จุดเริ่มต้นการปลูกบัวบก
คุณสฤทธิ์ แก่นสิงห์ เกษตรกรผู้ปลูก ใบบัวบกสรรพคุณ มหาศาลตัวนี้ แห่งเมืองนครปฐม ผู้ที่หลงรอดกับมหาอุทกภัยในครั้งนั้นได้อย่างหวุดหวิด และเขามีความโชคดีนำทาง เนื่องจากแปลงบัวบกกว่า 10 ไร่ ที่ยึดเป็นอาชีพมากว่า 17 ปี รอดพ้นจากน้ำท่วมมาได้อย่างอัศจรรย์ นั่นเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เขาพลิกวิกฤตให้เป็นโอกาส เขามีรายได้กับการปลูกบัวบกถึงหลักล้าน
จากบทพิสูจน์ยาวนานกว่า 17 ปี พี่สฤทธิ์เล่าให้ฟังถึงจุดเริ่มต้นก่อนที่เขาจะปลูกบัวบกว่า เขาเริ่มต้นจากการปลูกผักอายุสั้นหลากหลายชนิด เช่น หอม ผักชี มะเขือ ผสมผสานกัน สภาวะตลาดก็ขึ้นๆ ลงๆ ไม่แน่นอน จนกระทั่งพลิกผันตนเองยึดอาชีพปลูกบัวบกยาวนานเรื่อยมากว่า 17 ปี ในพื้นที่ของตนเอง 10 ไร่
“ผมตัดสินใจปลูกบัวบกก็เพราะว่าตลาด และราคาดี ระยะเวลากว่า 17 ปี นับเป็นบทพิสูจน์ในการปลูกบัวบกที่ตลาดไม่มีวันตาย เพราะปัจจุบันนี้หลายหน่วยงานที่เกี่ยวข้องด้านยาเวชภัณฑ์ต่างๆ อาหารเสริม ก็ติดต่อผมเข้ามาเพื่อที่จะนำไปผลิตเป็นยาอีกด้วย”
วิกฤติอุทกภัย พลิกวิกฤตเป็นโอกาส ได้เงินถึงหลักล้าน
ภายหลังที่รอดพ้นวิกฤติอุทกภัยในปีที่ผ่านมา พื้นที่ใกล้เคียงท่วมหมด แต่แปลงบัวบกของเขารอดพ้นไปอย่างอัศจรรย์ ทำให้ช่วงนั้นพลิกวิกฤตเป็นโอกาสได้เงินถึงหลักล้าน สำหรับในพื้นที่ตำบลหนองดินแดง จังหวัดนครปฐม เกษตรกว่า 40 เปอร์เซ็นต์ ปลูกบัวบก และทำนาข้าว พร้อมกับการปลูกผักอายุสั้นหมุนเวียนตัวอื่นๆ
“มีครั้งหนึ่งที่ผมโดนไฟลวกสาเหตุจากเครื่องมือทางการเกษตร แล้วตำบัวบกสดๆ พอกหน้าปรากฏว่าหาย และไม่มีแผลเป็น สรรพคุณทางยาเป็นยาเย็น สมานแผลได้เป็นอย่างดี” จากคำบอกเล่าของพี่สฤทธิ์ยิ่งตอกย้ำสรรพคุณบัวบกได้เป็นอย่างดี จากอดีตที่เคยล้มลุกคลุกคลานกับพืชผักตัวอื่น เมื่อแจ้งเกิดกับบัวบกผักทำเงินทำให้เขายึดอาชีพปลูกบัวบกนับตั้งแต่นั้นมา
“บัวบกเป็นผักที่ปลูกไม่ยาก สำหรับพันธุ์ที่ผมนำมาปลูกเป็นพันธุ์ดั้งเดิมที่ปลูกกัน เริ่มทำการขยายด้วยไหล ขยายต่อๆ กันมา บัวบกเป็นผักที่ลงทุนไม่จุกจิก หลังปลูกได้ประมาณ 2-3 เดือน เริ่มตัด หากการดูแลรักษาดี มีอายุเก็บเกี่ยวเป็นปีๆ เลย”
