การปลูกส้มโอ
ครั้งนี้ “พลังเกษตร” พาท่านผู้อ่านที่ติดตามด้วยดีตลอดมา ไปเยี่ยมชมสวนส้มโอ “ไทยทวี” อำเภอนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม เมื่อพูดถึงอำเภอนี้คนทั่วประเทศคงนึกถึง “ส้มโอพันธุ์ขาวน้ำผึ้ง หรือส้มโอพันธุ์ทองดี” ขึ้นมาทันที เพราะถือว่าเป็นแหล่งที่ปลูกส้มโอสายพันธุ์ดังกล่าว และสายพันธุ์อื่นที่เป็นต้นตำรับมาตั้งแต่สมัยปู่-ย่าก็ว่าได้
จนกระทั่งปัจจุบันเป็นแหล่งผลิตสายพันธุ์ส้มโอที่มีรสชาติหวานอมเปรี้ยว กรอบ อร่อย สร้างแตกต่างทางด้านดีและเหนือชั้นกว่าทุกๆ ภาคของประเทศ ซึ่งปัจจุบันเจ้าของสวนกระซิบบอกหลังจากที่พบกันได้ไม่นานว่า “ตลาดต่างประเทศสั่งจองมา แต่ก็ไม่มีสินค้าให้เขา” จากความโดดเด่นที่เกิดขึ้น
อีกด้านหนึ่งน่าจะขึ้นอยู่กับสภาพสิ่งแวดล้อมทางด้านอากาศ สภาพดิน น้ำ ที่เหมาะสม จนสร้างความสมบูรณ์และเหมาะสมสู่สายพันธุ์อย่างลงตัว จากตัวชี้วัดดังกล่าวส่งผลทำให้ทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นกูรูทางด้านส้มโอ หรือหน่วยงานทางภาครัฐที่เกี่ยวข้อง ต้องพยักหน้าเห็นด้วยอย่างปฏิเสธไม่ได้
จุดเริ่มต้นปลูกส้มโอ
การเข้ามาในครั้งนี้ขอขอบคุณ “คุณนิเชต สิงห์อาจ” ผู้นำพาทีมงานไปเอาข้อมูลเพื่อนำเสนอให้กับเกษตรกร หรือพ่อค้าแม่ขาย ได้รู้จักดียิ่งขึ้น โดยเฉพาะนวัตกรรมสเปรย์ฉีดพ่นกันยุงซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ตัวใหม่ที่กำลังได้รับความสนใจเป็นอย่างดีอยู่ในขณะนี้ เมื่อถึงที่หมายก็ได้รับการต้อนรับจาก “คุณธนกฤต ไทยทวี” และ “คุณสุจิรา ไทยทวีสุข” สองสามี-ภรรยา เป็นอย่างดี
พร้อมทั้งได้เท้าความถึงเรื่องราวของสวนส้มโอ “ไทยทวี” ให้ฟังว่าสวนส้มโอนครชัยศรีถือว่าโด่งดังมากในยุคที่คุณพ่อ (คุณทิม ไทยทวี) ที่ให้ความใส่ใจในการเริ่มต้นทำมาตั้งแต่สมัยที่ผมยังเป็นเด็ก ความโด่งดังเริ่มต้นมาจากการทำสวนส้มโอที่อำเภอสามพรานจนมาถึงอำเภอนครชัยศรี ภายในพื้นที่รวมกัน 2 แห่ง ทั้งหมด 50 ไร่
