การเลี้ยงและบำรุงดูแลวัวนม
สำหรับฟาร์มวัวนมที่เราจะพาท่านไปทำความรู้จัก คงหนีไม่พ้น ฟาร์มวัวนม ขนาดเล็ก ที่ตั้งอยู่ในเขตจังหวัดสระบุรี โดยมี คุณลุงสงคราม และคุณป้าสมจิตร ชานนอก เป็นเจ้าของฟาร์ม คุณลุงและคุณป้าได้เล่าถึงประวัติที่มาที่ไปก่อนมายึดอาชีพ ฟาร์มวัวนม ให้ทีมงานฟังอย่างคร่าวๆ ว่า
“แต่เดิมประกอบอาชีพรับจ้าง ทำไร่ ทำสวน ตัดแต่งกิ่งไม้ ด้วยความที่มีการศึกษาน้อย จะให้เลือกงานทำก็คงไม่ได้ ประกอบอาชีพรับจ้างมาตั้งแต่เด็กจนแก่ จนกระทั่งเมื่อประมาณปี 2544 จึงเริ่มเลี้ยงวัวนม โดยเริ่มจากวัวนมเพียง 1 ตัว เงินทุนมีน้อย จะให้เริ่มทีละหลายสิบตัวคงไม่ได้ ปัจจุบันวัวนมในฟาร์มมีทั้งหมด 32 ตัว ผลผลิตน้ำนมได้ 200-300 กิโลกรัมต่อวัน”
การให้อาหาร
การจัดการฟาร์มด้านอื่นๆ รวมทั้งการให้อาหาร ซึ่งอาหารส่วนใหญ่จะเป็นหญ้าสดและฟาง นอกเหนือจากนั้นเป็นอาหารสำเร็จรูปจากสหกรณ์ และอาหารชนิดอื่นที่มีตามฤดูกาล อย่างเช่น กากมัน ฝุ่นข้าวโพด ข้าวโพดหมัก กระถินบด มีเสริมให้กินบ้าง
และในช่วงนี้ราคาฟางอัดก้อนขยับตัวแพงขึ้น จะไม่ให้กินก็ไม่ได้ มีผลต่อการให้นมและระบบย่อย และราคาฟางอัดก้อนแพงขึ้นจากเดิมมาก ช่วงนี้ราคาก้อนละ 47-48 บาท แต่ถือว่าราคายังถูกกว่าช่วงหน้าแล้ง ที่ราคาฟางอัดก้อนตกก้อนละ 70-80 บาท แต่การให้ฟางก้อนที่ไม่ดีก็มีโอกาสสูญเสียได้ และสังเกตดูแล้วว่าเมื่อเราให้ฟางก้อนที่มีไข่หอยเชอรี่ปนมา หรือฟางที่ได้จากนาปรังที่ใช้ยาฆ่าแมลงเยอะ และนำไปให้วัวนมกิน ปรากฏว่าคุณภาพน้ำนมลดลง เกรดนมไม่ดี
การให้อาหารข้นเราจะให้กินไม่เท่ากัน แต่เกณฑ์ในการให้อาหารข้นเราจะพิจารณาจากการให้นม ซึ่งตัวที่ให้นมมากเราก็จะให้มาก ตัวไหนให้น้อยก็กินน้อย วัวนมจะให้นมมากหรือน้อยทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับการให้อาหารข้น หลังจากให้อาหารข้นเราก็ให้หญ้าสดและฟาง และก็มีกากมัน เปลือกข้าวโพดหมัก เสริมเข้าไป การให้อาหารจะให้เช้าและเย็น จะไม่ให้กินทั้งวัน หลังจากการให้อาหารจะให้วัวนมได้นอนพักผ่อน เพื่อวัวจะได้สร้างน้ำนม แต่ถ้าให้กินทั้งวัน วัวรีดจะให้ผลผลิตลดลง ถ้าได้กินอาหารทั้งวัน
การบริหารจัดการ ฟาร์มวัวนม
ปัญหาเรื่องโรคที่ผ่านมาก็โดนไปเหมือนกัน เป็นโรคไข้จาง เกิดจากการติดเชื้อมาจากแมลงจำพวกเหลือบ ลิ้น ไร ทำให้วัวนมของเราตายไปหลายตัว ภายหลังเราก็ได้ปรึกษาหมอเพื่อหาทางป้องกัน จากนั้นเราก็ทำตามโดยการฉีดยาป้องกันเพื่อให้วัวนมสร้างภูมิคุ้มกัน ยิ่งในช่วงฤดูฝนยิ่งต้องระวัง ในช่วงที่ฝนตกบ่อยๆ เราต้องฉีดยาป้องกัน อย่างเช่น B12 แร่ธาตุ ธาตุเหล็ก เป็นต้น ฉีดป้องกันเอาไว้ เพราะช่วงนี้วัวมักจะป่วยบ่อย
การให้อาหาร ทางฟาร์มจะพิจาณาจากการสังเกตวัวที่อิ่มจะยืนนิ่งๆ ส่วนตัวที่กินอาหารไม่อิ่มจะเดินวนเวียนไปรอบๆ เมื่อเห็นเจ้าของ ปริมาณและการให้เราต้องเน้นให้วัวกินอิ่ม อาหาร หญ้าสด ฟาง อาหารข้น ต้องมีให้กินและอิ่ม และ
