ลักษณะทั่วไปของเพรียงทราย
เพรียงทราย (Sand worm) สัตว์ทะเลไม่มีกระดูกสันหลัง จัดอยู่ในกลุ่มไส้เดือนทะเล (Polychaete) เป็นสิ่งมีชีวิตตัวเล็กๆ อาศัยอยู่บริเวณชายหาดน้ำปริ่มๆ หรือน้ำครึ่งหาด อาศัยฝังตัวใต้พื้นทราย กินซากพืช และซากสัตว์ เป็นอาหาร ทำหน้าที่เหมือนผู้รักษาสิ่งแวดล้อมคอยกำจัดขยะตามชายหาด
เพรียงทรายแพร่กระจายบริเวณที่มีลักษณะเป็นดินทราย ทรายหยาบ ทรายเปลือกหอย อาจพบตามบริเวณป่าชายเลน ใต้โขดหิน ซากปะการัง ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับชนิดของเพรียงทราย มีทั้งฝั่งอ่าวไทย และอันดามัน เพรียงทรายเป็นอาหารสดมีชีวิต ที่ผู้ประกอบการผลิตลูกกุ้งทะเลนิยมนำมาเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์กุ้งอย่างกว้างขวาง
เนื่องจากอุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการสูง ทั้งโปรตีน ไขมัน และแร่ธาตุต่างๆ จำเป็นต่อการพัฒนารังไข่ของกุ้งทะเลสูง แม่พันธุ์กุ้งทะเลที่ได้กินเพรียงทรายจะให้ไข่ดก มีคุณภาพดี อัตราการรอดสูง รวมถึงยังใช้เป็นอาหารสำหรับพ่อแม่พันธุ์ปลาทะเล และปูทะเล ด้วย
การบริหารจัดการบ่อเลี้ยงเพรียงทราย
เมื่อสี่ปีที่แล้วน้อยคนที่จะรู้จักเพรียงทราย มีแต่คนในวงการโรงเพาะฟักรู้จักดี คำบอกเล่าของ สุรชัย ธรรมคุณ หรือต้น เจ้าของฟาร์มเลี้ยงเพรียงทราย เลขที่ 110 หมู่ 5 ตำบลละแม อำเภอละแม จังหวัดชุมพร ต้นอายุ 35 ปี จบประมงรุ่นแรกจากมหาวิทยาลัยแม่โจ้ วิทยาเขตชุมพร ก่อนหน้านี้ทำงานอยู่โรงเพาะฟักพ่อแม่พันธุ์ลูกกุ้งระยะแรกที่ภูเก็ตราว 4 ปี
วันหนึ่งใน 10 เดือน ที่มีโอกาสไปทำงานเกี่ยวกับโรงเพาะฟักที่อินเดีย เงินเก็บที่มีเอาไปสร้างบ้านจนหมด ไม่มีเหลือไว้ลงทุน ต้นเข้าไปคุยกับหัวหน้า ชาวอินเดีย ขอเงินลงทุน หัวหน้าใจดีให้มาหนึ่งล้านบาท ต้นตั้งใจจะเลี้ยงเพรียงทราย เพราะเห็นช่องทางตั้งแต่สมัยเรียนแล้วว่าใช้ทุนต่ำ แต่ขายได้ในราคาที่สูงมาก และยังเป็นที่ต้องการของตลาด
กลับจากอินเดียต้นระดมทุนกับพี่ๆ น้องๆ ของแฟน ลงมือสร้างโรงเรือน ขั้นตอนไม่มีอะไรมาก เพราะเคยทำโรงเพาะฟักมาแล้ว แต่สิ่งสำคัญ คือ ความสะอาด ต้นสร้างบ่อขึ้นมา 66 บ่อ ดูดน้ำจากทะเลมาทรีตคลอรีน คือ การฆ่าเชื้อโดยใช้คลอรีน ทำให้น้ำสะอาดที่สุด แล้วเอามาเก็บที่บ่อสต๊อกพร้อมใช้ในระบบ ต้นขับรถไปซื้อพันธุ์เพรียงจากกรมประมงที่ภูเก็ต เอาเพรียงใส่กระบะที่มีทราย ราคากระบะละ 1,000 บาท ขนกลับมา 10 กระบะ
การเพาะพันธุ์เพรียงทราย