ไม่เชื่อก็ต้องเชื่อ หากได้พูดคุยกับคุณสฤทธิ์ นับเป็นความโชคดีของเขาที่ภายหลังวิกฤตน้ำท่วมเขารอดพ้นจากน้ำท่วม ทำให้มียอดสั่งบัวบกจากแม่ค้าเป็นจำนวนมาก เนื่องจากช่วงนั้นผักขาดตลาด เขาหัวเราะเพราะคิดว่ามันอาจเป็นความฟลุ๊คผสมกับโชคดี
การจำหน่ายผลผลิตบัวบก
แต่ถึงอย่างไรบทพิสูจน์กว่า 17 ปี ต่างหาก ที่เป็นตำราเล่มหนาที่พิสูจน์ทุกสิ่ง เนื่องจากบัวบกในตลาดปัจจุบันนี้ตลาดมีความต้องการมาก ทั้งตลาดที่บริโภคเป็นผักสด และตลาดทางยา ที่นำไปแปรรูปเป็นยา เป็นอาหารเสริม ความต้องการมากอยู่ในขณะนี้
ซึ่งตัวเขาเองก็ยังออกปากมาว่าการผลิตยังมีไม่เพียงพอต่อตลาดเสียด้วยซ้ำ ที่ว่า 10 ไร่ ได้ถึงล้านนั้นก็มีเค้าจริง เนื่องจากราคาช่วงหนึ่งได้ราคาสูงสุดกำละ 12 บาท ต่ำสุดขายได้กำละ 3 บาท แพ็คใส่ถุง 1 ถุง/10 กก. และส่งขายให้แม่ค้าในกิโลกรัมละ 150 บาท/กก. รวมทั้งเดือนส่งขายอยู่ 50 กก. เท่ากับ 600 บาท (50×600 = 30,000 บาท/เดือน) 1 ไร่ ตกไร่ละประมาณ 10,000 บาท ก็ได้เหยียบล้าน
รายละเอียดที่พี่สฤทธิ์แจกแจงให้ฟังหลังจากที่หักรายจ่ายแล้วในช่วงน้ำท่วมราคาบัวบกค่อนข้างแพง ทำให้ได้ราคาถึงล้านทีเดียว แต่หากช่วงในสถานการณ์ปกติ 230,000-420,000 บาท โดยประมาณ หักลบต้นทุน แต่ราคาที่ได้ก็ขึ้นอยู่กับสภาวะตลาดเป็นหลัก
หากราคาตลาดสูงก็ได้กำไรมาก หากราคาต่ำก็อยู่ทุน พอทราบตัวเลขคร่าวๆ ของการทำอาชีพปลูกบัวบกของคุณสฤทธิ์แล้วรายได้ถือว่าไม่เลวร้าย หากใครสนใจจะลองปลูกบัวบกเป็นอาชีพก็น่าลอง พร้อมกับทราบสรรพคุณทางยา และอนาคตตลาดทางยาก็มีแนวโน้มเติบโตต่อเนื่อง
สภาพพื้นที่ปลูกบัวบก
สำหรับขั้นตอนการปลูกบัวบกจะเริ่มจากตรงไหนก่อน ปลูกง่ายไม่ยาก พื้นที่กว้างขวางกว่า 10 ไร่ สภาพดินในพื้นที่ตำบลหนองดินแดง นครปฐม ส่วนใหญ่เป็นดินดำร่วนปนเหนียวเหมาะกับการปลูกผักได้เป็นอย่างดี มีแม่น้ำสาขานครชัยศรี มีคลองชลประทานใช้ตลอดปี