“สวนส้มโอไทยทวีคุณพ่อเป็นคนสร้างขึ้นมาจนได้รับการยอมรับกันมา จนได้รับโล่รางวัลเกษตรกรดีเด่น แรกเริ่มเดิมทีคุณพ่อเป็นคนชาวอำเภอสามพราน เริ่มต้นอาชีพก็ไม่แตกต่างจากคนในพื้นที่ คือ การทำนา จากคำบอกเล่าของคุณพ่อที่ได้เลิกหันมาทำสวนส้มโอเพราะรายได้น้อย อีกทั้งยังเป็นงานที่หนักพอสมควร เมื่อปี 2512 ท่านได้หันมาปลูกส้มโอพันธุ์ขาวหอม, พันธุ์ขาวน้ำผึ้ง และพันธุ์ทองดี เรื่อยมา จนกระทั่งปี 2527 ก็สามารถส่งออกได้สำเร็จ”
สภาพพื้นที่ปลูกส้มโอ
คุณธนกฤตเล่าถึงความหลังก่อนที่ตนเองและครอบครัวได้เข้ามารับไม้ต่อจากคุณพ่อ สานต่อการทำสวนส้มโออย่างจริงจัง และหามุมทางด้านการพัฒนาให้ดียิ่งขึ้นต่อไป หลังจากที่เขาเริ่มทำสวนส้มโอได้ไม่กี่เดือน ก็มีบริษัทเข้ามาเรียกตัวให้ไปสัมภาษณ์เพื่อเริ่มงานใหม่ทางด้านการขยายพันธุ์พืชในโครงการปลูกป่าเฉลิมพระเกียรติ และทางด้านกล้วยไม้ ทำได้พักหนึ่งก็ได้ย้ายมาทำงานที่เป็นบริษัทนำเข้าและส่งออกผักและผลไม้ซึ่งตั้งอยู่ที่ตลาดไท
ท้ายที่สุดก็ลาออกมาทำสวนส้มโออยู่ที่บ้านของตัวเอง เนื่องจากไม่มีใครเข้ามาช่วยสานต่อและลงมือทำอย่างจริงจัง พื้นที่ปลูกเริ่มต้นมีทั้งหมด 50 ไร่ แต่ปัจจุบันเหลืออยู่ประมาณ 30 กว่าไร่ เนื่องจากได้ปรับเปลี่ยนพื้นที่มาทำเป็นโรงงานผลิตเกี่ยวกับสารจุลินทรีย์ไปบางส่วน เพื่อจัดจำหน่ายให้กับเกษตรกรในพื้นที่และใกล้เคียง โดยการลงมือทำการตลาดเอง โดยไม่ได้ผ่านพ่อค้าคนกลาง การจัดการทางด้านการผลิตก็มีพนักงานไว้คอยดูแลควบคุมการผลิตให้ได้ตามมาตรฐานที่วางเอาไว้
การบำรุงดูแลส้มโอ
สิ่งสำคัญอีกด้านหนึ่ง นอกจากการดูแลสวนให้เป็นระบบแล้วเขายังดูแลสายพันธุ์ของส้มโอสายพันธุ์ดั้งเดิมให้คงอยู่อย่างมุ่งมั่น สายพันธุ์ที่สวน “ไทยทวี” ปลูกไว้ ได้แก่ ขาวน้ำผึ้ง, ทองดี, ทับทิมสยาม และสายพันธุ์ขาวพวง ซึ่งเป็นสายพันธุ์ดั้งเดิมที่นำมาปลูกไว้เพื่อไม่ให้สูญพันธุ์หายไป นอกจากนี้ยังลดจำนวนสายพันธุ์ที่ขายไม่ค่อยดีออกไป สำหรับสายพันธุ์ที่สามารถปลูกและจำหน่ายได้ตลอด คือ สายพันธุ์ขาวน้ำผึ้ง ซึ่งเป็นที่นิยมมากกว่าทุกๆ สายพันธุ์ ด้วยเนื้อและรสชาติที่หวาน กรอบ อย่างแตกต่าง