“ตอนเริ่มเลี้ยงครั้งแรกก็ยังงง” ต้นว่า “สุดท้ายกลับสู่วิธีธรรมชาติ หลักวิชาการก็ควรเอามาประยุกต์ควบคู่กัน เหมือนนักรบจีนที่มีทั้งบู๊และบุ๋น ต้องใช้ทั้งศาสตร์และศิลป์ วิทยาศาสตร์ก็ต้องมีบ้าง แต่ส่วนใหญ่ใช้ศิลป์”
ต้นบอกว่าลักษณะตัวผู้มีขนาดเล็กกว่าตัวเมีย ส่วนหัวจะมีสีขาวขุ่น ตัวเมียส่วนหัวจะมีสีเขียวสะท้อน เมื่อก่อนเคยได้ยินตัวผู้หนึ่งตัวต่อตัวเมียสามตัว แต่สุดท้ายไม่ต้องนับ เอามาคละกันให้หมด แยกออกมาใส่กะละมังผสมพันธุ์ ดูความเข้มข้นของน้ำเชื้อ ถ้าหนืดเกินจะไม่ค่อยฟัก เวลาผสมพันธุ์ตัวผู้และตัวเมียจะว่ายวนรอบตัวพร้อมทั้งสลัดตัวให้ฉีกขาด เพื่อปล่อยน้ำเชื้อและไข่ออกมาผสมกันในน้ำ ใช้เวลา 10-30 นาที
ต้นยังเพาะพันธุ์เองไม่ได้ ต้องให้พ่อเป็นคนดูแล เพราะมีประสบการณ์จากการเลี้ยงกุ้งมาก่อน ต้นมีแต่ความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์ก็จะคอยบอกพ่อ ส่วนพ่อมีศิลปะที่จะคอยสังเกตกระบวนการเลี้ยง เอาลูกพันธุ์ที่เพาะฟักออกมาแล้วอนุบาลไว้ก่อน ที่ฟาร์มจะอนุบาลรอบเร็วประมาณ 15-20 วัน แล้วเอาลงไว้ในกระบะ แต่ถ้าให้ดีต้องอนุบาล 45-60 วัน
จากนั้นเอามาลงบ่อทราย ทรายที่ใช้เป็นทรายก่อสร้าง เหตุที่ไม่ใช้ทรายทะเลเพราะไม่ถูกต้อง ถ้าเอาน้อยๆ ก็ไม่เป็นไร แต่ที่นี่ต้องใช้ทรายเยอะมาก เพรียงกินอาหารกุ้งกุลาผสมกับสาหร่ายสไปรูลินา เพื่อเพิ่มคุณค่าทางอาหาร เวลาให้อาหารตอนไหนก็ได้ วันละหนึ่งครั้ง เลี้ยงไปอีก 5 เดือน จึงจะจับขาย ต้นบอกว่าผลผลิตที่ได้ ตอนแรกคิดว่าจะเอาไปขายที่ตลาดปลาสวยงามที่จตุจักร เดินเข้าไปถาม 7 ร้าน ไม่มีใครรู้จักเพรียงทรายเลยสักคน แต่ถ้าในสายโรงเพาะฟักเขาจะรู้จัก เพราะใช้เป็นอาหารให้พ่อแม่พันธุ์กุ้ง เจ้าแรกที่สั่ง คือ บริษัทกุ้งที่สงขลา ต้นส่งตัวอย่างไปให้ดู พอได้เจ้าแรก เจ้าต่อๆ ไปก็มาเอง
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายเพรียงทราย
“เราส่งไม่เยอะ มีแค่ 12 เจ้า จริงๆ มีมากกว่านี้” ต้นว่า “ก่อนอื่นเราต้องสร้างความเชื่อมั่นให้ลูกค้าว่ามีของส่งตลอด กำลังการผลิตวันละ 130 กิโล แต่ที่ขายวันละ 60-70 กิโล เผื่อมีอะไรติดขัด เรามีป้อนให้ทุกวัน เพราะฟาร์มลูกกุ้งไม่มีวันหยุด กุ้งต้องกินทุกวัน”โรงเลี้ยงเพรียงที่หาได้มีน้อย ฟาร์มที่จะเลี้ยงแบบเป็นรูปเป็นร่าง ในวงการกุ้งมีคนเลี้ยงเพรียงอยู่ 2 เจ้า คือ พี่ตุ้มกับต้น และกล้าพูดได้เต็มปากว่าขายถูกที่สุดในประเทศไทย ขายกิโลละ 600 บาท