“ผมเริ่มไถแปลงเตรียมดิน ไถกลบทำแปลง แต่ถ้าปลูกพืชบำรุงดินได้ก็ดี และก็ควรพักดินไว้ประมาณสัก 3 เดือน ถึงใช้รถไถยกร่อง ต้องยกแปลงสูงประมาณ 5 เมตร โดยประมาณ ความกว้าง 5 ศอกโดยประมาณ ความยาวของผมแล้วแต่กำหนดไม่ตายตัว”
หลังจากที่มีการเตรียมแปลงแล้ว พี่สฤทธิ์บอกอีกว่าบัวบกชอบน้ำแต่ไม่ชอบแฉะ การยกแปลงสูงก็มีส่วนไม่ให้บัวบกติดน้ำในร่องเกินไป จะทำให้ต้นเหลืองได้ พอยกแปลงเสร็จแล้วเริ่มใส่ปุ๋ย การปลูกบัวบกของพี่สฤทธิ์จะใช้ปุ๋ยสูตรเสมอของพื้นที่ก่อนปลูก สูตร 15-15-15 (N-P-K) และการปล่อยน้ำเข้าภายในร่องให้ขังไว้สักประมาณ 2-3 วัน แล้วรดน้ำบนแปลงให้ชุ่มพอเหมาะ
หลังจากนั้นจึงทำการแยกไหลบัวบกออกจากกัน ต้องสังเกตรากแล้วแยกออก ใช้วิธีดำห่างต่อกอประมาณ 1 คืบ ตัดใบออกบางส่วน การให้น้ำในช่วงหลังปลูกต้องให้น้ำดีหน่อยแต่อย่าแฉะ เพื่อที่จะให้ต้นบัวบกที่เราปลูกตั้งตัวได้เร็ว จึงให้น้ำบ่อยในช่วงแรก ต่อจากนั้นนับไปอีกประมาณ 45 วัน ประมาณ 3 เดือน ก็สามารถเริ่มเก็บจำหน่ายได้
10 ไร่ ใช้ปุ๋ยอยู่ประมาณ 3-4 กระสอบ ต้นทุนประมาณ 3,000 บาท รวมค่าแรงงานอีกก็ตกอยู่ประมาณ 5,000 บาท ส่วนใหญ่ต้นทุนจะหนักไปทางค่าแรงงานมากกว่า แต่หลังๆ มานี้พี่สฤทธิ์เริ่มลดต้นทุนเรื่องแรงงาน โดยหันมาใช้น้ำพักน้ำแรงของตัวเองและคนภายในครอบครัวช่วยกัน
การให้น้ำและปุ๋ยบัวบก
บัวบกเป็นพืชผักที่มักเจอกับโรคเน่า เมื่อเกิดแล้วจะส่งผลให้บัวบกเน่าลุกลามไปทั่วแปลงเกิดความเสียหาย สำหรับเรื่องวัชพืช หญ้าดอกขาว ที่เป็นปัญหาอยู่ในต้นนี้ เนื่องจากหญ้าชนิดนี้แพร่กระจายไปอย่างรวดเร็ว เมื่อเกิดขึ้นแล้วจะส่งผลทำให้ต้นบัวบกไม่โต
สำหรับการให้น้ำ ในช่วงบัวบกอายุได้ 2 เดือน หรือประมาณ 45 วัน ให้น้ำ 2 ครั้ง คือ ช่วงเช้าและเย็น ปุ๋ยที่เราจะใช้ในช่วงที่บัวบกเริ่มมีใบเขียวพร้อมเก็บจะใส่ปุ๋ยสูตรบำรุงใบตัวหน้าสูง 25-7-7 สูตรนี้มีไนโตรเจนสูง จะช่วยให้บัวบกเจริญเติบโต เร็ว สำหรับการติดสปริงเกลอร์แถวละแปลง 1 แปลง ประมาณ 7-10 อัน การติดสปริงเกลอร์นี้จะใช้ในช่วงหน้าแล้งที่ต้องอาศัยน้ำอย่างมากในการเจริญเติบโตของบัวบก