ลักษณะความแตกต่างเหล่านี้น่าจะเกิดมาจากสภาพดินเป็นสำคัญ เพราะเมื่อก่อนจังหวัดนครปฐมเป็นพื้นที่ที่เคยเป็นทะเลมาก่อน หลังจากเกิดการทับถมของดินโดยการพัดพาของน้ำทะเล ซึ่งนำพาแร่ธาตุต่างๆ มาทับถมเป็นพื้นดิน อันส่งผลทำให้สร้างความเหมาะสมทางด้านการปลูกเป็นอย่างมาก ด้วยลักษณะดินดีดังกล่าวทำให้ลักษณะการดูแลก็ไม่ยุ่งยาก เนื่องจากพื้นดินนั้นมีแร่ธาตุอาหารที่สมบูรณ์อยู่ในตัวอยู่แล้ว อาจจะให้เพียงดูแลเพิ่มเดิม ใส่ปุ๋ย หรือแร่ธาตุบ้างบางส่วนก็เพียงพอ
การบำรุงนั้นจะไม่เน้นให้ปุ๋ยมาก แต่ให้บ่อยครั้ง ช่วงหลังๆ คุณธนกฤตจะลดการใช้เคมีภัณฑ์ต่างๆ เพื่อเป็นการช่วยระบบนิเวศน์ให้คงสภาพที่ดีกว่าเดิม ปัจจุบันเน้นการบำรุงโดยใช้ขี้แดดนาเกลือ ขี้วัว ขี้ไก่แกลบ เป็นต้น อาจจะใส่ปูนขาวเพื่อปรับสภาพดิน หรือใส่จุลินทรีย์เสริมไปบ้าง ลักษณะการปลูกได้นำวิธีการเสริมรากต้นมาใช้ด้วย ทั้งนี้เพื่อให้ได้คุณภาพต้นมีความแข็งแรงมากยิ่งขึ้น และป้องกันการโค่นล้ม รวมถึงเป็นการสร้างผลผลิตที่ดีและมีคุณภาพตามที่ควรจะเป็น
ช่วงเริ่มต้นที่ดูแลจะเป็นช่วงหลังจากการเก็บเกี่ยวเสร็จ และตัดแต่งกิ่ง หลังจากนั้นก็จะเริ่มดูแลอย่างจริงจัง เพื่อให้ได้ผลผลิตตามต้องการ โดยทางสวนทำการผลิตเอง ขายเอง จะบำรุงต้นไว้ตลอดทั้งปี ทั้งนี้การทำเอง ผลิตเอง ขายส่งเอง ก็เพื่อต้องพบกับผู้บริโภคโดยตรง จะได้เข้าใจและรับรู้ถึงปัญหาเพื่อที่จะนำไปปรับปรุงผลผลิตภายในสวนส้มโอให้ดียิ่งขึ้น
อีกทั้งเป็นการสร้างความเชื่อมั่น เชื่อมความสัมพันธ์ รวมไปถึงความประทับใจ ให้กับผู้บริโภคโดยตรง การทำแบบนี้อาจจะไม่ได้อะไรมากนัก แต่ก็สามารถสร้างความรู้สึกที่ดีให้กับเขาตามมา ซึ่งเป็นผลดีทางด้านยอดการขายที่ทำให้ได้กำไรเพิ่มมากขึ้น โดยที่ไม่ต้องผ่านพ่อค้าคนกลางอันเป็นกำแพงกั้นในเรื่องความรู้สึกที่ดีหรือไม่ดีของผู้บริโภคนั่นเอง
การเก็บเกี่ยวผลผลิตส้มโอ
การเก็บผลผลิตทางสวนจะกำหนดให้ผลผลิตออกสู่ตลาดได้ตลอดทั้งปี ดังนั้นเป็นสิ่งที่สร้างความมั่นใจให้กับลูกค้าได้ว่าภายในสวนมีสินค้าที่ต้องการอย่างแน่นอน อีกทั้งก็ไม่ต้องมากำหนดราคาเองว่าแต่ละช่วงของปีราคาขึ้น-ลงจะกำหนดไว้ที่ราคาเท่าไหร่
ซึ่งลักษณะขายตรงที่เจ้าของสวนสามารถกำหนดราคาขายได้เลยในแต่ละช่วง คุณธนกฤตยังกังวลเรื่องผลผลิตอยู่บ้าง เพราะจำนวนลูกค้าที่เพิ่มขึ้น ทำให้ไม่สามารถรองรับลูกค้าได้อย่างทั่วถึงทางด้านผลผลิต เพราะสิ่งสำคัญต้องรองรับลูกค้าเจ้าประจำเป็นอันดับแรก พร้อมกับให้ความจริงใจมาเป็นอันดับหนึ่ง