“ราคาที่ตั้งไว้ ผมคิดถึงใจเขาใจเรา ผมทำผมรู้ต้นทุนการผลิต ไม่ได้เอากำไรเกินควร อีกอย่างเอาที่ขายง่าย โดยไม่ต้องแข่งกับใคร คิดง่ายๆ ไม่ต้องมีอะไรซับซ้อน ใครๆ ก็วิ่งมาหา โดยที่เราไม่ต้องวิ่งไปหาลูกค้ามาก” ต้นบอกว่ามีคนให้สอนการเลี้ยงเพรียงทรายเยอะมาก เคยคิดจะเก็บค่าสอนเหมือนกัน
แต่ก็มานึกถึงวันที่ไปทำงานที่อินเดีย ฟาร์มนั้นมีนักวิชาการอยู่สองคน คือ ต้นกับคนเม็กซิโกที่ไม่สอนอะไรเลย แต่ต้นเป็นคนชอบเปิด ใครอยากรู้อะไรสอนให้ทุกอย่าง และคิดถึงวันที่ไปขอเงินหัวหน้าชาวอินเดีย ที่ให้มาแบบไม่คิดอะไร
ฝากถึงผู้ที่สนใจทำ ฟาร์มเพรียงทราย
ดังนั้นหากใครอยากเข้ามาขอความรู้ ยินดีสอนทุกอย่าง และถ้าเข้ามาที่ฟาร์มแล้วบอกเลยไม่ต้องหาวิชาการ พูดสอนกันแบบลูกทุ่ง วิชาการอยู่ในคำพูดแล้ว แต่คนที่มาดูงานไปแล้วก็ไม่เห็นมีใครเอาไปทำจริงๆ คนที่บอกว่าง่ายก็ไม่เริ่ม แต่คนที่ว่ายากตอนนี้เริ่มทำไป 1 เจ้า ต้นก็คอยสนับสนุนอยู่ คิดในใจวันหนึ่งที่เขาก้าวหน้าอาจจะต้องพึ่งพิงเขาบ้าง ต้นบอกว่าการเลี้ยงเพรียงไม่จำเป็นต้องจบประมงเสมอไป ใครก็ได้ที่มีความใส่ใจ ตั้งใจจริง เชื่อว่าทำได้ และคนที่จะทำตรงนี้ ถ้าใส่แต่เงิน เจ๊งแน่นอน ต้นบอกว่าถ้าคนไม่มีความรู้เรื่องประมง ก็ จำเป็น แต่สำหรับต้นต่อให้เลี้ยงริมคลองก็เลี้ยงได้ เพราะรู้เรื่องการเลี้ยงเพรียงอยู่แล้ว ถ้าจะเลี้ยงจริงๆ แค่น้ำมีความเค็มก็เลี้ยงได้ แต่ถ้าให้ดีเลี้ยงจากน้ำธรรมชาติ หรือน้ำทะเล จะดีกว่า
ประโยชน์ของเพรียงทราย
สำหรับตัวพ่อแม่เพรียงที่ผสมพันธุ์เสร็จก็สละชีวิต แต่บางทียังไม่ทันตายเราก็เอาไปฟรีซไว้ก่อน เสร็จแล้วเอามาตากแห้ง เพื่อเอามาทำเป็นยา เพรียงมีโปรตีนสูง แต่ยังไม่ได้ขาย ตั้งใจจะไปคุยกับนักธุรกิจที่มีทัวร์จีน เพราะคนจีนจะชอบเรื่องพวกนี้ ต้นบอกว่าก่อนหน้านี้คนทำงานก่อสร้างเอาเพรียงไปดองเหล้าแล้วกิน 3 คน พูดพร้อมกันว่าปึ๋งปั๋ง
ต้นเคยลองกินรสชาติคาวมาก ขนาดบ้วนปากความคาวยังติดอยู่ แต่ลองเอาไปตากแห้ง กินแล้วรสชาติเหมือนสาหร่ายแผ่น ตั้งใจเปลี่ยนมาบดใส่แคปซูลน่าจะกินง่ายกว่า พ่อของต้นบอกว่ากินแล้วทำให้มีเรี่ยวมีแรง ต้นว่าอาจคิดไปเอง ส่วนตัวคิดว่าเพรียงทรายเป็นธรรมชาติ คงไม่มีผลเสียอะไร
วันนี้ต้นมีบ่อเลี้ยงเพรียง 400 บ่อ ต้นตั้งใจจะทำไปเรื่อยๆ ตราบใดที่คนยังไม่หยุดกินกุ้ง ความจริงต้นมีทางเลือกยาวไกลยิ่งใหญ่กว่าที่เป็นอยู่ มีคนทั้งไทยและต่างชาติพร้อมที่จะสนับสนุนลงทุนให้ 10 ล้านบาท แต่ต้นว่าพอใจแค่ตรงนี้ดีกว่า
ขอขอบคุณข้อมูลจาก www.thairath.co.th
ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย ฟาร์มเพรียงทราย