ปกติภายหลังที่มีการบำรุงรักษาบัวบกเป็นอย่างดี มีการรดน้ำ ใส่ปุ๋ย บัวบกจะเริ่มแตกกอแผ่เต็มแปลงจนแน่นแปลง “บัวบกเป็นพืชล้มลุก ลำต้นจะเลื้อยไปตามดิน แม่ค้าเขาจะชอบก้านยาวๆ ถ้าหากการบำรุงดูแล ให้ปุ๋ย ให้น้ำ ถือว่าเป็นเรื่องสำคัญ ถ้าหากต้นก้านขาวอวบ ใบเขียวยาว ก็จะส่งผลต่อราคาอีกด้วย”
วิธีการขยายพันธุ์บัวบก
สำหรับการขยายพันธุ์บัวบก บัวบกเป็นพืชล้มลุกอายุหลายปี ลำต้นทอดเลื้อยไปกับดิน จึงใช้วิธีการขยายพันธุ์ด้วยไหลและเมล็ด ส่วนเมล็ดต้องใช้เวลาในการรอจนกว่าบัวบกจะออกดอกจนแก่เป็นเมล็ด เกษตรกรส่วนใหญ่จึงนิยมขยายพันธุ์ด้วยไหล พี่สฤทธิ์เองก็ขยายจากแปลงนี้ไปสู่อีกแปลง ในส่วนของไหลที่จะทำการขยายต้องมีรากและใบออกตามลำข้อของลำต้น
พี่สฤทธิ์จะให้ปุ๋ยบัวบกอยู่ 3 ระยะ ระยะแรก คือ ช่วงก่อนปลูก ปุ๋ยสูตรเสมอ 15-15-15 ระยะที่สองช่วงที่บัวบกเริ่มใบแก่ต้องใส่ปุ๋ย บำรุงใบ บำรุงต้น ปุ๋ยสูตรตัวหน้าสูง 25-7-7 เพื่อให้ใบและก้านใบเจริญเติบโต ทิ้งช่วงไปอีกจนกว่าใบบัวบกจะเริ่มตัดจำหน่ายได้ แล้วค่อยใส่ปุ๋ยบำรุงต้นอีกครั้ง หลังจากทำการตัดใบบัวบกหมดแล้วจะเป็นสูตรเสมอ หรือไม่ก็ใช้ปุ๋ยอินทรีย์ก็ได้
“หากการปลูกบัวบกเชิงการค้าเราต้องมีการใส่ปุ๋ยในทุกๆ ช่วง เพื่อให้บัวบกโตทันขาย แต่โดยปกติบัวบกแทบจะไม่เปลืองต้นทุนทางปุ๋ยซะเท่าไรนัก เพราะสามารถเติบโตได้ง่าย”
การเก็บเกี่ยวผลผลิตบัวบก
ตั้งแต่เริ่มต้นพูดคุยกับพี่สฤทธิ์ สิ่งหนึ่งที่พี่เขายังเล่าให้ฟังถึงเรื่องปัญหาแรงงานยังต้องการมากเพราะเวลาที่ตัดใบบัวบกต้องใช้แรงงานมากพอสมควร ต้นทุนส่วนหนึ่งก็หมดไปกับค่าแรงงานอีกด้วย
“แต่ก่อนผมหมดเงินไปกับการจ้างแรงงานหลายหมื่นบาท แต่พอช่วงหลังๆ มานี้กลับกลายเป็นปัญหาอีก คือ ขาดแรงงาน ทำให้ตัดบัวบกไม่ทัน และปัจจุบันนี้ผมจึงปรับเปลี่ยนวิธีทำงาน คือ ช่วยกันทำในครอบครัว ข้อดี คือ ลดต้นทุน แต่ข้อเสีย คือ เวลามีออเดอร์สั่งมากๆ ก็เก็บให้แม่ค้าเขาไม่ทัน”
ความต้องการของตลาดในตอนนี้ต้องการมาก เพราะบัวบกเป็นผักที่นิยมรับประทานกัน แถมมีสรรพคุณทางยาอีกด้วย ทั้งหน่วยงานที่เข้ามาติดต่อรับซื้อบัวบกไปทำเป็นยา เป็นเครื่องดื่มต่างๆ