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายผลผลิต ส้มโอหวาน
ทางด้านการตลาดอีกส่วนหนึ่งได้ทำการออกงานอีเว้นท์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นทางภาครัฐ และภาคเอกชน ได้จัดขึ้น เช่น ตามงานตลาดเกษตรอินทรีย์ งานเกษตรแฟร์ต่างๆ เป็นต้น นอกจากนี้ทางสวนยังมีแบรนด์และบรรจุภัณฑ์ที่เน้นความปลอดภัยต่อผู้บริโภคเป็นสำคัญ
โดยการนำภาชนะที่แปรรูปจากมันสำปะหลังมาใช้แทนโฟม และรองด้วยใบตองอีกชั้นหนึ่ง ทำให้เป็นที่จดจำของผู้บริโภคได้ง่ายยิ่งขึ้น ถือเป็นการสร้างความแตกต่างทางด้านจุดขายที่เหนือกว่าคนอื่นๆ ทำให้ผู้บริโภคที่เป็นลูกค้าประจำบอกกันปากต่อปาก อีกทั้งยังสร้างความโดดเด่นทางด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมอีกด้วย
สำหรับลูกค้าจากต่างประเทศได้มาติดต่อรับซื้อจากโกดัง ไม่ว่าจะเป็นจีน ฮ่องกง สิงคโปร์ และแคนาดา ช่วงหลังๆ จะเน้นส่งขายที่ประเทศจีน ถ้าถามว่าผลผลิตของทางสวนเพียงพอต่อความต้องการหรือไม่ คุณธนกฤตบอกว่าผลผลิตอาจจะไม่เพียงพอ แต่ทางสวนมีลูกข่ายที่คอยนำผลผลิตมาส่ง และรวบรวม ทำให้ได้ปริมาณที่ต้องการของลูกค้าอย่างแน่นอน
เพราะทางคุณพ่อเองก็เป็นนายกสมาคมส้มโอทั่วประเทศ ถ้าลูกค้าต้องการส้มโอแบบไหนก็สามารถติดต่อจากเครือข่ายของทางสวนได้ เพราะเรามีทีมอยู่ทุกภาคทั่วประเทศ ในแต่ละปีจะส่งออกประมาณ 10-20 ตู้คอนเทนเนอร์ ในปีที่ผ่านมาการส่งออกไม่ค่อยมากเท่าที่ควร
นอกจากนี้สภาพภูมิอากาศก็เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ผลผลิตออกมาน้อยกว่าปกติ เลยเน้นที่การขายตลาดภายในประเทศ ราคาขายของทางสวนจะคิดเป็นลูกตามเกรดทั่วไป นอกจากนี้ยังทำการส่งขายให้กับห้างสรรพสินค้าชั้นนำ ซึ่งเป็นที่นิยมของลูกค้า ก็คือ สายพันธุ์ขาวน้ำผึ้ง และสายพันธุ์ทองดี การส่งขึ้นห้างจะเป็นตัวช่วยให้แบรนด์เป็นที่รู้จักมากยิ่งขึ้น เพราะในห้างสรรพสินค้าจะเน้นทางด้านความสะดวกสบาย ส้มโอที่ส่งจะต้องพร้อมทานเสมอ จึงต้องทำการคัดสรรลักษณะผลที่ดี เนื้อแน่น มีคุณภาพ สะอาด ปลอดภัย และไร้สารเคมีอย่างแท้จริง
