด ต้นยิ่งสวย แข็งแรง ทิลแลนเซียแต่ละชนิดมีความต้องการแสงจะแตกต่างกันไป ขึ้นกับชนิดและลักษณะทั่วไปของต้น เช่น ต้นที่มีใบสีเทาหนา มักมีลักษณะทนแล้ง และต้องการแสงแดดจัดได้ ในทางตรงกันข้ามต้นที่มีใบบางกว่าย่อมทนแล้งและแสงแดดได้น้อยกว่า ผู้ปลูกเลี้ยงจึงต้องคอยสังเกตพฤติกรรมไม้
ปุ๋ย ใช้ปุ๋ยกล้วยไม้แบบเกล็ด ละลายน้ำจนเจือจาง ให้ทุกๆ 1 เดือน หรือ 10 วัน/ครั้ง ก็ได้ตามสะดวก
โดยปกติทิลแลนเซียไม่ค่อยมีโรครบกวนมากนัก มีก็แต่ปัญหาจากแมลง มีหนอน หอยทาก แมลงชักใย และ “ฆาตกร” ทำลายไม้ประเภทนี้ คือ พวกเพลี้ย มีการใช้ยาฆ่าแมลงต่อเมื่อพบว่าต้นถูกแมลงรบกวน
การขยายพันธุ์ทิลแลนเซีย
การขยายพันธุ์ทำได้หลายวิธี ขึ้นอยู่กับชนิดและพันธุ์ ส่วนใหญ่นิยมการแบ่งหน่อขยายกอเป็นที่นิยมมากที่สุด สะดวก รวดเร็ว และง่ายกว่าการขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด อย่าง เคราฤษี (T. usneoides) จะใช้วิธีสางหรือแยกออกมาเป็นพวงเล็กๆ ห้อยติดกับลวด หรือนำไปห้อยโหนไว้
ส่วนไอโอนันทาร์ (T. ionantha) ใช้วิธีการแบ่งหน่อขยายกอ เมื่อหน่อมีขนาดเป็นครึ่งหนึ่งของต้นแม่ หรือตามความเหมาะสม โดยค่อยๆ แยกฉีกหน่อ หรือใช้มีดที่คมปาดออกมาอย่างระมัดระวัง สามารถนำไปเลี้ยงต่อได้ “ทางสวนจะไม่ใช้วิธีการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ แต่จะเลี้ยงไม้ให้เติบโตตามธรรมชาติ ไม่ใช้ปุ๋ยยาเร่งหน่อ เร่งดอก ทั้งสิ้น
ถ้าต้องการให้ต้นแตกหน่อเร็ว พยายามเลี้ยงต้นให้ออกดอก และต้นจะแตกหน่อไวไปตามธรรมชาติ” เธอกล่าว
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายทิลแลนเซีย
เธอให้ข้อมูลว่า เริ่มจากขายตลาดในประเทศก่อน ตามตลาดต้นไม้ทั่วไป โดยออกหาลูกค้าตามร้านขายต้นไม้ ไปเสนอขาย เมื่อเริ่มมีลูกค้าเยอะขึ้น จึงเริ่มขยับขยายนำต้นไม้เข้าสวนเพิ่มขึ้น เพื่อให้เพียงพอต่อความต้องการของลูกค้า
ลูกค้าส่วนใหญ่เป็นพ่อค้า แม่ค้า จากย่านบางใหญ่ สนามหลวง 2 และพ่อค้าคนกลาง เป็นบริษัทส่งออกมารับซื้อไปยังประเทศญี่ปุ่น สิงคโปร์ และไต้หวัน
รูปแบบการขาย ทิลแลนเซีย ที่ผลิตในสวน มีจำหน่ายทั้งปลีกและส่ง สามารถจำหน่ายเป็นต้นเดียว เป็นกอ เป็นพวง ได้ทุกรูปแบบตามความต้องการ