สำหรับการเก็บเกี่ยวบัวบก เคล็ดลับเล็กๆ จากพี่สฤทธิ์ คือ ต้องตัดบัวบกที่มีก้านใบยาว ใบแก่เขียว ก้านใบขาวอวบ เริ่มจากการวางแผนตัดจากหัวแปลงไปหาท้ายแปลง ใช้เคียวตัดใบ แล้วมัดเป็นกำแพ็คใส่ถุง เตรียมจำหน่าย “ปลูกบัวบกนี้ดีหน่อย ไม่เหมือนกับปลูกผักชนิดอื่นที่เก็บแล้วต้องนำมาตัด นำมาล้าง เสียเวลายุ่งยาก แต่บัวบกหลังจากที่ตัดแล้วก็มัดเป็นกำแพ็คใส่ถุงได้เลยรอแม่ค้ามารับ”
การปลูก ใบบัวบกสรรพคุณ มหัศจรรย์
ในพื้นที่ตำบลหนองดินแดง จังหวัดนครปฐม ถือว่าเป็นที่ปลูกผักบัวบกจำนวนมาก เกษตรกรยึดเป็นอาชีพทำเงินกันมาก อย่าง เกษตรกรอีกคนหนึ่ง
คุณเฉลิมศักดิ์ สุขมา เกษตรที่ปลูกผักบัวบกอยู่ประมาณ 5 ไร่ ละแวกเดียวกัน ก็ตัดสินใจปลูกบัวบก เนื่องจากบัวบกเป็นผักที่ลงทุนเพียงครั้งเดียว อายุในการเก็บเกี่ยวได้เป็นปีๆ แถมหากเจอช่วงราคาดีก็ได้เงินตกไร่ละ 10,000 บาท เลยทีเดียว
ตลาดบัวบกตอนนี้ถือว่าไปไกล เพราะมีความต้องการมาก ในปัจจุบันนี้กลุ่มคนผู้รักสุขภาพเริ่มหันมาใส่ใจทานบัวบกกัน ในแวดวงยาก็หันมาแปรรูปบัวบกกันมาก ส่วนพี่เฉลิมศักดิ์คนนี้ยึดอาชีพหลัก คือ ปลูกข้าว แต่แบ่งพื้นที่ส่วนหนึ่งจำนวน 5 ไร่ ลงทุนปลูกบัวบก
“ผมเองปลูกบัวบกมา 4-5 ปีแล้ว บัวบกเป็นผักทำเงินได้ดี แต่บางช่วงก็เจอกับปัญหาราคาตกเหมือนกัน แต่แนวโน้มตลาดตอนนี้ถือว่าดี ผมนำบัวบกไปส่งให้กับแม่ค้าที่ตลาดนครปฐม แม่ค้าเขาตีราคามาตกกำละ 3 บาทขั้นต่ำ แต่ถ้าขั้นสูงที่เคยเจอกำละ 12 บาท”
สำหรับการเลือกต้นพันธุ์หรือการคัดเลือกไหลของพี่เฉลิมศักดิ์ก็ไม่ต่างจากพี่สฤทธิ์ เพราะต้องดูต้นที่สมบูรณ์ มีรากสีขาวโผล่ ตัดใบออกบางส่วน แล้วปักดำลงในแปลง ทำการรดน้ำที่ไม่ต้องแฉะมาก ตลาดของพี่เฉลิมศักดิ์ส่วนใหญ่จะขายตามตลาดทั่วไป ตลาดในจังหวัดนครปฐมมีแม่ค้าประจำมารับถึงที่
ด้านตลาดผลผลิตบัวบก
ตลาดใหญ่ๆ ของพี่สฤทธิ์ คือ ตลาดไท ปากคลอง กว่า 10 ปี ที่ส่งตลาดหลักๆ แห่งนี้เป็นประจำ ส่งทุกวัน รายได้หากเหลือต่อวันก็ประมาณ 3,000-4,000 บาท/วัน และล่าสุดก็มีตลาดที่เข้ามาติดต่อนำไปแปรรูปเป็นอาหารเสริมและเครื่องสำอาง และก็มีอีกหลายที่เข้ามาติดต่อให้ผลิตส่งให้เพื่อนำไปแปรรูป