สำหรับลักษณะต้นพันธุ์ที่มีไว้รองรับสำหรับลูกค้าที่สนใจสั่งซื้อนำไปปลูกนั้น คุณธนกฤตได้ให้รายละเอียดว่าส่วนมากจะขายให้กับผู้บริโภคที่เข้ามาซื้อภายในสวนโดยตรง สำหรับเกษตรกรนอกพื้นที่ที่ได้สั่งซื้อต้นพันธุ์มาบ้าง ก็คือ จังหวัดพิจิตร จังหวัดทางภาคใต้ และทางอีสาน ในแต่ละปีต้นพันธุ์จะขายหมดเกลี้ยง
ทั้งนี้เพราะคุณธนกฤตทำต้นพันธุ์ออกมาตามออเดอร์ที่ลูกค้าสั่งไว้เท่านั้น ถึงจะมีสำรองไว้บ้างแต่ก็ไม่มากจนเกินไปทางด้านสายพันธุ์ที่สวนทำไว้เพื่อรองรับกลุ่มลูกค้าที่สนใจ ก็คือ พันธุ์ขาวน้ำผึ้ง พันธุ์ทองดี และพันธุ์ทับทิมสยาม ซึ่งทั้ง 3 สายพันธุ์นี้จะเป็นที่นิยมอย่างมากในหมู่ลูกค้า โดยได้ทำออกมาต่อปีประมาณ 5,000-10,000 กิ่ง ทั้งนี้ก็อยู่ที่ออเดอร์ของลูกค้าในการสั่งจองว่าสั้นหรือยาวขนาดไหน หรือบางคนอาจจะมียอดสั่งจองข้ามปีก็มีอยู่บ้าง
วิธีการปลูกส้มโอ
สำหรับทางด้านการปลูกส้มโอและการขยายพันธุ์ การตัดกิ่งตอนจะเหมาะสมที่สุด เพราะต้นที่ออกมาจะเจริญเติบโตได้ดีกว่า และให้ผลผลิตได้ดีเช่นกัน อีกทั้งลดอัตราการเสี่ยงทางด้านการเปลี่ยนสายพันธุ์ไปได้มากทีเดียว วิธีการปลูก คุณธนกฤตแนะนำว่า 1 ไร่ ทำการปลูกประมาณ 30-40 ต้น ลักษณะการปลูกไม่จำเป็นต้องปลูกให้ลึกมาก
ทำการปลูกแบบนั่งแท่นให้เสมอกับต้น เน้นความโปร่ง โล่งสบาย อากาศถ่ายเทง่าย ทำให้ปัญหาที่จะเกิดขึ้นมีน้อย การใช้ยาฉีดฆ่าแมลงศัตรูต่างๆ ไม่ได้ใช้มา 8 ปีแล้ว แต่ก็หมั่นตรวจสอบอยู่ตลอดเวลา เพื่อให้แน่ใจว่าไร้โรคอย่างแท้จริง ทั้งนี้เพื่อไม่ให้ส่งผลร้ายต่อตัวเองและผู้บริโภคนั่นเอง
ทางด้านการดูแลสวนของคุณธนกฤต ขณะนี้ได้ทำการพัฒนาและวิจัยจุลินทรีย์สำหรับฉีดเข้ากลีบส้มโอเพื่อให้ได้เนื้อที่แน่นมากกว่าเดิม ลักษณะผิวที่สวยขึ้น และมีความปลอดภัยต่อผู้บริโภคอย่างแน่นอน แต่อย่างไรก็ดีด้วยสภาพอากาศและปัจจัยหลายๆ อย่าง ไม่ว่าจะเป็นผลิตภัณฑ์ เทคโนโลยีที่ทันสมัย หลั่งไหลเข้ามาอยู่ตลอดเวลา