ในส่วนของวัวรุ่น วัวดราย และวัวสาว นั้น ส่วนอาหารให้กินเช่นเดียวกับวัวรีด แต่การให้อาหารข้นลดหลั่นลงมา ส่วนวัวเล็กที่เราเก็บไว้เป็นวัวทดแทน ในช่วงที่ลูกวัวต้องการน้ำนม ก็จะให้กินนมจากวัวที่เรารีดได้แบ่งเก็บไว้ส่วนหนึ่งเพื่อให้ลูกวัว และให้กินจนอิ่ม แต่ไม่ถึงอิ่มจนท้องเปล่ง เป็นต้น ประสิทธิภาพของการให้นมของวัวนมในฟาร์มเฉลี่ยให้ตัวละ 20 กิโลกรัม
สายพันธุ์วัวนม
สายพันธุ์ส่วนใหญ่ยังเป็นวัวขาวดำ การพัฒนาสายพันธุ์ยังคงอาศัยหมอเป็นตัวช่วย และคัดน้ำเชื้อผสม ในเมื่อสายพันธุ์ยังเป็นวัวขาวดำ ปัญหาในการเลี้ยงต้องมีบ้าง เช่น โดยปกติวัวสายพันธุ์ถูกพัฒนามาให้น้ำนมโดยเฉพาะ ดังนั้นเมื่อให้นมครั้งละมากๆ ถูกดึงน้ำและพลังงานในร่างกายหมดไปกับการสร้างนม ส่งผลกระทบให้วัวป่วยง่าย เป็นไข้นมบ่อยครั้ง ในตัวที่ให้นมดี ทางฟาร์มต้องแก้ไขปัญหาเหล่านี้อยู่ตลอด การให้ยาและวัคซีนต้องมีครบ
ส่วนหลักเกณฑ์ในการผสมจะดูที่แม่วัวเป็นหลัก ตัวใดโครงสร้างใหญ่ก็สามารถใช้น้ำเชื้อพ่อพันธุ์ได้ทุกตัว แต่จะเน้นไปที่การดูและพัฒนาจากตัวแม่ ซึ่งตัวไหนให้นมดี แต่โครงสร้างยังไม่ดีนัก เราก็นำพ่อที่แข็งแรง ทนทาน เข้ามาใส่ ส่วนในรายที่เจอแดดหนักๆ เราก็เอาพ่อที่เป็นลูกผสมเข้าใส่ เป็นต้น
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายน้ำนมวัว
ปัจจุบันเราได้น้ำนมประมาณ 200 กว่ากิโลกรัมต่อวัน จากวัวนม 32 ตัว 17 แม่วัวรีด สามารถสร้างรายได้หลายหมื่นบาทต่อเดือน น้ำนมทั้งหมดส่งให้กับสหกรณ์ที่เราเป็นสมาชิกอยู่ ราคานมที่ได้ 17 บาทกว่า ทั้งนี้จะได้มาก ได้น้อย ก็ขึ้นอยู่กับคุณภาพและเกรดของน้ำนม
ฟาร์มวัวนม เราได้เกรด 2-3 เท่านั้น เพราะว่าเรามีเครื่องรีดนมเพียงหัวเดียว การรีดต้องใช้เวลานานพอสมควร ส่งผลให้คุณภาพของนมลดลง ส่วนในช่วงหน้าแล้งเราก็เก็บกวาดขี้วัวขายได้เงินอาทิตย์ละ 1,000-2,000 บาท สาเหตุที่เราขายขี้วัวนั้นเป็นเพราะว่าเราไม่มีแปลงหญ้า จึงเก็บขี้วัวขาย บางครั้งขายได้เดือนละหลายหมื่นบาท
ฝากถึงเกษตรกรผู้สนใจทำ ฟาร์มวัวนม
ผู้เลี้ยววัวนม ทั้งรายเก่า รายใหม่ หรือแม้กระทั่งผู้ที่สนใจในอาชีพการเลี้ยงวัวนม อันดับแรกต้องมีใจรักวัวนม มีความขยัน มีความอดทน ไม่ถอดใจเมื่อเจอปัญหา ต้องคอยสังเกตดูแลให้เป็นอย่างดี และสร้างรายได้ สร้างอาชีพ ให้แก่เรา ก็ขอให้ทุกคนขยันเอาใจใส่ให้มาก เราจึงจะประสบความสำเร็จ
สุดท้ายนี้ท่านใดต้องการข้อมูลเพิ่มเติม หรืออยากได้รับคำแนะนำดีๆ หรืออยากได้วัวสักตัวไปเลี้ยง สามารถติดต่อได้ที่ คุณสงคราม และคุณสมจิตร ชานนอก โทร.08-1286-1785 หรือ 25/1 ม.5 บ้านเขานมนาง ต.ลำพญากลาง อ.มวกเหล็ก จ.สระบุรี
ขอขอบคุณแหล่งข้อมูลอ้างอิง
นิตยสาร สัตว์บก
