ถ้าพูดถึงไม้ป่าแล้ว เราจะคุ้นเคยกันเป็นอย่างดี เพราะใช้ประโยชน์จากไม้ป่ามานาน และปัจจุบันก็ยังใช้อยู่ เช่น ใช้เป็นยารักษาโรค ได้แก่ อบเชย โมก กำยาน เป็นต้น ทำที่อยู่อาศัยโดยการใช้ไผ่ทำรั้ว ใช้หญ้าแฝกทำหลังคาทำเครื่องจักสาน เป็นต้น นับได้ว่าพันธุ์ไม้ป่ามีคุณค่าต่อทางเศรษฐกิจเป็นอย่างยิ่ง
ไม้มะริด
ลักษณะทั่วไปของต้นมะริด
มะริด ชื่อวิทยาศาสตร์ : Diospyros blancoi เป็นไม้ยืนต้นในวงศ์ Ebenaceae ผลัดใบ สูงได้ถึง 20 เมตร แตกกิ่งก้านสาขาได้มาก เนื้อไม้แข็งและเหนียว มีลายตามธรรมชาติเป็นสีดำปนสีชมพู หรือสีขาว หรือสีนวลคล้ายสีกาแฟนม คนยังไม่เข้ากัน ลักษณะพืชแยกเพศ ใบอ่อนสีเขียวอ่อน หรือออกสีชมพู มีขนเป็นมันปกคลุม
ลักษณะดอกออกเป็นช่อที่ซอกใบ แต่ละช่อประกอบด้วยดอกย่อยหลายดอก ดอกตัวผู้ออกเป็นกระจุก กลีบเลี้ยงรูปท่อปลายเว้าเป็นสี่กลีบ กลีบดอกสีขาวอมเหลือง ดอกตัวเมียเป็นดอกเดี่ยว ก้านดอกสั้นมาก ดอกใหญ่กว่าดอกตัวผู้เล็กน้อย มีกลิ่นหอม เวลามีดอกบานทั้งต้นจะสวยงาม และส่งกลิ่นหอมเป็นที่ชื่นใจ
ลักษณะกลมแป้นคล้ายผลท้อ มีเมล็ด ผลเปลือกบาง มีขนสั้นๆ สีน้ำตาลแดงปกคลุม กลิ่นคล้ายเนยแข็ง เนื้อสีขาว รสหวานฝาด ผลสุกสีเหลือง หรือสีส้ม รับประทานได้ รสหวาน โดยรวมลักษณะต้น ใบ ดอก และผล ต่างจากต้นเพกา หรือ “มะลิดไม้” อย่างชัดเจน
การปลูกต้นมะริด
ครั้งนี้ทางทีมงานนิตยสารพลังเกษตรได้มีโอกาสได้พบปะพูดคุยกับ “ลุงอ้วน” หรือ คุณศรุต อัคฆกาญจนสุภา อีกครั้ง พูดคุยถึงเรื่องการปลูกไม้ป่าพันธุ์ใหม่ หลายคนอาจจะคุ้นหน้าคุ้นตาลุงอ้วนอยู่แล้ว จากการเป็นผู้นำทางด้านการทำปุ๋ยอินทรีย์ “คืนธรรมชาติสู่แผ่นดิน” เริ่มจากการเปลี่ยนที่ดินแน่นทึบ ดินไม่ดี ให้มีความสมดุล เหมาะแก่การปลูกพืช ในนาม บริษัท พรชัยเกษตร 1 ชีวภาพ พี.ซี. จำกัด ลุงอ้วนมีการอัพเดตเล่าให้ฟังถึงไม้ป่าที่มีราคาแพง เทียบเท่าไม้พะยูง แต่ใช้เวลาปลูกน้อยกว่าถึง 4 เท่า!?