อีกทั้งการใช้ปุ๋ยก็มีการปรับเปลี่ยนอยู่ตลอดเวลาเช่นกัน สิ่งต่างๆ เหล่านี้ทำให้คุณธนกฤษตหันมาใช้ปุ๋ยอินทรีย์อย่างไร้ข้อกังขา สำหรับสารเคมีจะไม่ใช้โดยเด็ดขาดเพื่อลดปัญหาต่างๆ ที่จะตามมา ไม่ว่าจะเป็นผลกระทบต่อระบบนิเวศน์ที่มีผลต่อส่วนรวมอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ในบางสวนก็มีการใช้สารเคมีอยู่บ้าง ซึ่งไม่มีใครสามารถบอกกล่าวได้
ทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับจิตใต้สำนึกของแต่ละคนก็ว่าได้ แต่สิ่งที่ชาวสวนต้องเรียนรู้ ก็คือ หลังจากที่ใช้สารเคมีนานเกินไปจะทำให้โรคและแมลงดื้อยาตามมาในที่สุด ดังนั้นการดูแลแบบธรรมชาติเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด จากการสังเกตในช่วงเวลาเกือบ 30 ปีที่ผ่านมา จะเห็นอย่างชัดเจนว่าโรค แมลง หายไปโดยที่ไม่ต้องพึ่งพาสารเคมีใดๆ แม้แต่น้อย
ฝากถึงผู้ที่สนใจปลูกส้มโอ
“ผมขอฝากถึงพี่น้องที่สนใจจะปลูกส้มโอว่าคุณภาพที่ดีท่านต้องใส่ใจตลอดเวลา รสชาติต้องคงที่อยู่เสมอ ก่อนที่จะปลูกหรือขยายการปลูกส้มโอ ควรต้องคำนึงเรื่องแหล่งน้ำว่ามีความสะอาดเหมาะสมต่อการเพาะปลูกหรือไม่ ส่วนทางด้านของเงินทุน มีพอดีที่จะลงทุนการปลูกส้มโอหรือไม่ เชื่อว่าทำอะไรก็แล้วแต่ต้องมีทุนสำรองในยามฉุกเฉินอย่างแน่นอน ส่วนทางด้านแหล่งพันธุ์ ต้องหาต้นพันธุ์ที่น่าเชื่อถือ และมีคุณภาพอย่างแท้จริง ใช่ว่าจะหาซื้อจากที่ไหนก็ได้ และที่สำคัญยิ่งเรื่องของความซื่อสัตย์ต่อผู้บริโภค คือ หัวใจที่จะทำให้ทุกอาชีพสามารถคงอยู่ได้อย่างยั่งยืน…ตลอดไป”
คุณธนกฤตกล่าวทิ้งท้ายก่อนจากกันในวันนั้น พร้อมกับฝากคำขวัญของจังหวัดนครปฐมที่มีสโลแกนที่โดดเด่นอยู่แล้ว หากกล่าวถึงสโลแกนของสวนส้มโอ “ไทยทวี” ก็มีเนื้อหาที่ตรงใจที่ว่า “สวนส้มไทยทวี สวนส้มผสมผสาน สดใสใจสราญ เมื่อพบพานยิ่งยินดี น้ำใจช่างงดงาม ยื่นเยื่อใยในถิ่นที่ สวนส้มไทยทวี นครชัยศรีแสนสุขใจ”
สำหรับทุกๆ ท่านที่สนใจ สามารถติดต่อไปได้ ไม่ว่าจะเป็นการเข้าไปรับซื้อ หรือเข้าไปท่องเที่ยวเชิงเกษตร ได้ที่ “สวนส้มไทยทวี” 42/4 หมู่ 5 ต.สัมปทวน อ.นครชัยศรี จ.นครปฐม หรือติดต่อโดยตรงได้ที่ คุณธนกฤต ไทยทวี (เทพ) โทร.083-626-5499 หรือคุณสุจิรา ไทยทวีสุข (จุ๋ม) 081-570-7865 ได้ทุกวัน…