รูปแบบผลิตภัณฑ์บัวบกที่มักพบเห็นตามท้องตลาด ได้แก่ สบู่ใบบัวบก จำพวกครีมบำรุงผิว ครีมแต้มสิว เจลทำความสะอาด พวกรากและใบนำไปรักษาแผลผิวหนัง ทางการแพทย์จากข้อมูลก็เป็นทางการเกี่ยวกับบัวบก สารสำคัญจากบัวบกที่สกัดมีฤทธิ์ในการสมานแผล เร่งการสร้างเนื้อเยื่อให้แผลหายเร็ว และการใช้ประโยชน์อื่นๆ ใบบัวบกทานเป็นผักแกล้มกับอาหารอื่นๆ ได้ มีรสชาติมัน ตามท้องตลาดทั่วไปส่วนมากจะเห็นมีน้ำใบบัวบกวางขาย
“ตลาดเติบโตต่อเนื่อง แต่พื้นที่การผลิตลดลงทำไม ผมไม่ทราบรู้แต่ว่าพื้นที่ปลูกบัวบกลดลง หลายๆ คนคิดว่าบัวบกเป็นผักท้องถิ่นพื้นบ้านธรรมดา ที่ไม่คิดว่าจะสร้างเงินได้หลักแสน หลักล้าน ได้ แต่ที่แท้ผักเศรษฐกิจดีๆ นี่เอง และในอนาคตผมมองว่าตลาดทางยานี่แหละที่จะมาเป็นตัวขับเคลื่อนให้บัวบกเป็นที่น่าสนใจมากขึ้นด้วย”
สำหรับต้นทุนในการปลูกบัวบก 10 ไร่ นี้มีแค่ช่วงเริ่มต้นเท่านั้น ในเรื่องของค่าแรงงานก็ประมาณคนละ 300 บาท/วัน ค่าปุ๋ย 10 ไร่ ใช้อยู่ประมาณ 7-10 ลูก ตลอดทั้งปี เฉลี่ยราคาตกกระสอบละ 800-1,000 บาท ค่าน้ำมันที่ใช้กับรถไถเฉลี่ยก็ประมาณ 500-1,000 บาท/สัปดาห์
อีกประการหนึ่งบัวบกเป็นพืชที่สามารถเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว ปลูกได้ทุกพื้นที่ ถ้าหากปลูกกันเป็นเชิงธุรกิจก็สามารถนำวิธีการเบื้องต้นของพี่สฤทธิ์นำไปทำเป็นแบบอย่างได้
ฝากถึงผู้ที่สนใจปลูกบัวบก
“ผมแนะนำหากใครสนใจจะปลูกบัวบกต้องมีความตั้งใจจริง การลงทุนก็ไม่มากมายอะไร ตลาดในอนาคตเติบโตอย่างต่อเนื่อง การจัดการในแปลงก็เป็นเรื่องสำคัญ ตั้งแต่การให้น้ำเพราะบัวบกต้องการความชื้นแต่ไม่แฉะ การให้น้ำก็เป็นเรื่องสำคัญ” ใบบัวบกสรรพคุณ ใบบัวบกสรรพคุณ ใบบัวบกสรรพคุณ ใบบัวบกสรรพคุณ
ขอขอบคุณข้อมูล และสำหรับเกษตรกรหรือท่านผู้อ่านท่านใดสนใจในการปลูกบัวบกเป็นอาชีพก็สามารถเข้าชมแปลง สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม ได้ที่ คุณสฤทธิ์ แก่นสิงห์ 49/1 ต.หนองดินแดง อ.เมือง จ.นครปฐม และ คุณเฉลิมศักดิ์ สุขมา 86 ม.4 ต.หนองดินแดง อ.เมือง จ.นครปฐม