“ การเลี้ยงแพะเนื้อ ” เป็นอีกอาชีพหนึ่งด้านปศุสัตว์ที่นิยมเลี้ยง เนื่องจากระยะเวลาการเติบโตของแพะไม่กี่เดือนสามารถขายได้ ให้ผลตอบแทนเร็วกว่าการเลี้ยงโค อีกทั้งยังทนทานต่อสภาพภูมิอากาศ ใช้พื้นที่น้อย ขนาดตัวเล็ก และเลี้ยงดูง่าย รวมถึงเนื้อ นม หนัง และขี้แพะ ต่างเป็นที่ต้องการของตลาด
สภาพพื้นที่เลี้ยงแพะ
คุณสบาไพร กล่ำเกลี้ยง (ไพร) อายุ 34 ปี เกษตรกรผู้เลี้ยงแพะ เป็นอาชีพรองจากการทำไร่ข้าวโพดที่มีเนื้อที่ 16 ไร่ ส่วนพื้นที่เลี้ยงแพะประมาณ 200 ตารางวา ทำโรงเรือนยกพื้นสูงและบริเวณรอบๆ โรงเรือน เพื่อเป็นที่สำหรับให้อาหารและเดินเล่น
โดยใช้เวลาในการก่อสร้างโรงเรือน 5,000 บาท เนื่องจากคุณไพรเพิ่งเริ่มทำฟาร์มเลี้ยงแพะได้ประมาณ 1 ปี ประสบการณ์และวิธีการเลี้ยงจึงต้องศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมอย่างต่อเนื่อง จากการประชุมทั้งระดับหมู่บ้าน อำเภอ และจังหวัด เพื่อนำมาปรับประยุกต์ใช้ในฟาร์ม
คุณไพรเล่าว่า ทีแรกซื้อแพะเนื้อมาเลี้ยงในราคาตัวละ 8,000 บาท จำนวน 6 ตัว เป็นตัวผู้ 1 ตัว จากพ่อค้าใน อ.ท่าหลวง จ.ลพบุรี ตอนนั้นยังไม่รู้จักพ่อค้ามากนัก ประกอบกับสามารถขอแบ่งซื้อกับฟาร์มในกลุ่มพื้นที่เดียวกันได้
ปัจจุบันพันธุ์แพะที่เลี้ยงเป็นพันธุ์แองโกลนูเบียน ซึ่งเป็นพันธุ์ที่สามารถปรับตัวต่อสภาพอากาศร้อน หรือหนาวชื้นได้ดี เลี้ยงง่าย ได้ทั้งพื้นที่ราบและพื้นที่สูง มีเกือบ 40 ตัว การผสมพันธุ์อยู่ในช่วง 7 เดือน ถึง 1 ปี แต่ไม่ควรเกิน 1 ปี
การบำรุงดูแลแพะ
การดูแลในช่วงแรกคลอดจะขังรวมไว้กับแม่ โดยแยกเป็นสัดส่วนเพื่อให้ลูกได้กินนม ใช้เวลาประมาณ 1 อาทิตย์ จึงปล่อยเข้าฝูงให้แม่ดูแลต่อไป แต่หากเป็นแพะแม่พันธุ์ท้องแรกจะต้องดูแลเป็นพิเศษ ฝึกให้เลี้ยงลูก จับลูกแพะดูดนมแม่ คือ ต้องคอยช่วยเหลือจนกว่าแพะแม่พันธุ์จะสามารถเลี้ยงลูกเองได้ หลังจากนั้นถ้าเป็นท้อง 2 ท้อง 3 ถัดมา แม่พันธุ์จะสามารถเลี้ยงลูกได้เองตามธรรมชาติ
การผสมพันธุ์และการให้ลูก หากเป็นแม่พันธุ์ที่ดี ที่สมบูรณ์ สามารถให้ลูกปีละ 2 ครอก ครอกละ 2-3 ตัว แต่ทางฟาร์มเฉลี่ยอยู่ที่ 3 ครอก/2 ปี โดยในแต่ละครอกเฉลี่ยอยู่ที่ 2 ตัว “ยังใหม่สำหรับการทำฟาร์ม จึงต้องศึกษาวิธีการเลี้ยงและการดูแล หรืออาจเป็นที่สายพันธุ์ จึงต้องทำความเข้าใจและพัฒนากันต่อไป” คุณไพรกล่าวเสริม
การดูแลพ่อแม่พันธุ์
การดูแลพ่อแม่พันธุ์ ในส่วนพ่อพันธุ์จะฉีดยาบำรุงในช่วงที่แม่พันธุ์เป็นสัดเพื่อการผสมพันธุ์ติด จากนั้นจะมีการถ่ายพยาธิให้กับพ่อแม่พันธุ์เป็นประจำทุกเดือน ส่วนแม่พันธุ์เน้นดูแลและเฝ้าระวังช่วงใกล้คลอดและหลังคลอด พ่อพันธุ์จะเปลี่ยนใหม่ทุกครั้ง หากลูกแพะที่เกิดมาเริ่มโตเป็นแพะสาว การผสมพันธุ์จะให้พ่อผสมพันธุ์ทับลูกไม่ได้ เพราะจะทำให้ลูกที่เกิดมาไม่แข็งแรง ดังนั้นจะขายพ่อพันธุ์ออกไปเพื่อนำพ่อพันธุ์ตัวใหม่เข้ามา
การบริหารจัดการฟาร์มแพะ