ผู้ปลูกเลี้ยงทิลแลนเซียจำเป็นต้องเสาะหาสายพันธุ์ใหม่ เพื่อตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคมากขึ้น ถือได้ว่าพืชในกลุ่มสับปะรดสี อย่าง ทิลแลนเซีย เป็นไม้ประดับหนึ่งที่ได้ความนิยมอย่างมากในปัจจุบัน โดยเฉพาะไอโอนันทาร์ ด้วยความงามของสีและรูปลักษณ์ของใบ มีทรงต้นสวยงาม เป็นที่นิยมของตลาดไม้ดอกไม้ประดับ
“สถานการณ์ตลาดช่วงนี้ยังสามารถดำเนินไปได้เรื่อยๆ ยังดีอยู่ และด้วยความที่ไม้ตัวนี้ปลูกง่าย ทำให้คนเริ่มหันมาปลูกกันมากขึ้น ทำให้สินค้ามีราคาถูกลง วิธีแก้ไข คือ จะต้องไม่ไปขายตามเขา ถ้ายิ่งขายราคาจะยิ่งตก บางชนิดราคาตกต่ำมาก เพราะปลูกง่าย จึงล้นตลาด และมีการตัดราคากันเอง การทำให้อาชีพนี้ยั่งยืน คือ การสร้างมูลค่าเพิ่ม” เจ้าของสวนกล่าวสถานการณ์ตลาดปัจจุบัน
ข้อดีของ ทิลแลนเซีย
ในโลกแห่งการแข่งขันที่นับวันยิ่งมีความร้อนแรงสูงขึ้น การทำธุรกิจย่อมต้อง “คิด” ให้เหนือขั้นกว่าที่เคยเป็น ต้องสร้างผลิตภัณฑ์หรือบริการที่มีความสร้างสรรค์ การสร้างมูลค่าเพิ่มอย่างใดอย่างหนึ่งเพื่อให้ผู้บริโภคได้รับ “คุณค่า” จากการบริโภคผลิตภัณฑ์หรือบริการนั้นสูงขึ้น ไม่ว่าจะสัมผัสได้ทางกายภาพ หรืออารมณ์ความรู้สึก
ด้วยการนำมาจัดสวน ประดับตกแต่งสถานที่ เนื่องจาก ทิลแลนเซีย เป็นไม้อากาศ การปลูกจึงไม่จำเป็นต้องใช้ดิน สามารถนำมาผูกติดกับขอนไม้ ตอไม้ ก้อนหิน ลูกตีนเป็ด ตุ๊กตาแต่งสวน หรือวัตถุอื่นๆ ให้สวยงาม นำเสนอให้ผู้บริโภครับรู้ถึง “ความสวยงาม” ของสินค้าตั้งแต่สัมผัสแรก
ทิลแลนเซีย มีรูปแบบการใช้งานหลากหลาย เช่น เคราฤษี สามารถนำมาเลี้ยงให้เป็นพุ่ม จัดให้เป็นม่านหน้าต่าง ห้อยโหนอยู่บนกิ่งไม้ หรือตกแต่งประดับสวน ประดับห้อง และประดับงานอีเวนท์ต่างๆ ได้ดี เหมาะกับทุกพื้นที่ เพียงแต่ให้มีแดดส่องถึงบ้าง อากาศโปร่งถ่ายเทดี และรดน้ำเป็นประจำเพียงวันละหนึ่งครั้ง
ผู้ที่สนใจเคราฤษี และไอโอนันทาร์ สามารถหาซื้อมาปลูกเลี้ยง ประดับตกแต่งบ้านเรือน ทำให้มีบรรยากาศสดชื่นกันได้ เป็นอีกทางเลือกหนึ่งสำหรับผู้ที่ต้องการความแปลกใหม่
ขอขอบคุณ คุณวนิดา พิเชษฐพงศ์นิมิต 25 ม.7 ต.คลองโยง อ.พุทธมณฑล จ.นครปฐม 73170 โทรศัพท์ 08-1925-1875, 08-1480-7576