อาจจะสงสัยว่าไม้อะไร ทำไมถึงอายุน้อย แต่ราคาดีขนาดนั้น ลุงอ้วนได้เล่าว่า ตอนแรกตนทำสวนยางพารา แต่ตอนนี้รื้อสวนยางออกทั้งหมด ตั้งใจจะเอาต้นพะยูงมาปลูกแทน แต่อายุมันเยอะถึง 20 ปี แล้วบังเอิญไปเจอข้อความเล็กๆ อันหนึ่งบอกว่า “ถ้าจะปลูกไม้ป่า 5 ปี ได้เงิน ต้องมะริด” ก็สงสัยว่ามะริดคือต้นอะไร ปลูกแค่ 5 ปี จะได้เงินได้อย่างไร ไปเสิร์ชเจอคำว่า ไม้คู่แข่งพะยูง ก็ยิ่งสงสัยว่าคือไม้อะไร ค้นหาข้อมูลไปมาก็เจอว่าต้นมะริดถ้าอายุครบ 5 ปี จะออกผล
สนใจจึงไปศึกษาหาข้อมูลดูต่อมาเรื่อยๆ ผลมะริดนำมารับประทานได้ และสามารถเอาไปทำอะไรได้หลายอย่าง เมล็ดข้างในผลจะมี 6-10 เมล็ด ลักษณะผลจะคล้ายกระท้อน เนื้อสัมผัสจะคล้ายครีม เนื้ออร่อย เลยตัดสินใจซื้อมะริดมาปลูกแทนยางที่รื้อไป ปลูกประมาณ 1,000 ต้น คิดไว้ว่า 5 ปี เราได้เงิน ได้ผลผลิต จะให้รอ 20 ปี คงไม่ไหว ผลผลิตที่ได้คิดไว้ว่าจะนำมาแปรรูป
ส่วนเมล็ดจะนำมาเพาะพันธุ์ใหม่ ได้ปลูกพะยูงประมาณ600 ต้น 20 ปี มูลค่าของมันตอนนี้ขนาดยังไม่ได้เต็มที่ อาจจะต้นละ 10,000-20,000 บาท ในอนาคตถ้าครบ 20 ปี อาจจะต้นละ 50,000-100,000 บาท แต่มะริดจะเร็วกว่า ปลูกไปอายุครบ 5 ปี ก็ได้เงินแล้ว
ประโยชน์ของ ไม้มะริด
จากการค้นคว้าหาข้อมูล พบว่า มะริดเป็นไม้เนื้อแข็ง นำมาทำเป็นเครื่องดนตรี เช่น กีตาร์ และระนาด ทำเป็นเฟอร์นิเจอร์ได้ ราคาก็จะแพง แล้วชื่อก็ดี บางคนเอาไปทำเครื่องรางของขลัง ในไทยเคยมีปลูก แต่โดนตัดโค่นทิ้งหมด
ปัจจุบันทางใต้จะเยอะมาก ทางอีสานไม่ค่อยมี แถมยังปลูกได้หายห่วง ไม่ได้เป็นไม้หวงห้าม แต่ก่อนมีเมืองที่ปลูกเยอะ จนได้ชื่อเมืองว่า “เมืองมะริดทวาย” มะริดเป็นไม้เนื้อสวย ตอนนี้ราคาจากที่เขาประเมินขั้นต่ำจะอยู่ที่ 50,000 บาท อาจจะถึง 100,000 บาท หากอายุต้น 20 ปี
สภาพพื้นที่ปลูกต้นมะริด
การปลูกก็แล้วแต่จะปลูกว่า 1 ไร่กี่ต้น ประมาณ 100-150 ต้น ก็ได้ ลักษณะต้นเหมือนมังคุด ใบเขียว เป็นไม้ไม่ทิ้งใบ มีความร่มรื่น ก้านจะเหนียว ลุงอ้วนซื้อต้นใหญ่มาลองปลูกต้นละ 5,000 บาท ประมาณ 3 ปี จะได้ผลผลิต เพราะซื้อไม้ใหญ่ แต่ถ้าไม้เล็กก็ 5 ปี ต้นที่ซื้อมาปลูกมาจากหลายจังหวัด ชุมพร นครปฐม และพิษณุโลก ดินที่ปลูกต้องเป็นดินร่วนปนทราย ดินแถบอีสานสามารถปลูกได้ แต่ต้องเพิ่มความชื้นให้ดินเสียก่อน
ลุงอ้วนได้เปรียบเทียบกับการปลูกทุเรียน 5 ปี ได้เงินเหมือนกัน แต่เวลาผลผลิตออกมาต้องจ้างคนตัดต้นทุนแรงงานสูง แต่ถ้าผลมะริดต่อให้มันขึ้นเต็มต้นก็ไม่สามารถเก็บได้ ต้องรอมันหล่นจากต้นเองเท่านั้นถึงจะใช้ได้ ถ้าเกิดผลที่หล่นลงมาเราเก็บไม่หมดก็ไม่เป็นไร ก็รอเก็บเอาเมล็ด เอาไปเพาะขายได้ อาจจะขาย 150 บาท เพราะตนซื้อมาปลูกต้นละ 250 บาท เมล็ดก็เพาะไม่ยาก การดูแลก็ไม่ยาก ก็เหมือนไม้ผลทั่วไป แต่จะแข็งแรงกว่าผลก็นำไปขายได้ ราคาตอนนี้กิโลกรัมละ 1,000 กว่าบาท ผลรูปทรงคล้ายแอปเปิ้ล แต่มีขน
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายผลผลิตมะริด
ถามถึงเรื่องตลาดที่รองรับ ตอนนี้เกรดเอต้องเข้าห้างกิโลกรัมละ 1,000 กว่าบาท ถ้าทำแปรรูปก็จะเป็นการเพิ่มมูลค่าให้ผลผลิต ตอนนี้ทางจังหวัดพิษณุโลกทำเป็นแยม ทานคู่กับขนมปัง เพชรบุรีก็มีทำ แต่เป็นอีกแบบหนึ่ง แต่สรุปแล้วทุกรายจะเน้นเรื่องผลเป็นหลัก
ลุงอ้วนยังบอกทิ้งท้ายว่า ตอนที่ปลูกพะยูงก็นึกเสียดาย โชคดีที่ปลูกไปแค่ 600 ต้น ไปเจอข้อความเล็กๆ ว่า“ถ้าจะปลูกไม้ป่า 5 ปี ได้เงิน ต้องมะริด” กับ “มะริดคู่แข่งไม้พะยูง” จึงหันมาปลูกมะริด ก่อนจะลงพยูงไปมากกว่านี้
ขอขอบคุณข้อมูลเพิ่มเติมจาก https://th.wikipedia.org สนใจศึกษาเรื่องไม้มะริดและเยี่ยมชมสวนได้ที่ “ลุงอ้วน” โทร 095-968-7939