หญ้าเนเปียร์ กระถิน และหญ้าอื่นๆ เป็นอาหารหลักสำหรับ การเลี้ยงแพะเนื้อ เป็นอาหารที่สามารถหาได้ตามท้องถิ่น มีตลอดทั้งปี ส่วนเวลาการให้อาหารจะให้วันละ 2 รอบ 9 โมงเช้า กับช่วงบ่ายประมาณ 3-4 โมงเย็น ในปริมาณ 500 กิโลกรัม/วัน โดยปกติแพะจะชอบกินกระถินมากกว่าหญ้าชนิดอื่น อีกทั้งกระถินยังเป็นพืชที่เจริญเติบโตได้ง่าย มีโปรตีนสูง เป็นการลดต้นทุนของฟาร์มได้มาก
ใน การเลี้ยงแพะเนื้อ ปัญหาที่พบบ่อยในช่วงหน้าฝน คือ เป็นไข้ ปอดบวม และอื่นๆ เป็นต้น ส่วนอีกโรคที่ต้องเฝ้าระวังโดยจะต้องฉีดวัคซีนพวกโรคปากเท้าเปื่อย ด้านปัญหานี้หมอ (ปศุสัตว์ประจำอำเภอ) จะฉีดยาให้ และให้คำแนะนำกับการแก้ไขเบื้องต้น เพื่อที่จะทำให้เกษตรกรแก้ไขได้ทันท่วงที
ส่วนมูลแพะและปัญหาในเรื่องของกลิ่น ทางฟาร์มมีการจัดการที่ดี มูลแพะจะเก็บกวาดทุกวัน จากนั้นจะนำไปบรรจุใส่ถุงเพื่อนำมูลที่ได้ไปใช้เป็นปุ๋ยอินทรีย์ ใส่แปลงไร่นา บางส่วนจะเก็บไว้จำหน่ายถุงละ 30 บาท ซึ่งเป็นวิธีการกำจัดกลิ่นหมักหมมภายในโรงเรือนได้เป็นอย่างดี ส่วนเศษกิ่งไม้ กระถิน หรือเศษอาหารอื่นๆ จะนำไปเผา
น้ำที่ใช้เลี้ยงแพะเป็นน้ำประปาหมู่บ้าน การตรวจสอบคุณภาพน้ำซึ่งทางหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะตรวจเช็คอยู่เป็นประจำ เพราะคนในหมู่บ้านก็ใช้เหมือนกัน ส่วนคนดูแลฟาร์ม คุณไพรบอกกับทีมงานว่า “ดูแลเพียงคนเดียว บางครั้งจะสลับกับลูก หากตนมีธุระที่อื่นที่ต้องไปทำ จึงช่วยกันภายในครอบครัว”
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายแพะ
กลุ่มลูกค้าของทางฟาร์มจะเป็นพ่อค้าเจ้าประจำจากอำเภอท่าหลวง จังหวัดลพบุรี และคนในพื้นที่ การขายจะเป็นในลักษณะตัวผู้กับตัวเมียราคาจะแตกต่างกัน เนื่องจากความนิยมของผู้บริโภค ราคาขายอยู่ที่กิโลกรัมละ 90 บาท น้ำหนัก 15-20 กิโลกรัม/ตัว ส่วนใหญ่พ่อค้าที่มารับซื้อแพะที่ฟาร์มจะรับไปขายต่ออีกที บางส่วนเข้าโรงเชือดเพื่อชำแหละเนื้อส่งตามร้านอาหารจังหวัดทางภาคใต้
อุปสรรคทางด้านตลาดที่ส่งผลกระทบต่อ การเลี้ยงแพะเนื้อ คือ ทางฟาร์มมีตลาดไม่กว้างพอ ด้านราคาก็ไม่สามารถกำหนดราคาเองได้ อิงราคากับพ่อค้าคนกลางเพียงอย่างเดียว ดังนั้นทางฟาร์มจึงร่วมมือกันจัดตั้งเป็นกลุ่มเลี้ยงแพะในพื้นที่ โดยมีผู้ให้ความสนใจหลายราย เพื่อเป็นการร่วมปรึกษาหารือในด้านราคา และด้านอื่นๆ ให้สามารถกำหนดทิศทางไปในแนวเดียวกันได้
เป้าหมายในอนาคตของ การเลี้ยงแพะเนื้อ
เป้าหมายในอนาคตจะเพิ่มในส่วนจำนวนแพะที่เลี้ยงและการขยายพันธุ์ แต่ต้องดูเรื่องราคาด้วย อีกทั้งการบริโภคเนื้อแพะของชาวมุสลิมยังมีความต้องการสูง แต่เป็นเพียงการคาดการณ์ ต้องรอดูความชัดเจนในระยะอันใกล้ และที่สำคัญการเลี้ยงแพะยังเป็นเรื่องใหม่สำหรับคนในพื้นที่
“ การเลี้ยงแพะเนื้อ เป็นอาชีพเสริม เป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่สามารถทำควบคู่กับอาชีพเกษตรกรรม อย่าง ทำไร่ ทำนา เพิ่มรายได้อีกหนึ่งช่องทาง และที่สำคัญต้องศึกษาให้ละเอียด เพราะโรคและภูมิต้านทานน้อยกว่าโค กระบือ เมื่อไตร่ตรองดีแล้วจึงค่อยลงมือทำ” คุณไพรฝากถึงผู้อ่าน
สอบถามเพิ่มเติม คุณสบาไพร กล่ำเกลี้ยง (ไพร) 138 หมู่12 บ้านเนินละคร ต.นาสนุ่น อ.ศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ โทร.085-699-5262
