จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่มีชีวิตจวบจนปัจจุบัน ไก่ชนเดือยทางภาคใต้ที่เคยเดือยชนเดือยธรรมชาติจนถึงเดือยประยุกต์ ปัจจุบันวิถีของไก่ชนก็เปลี่ยนไปเป็นแนวธุรกิจไก่ชน จะใช้ประโยชน์ได้ทั้งหมด และหาประโยชน์ได้จากไก่ชนเป็นอย่างดี เมื่อสมัยก่อนในแถบถิ่นชนบทนำมาชนเล่นกันฤดูเก็บเกี่ยว จะคัดเอาไก่ชนตัวที่มีลักษณะเด่น มีเครื่องรางของขลังติดตัวมา จะเก็บเอาไว้ชนเพื่อความบันเทิง เก็บข้อมูลและพัฒนาสายพันธุ์ ส่วนตัวไม่มีลักษณะพึงประสงค์ก็ใช้เป็นอาหาร
ปัจจุบันไก่เดือยทางภาคใต้ของคนรุ่นใหม่ที่ใช้ประโยชน์จากไก่เดือยจะมีสุ่มไก่ชน มุ้ง ยาถ่ายพยาธิ ยาบำรุงทั้งสมุนไพรและเคมี ตาข่าย และยาแก้อักเสบ ส่วนมากไก่ชนตัวที่แพ้ไม่ค่อยได้ใช้ยาแก้อักเสบตัวนี้เพราะส่วนมากมักจะตาย เดือยประยุกต์ล้วนแต่เป็นอาชีพที่สร้างรายได้ให้เกษตรกร มือน้ำไก่เดือยจะเป็นหน้าที่ของคนเลี้ยงไก่ประจำซุ้ม ขืนให้คนนอกเป็นมือน้ำมีโอกาสถูกวางยาได้ง่าย ในสมัยก่อนมือน้ำจะมีความสำคัญมากกับไก่เดือย เฉกเช่นเดียวกับไก่ชนทางยาว เพราะต้องแก้ไก่เป็น
การติดตั้งเดือยไก่
แต่ปัจจุบันไก่เดือยทางภาคใต้ คนติดตั้งเดือยไก่มีความสำคัญมาก ต้องมีไหวพริบปฏิภาณ และความชำนาญการพิเศษ ในการคิดเอารัดเอาเปรียบคู่ต่อสู้ จากที่ก่อนนี้เดือยไก่เคยยาว 8.1 ซม. ซุ้มเล็ก ซุ้มน้อย ก็สามารถติดตั้งเดือยไก่ได้ โดยดูองศาจากแข้งไก่ ก็มีโอกาสแทงเอาไก่เก่งของซุ้มใหญ่มีสิทธิ์ตายได้ โดยไก่ไม่ค่อยได้แสดงฝีมือ แค่ให้มีลูกเสิร์ฟแข้งหน้า ก็ในกลุ่มไก่เดือยของจังหวัดสุราษฎร์ธานี วางกฎกติกาให้ใช้เดือย 7 ซม. ตอนแรกนักติดตั้งเดือยไก่ติดถึงแข้งไก่ ต่อมาก็สามารถติดให้เดือยห่างจากแข้งไก่ได้ถึง 11 ซม. ถือเป็นความสามารถพิเศษ ทางใครทางมัน ที่ต้องการให้ยอดเดือยถึงคู่ต่อสู้ก่อน
มือเดือยเป็นอาชีพส่วนหนึ่งของไก่ชนที่ไม่ต้องลงทุน แต่ก็สามารถเลี้ยงครอบครัวได้ดี หากไม่มีโควิดเบียดเบียนอันเป็นมารผจญ การติดตั้งเดือยไก่ต้องมีความซื่อสัตย์ และความจริงใจ ต่อลูกค้าที่มาใช้บริการ ผู้เขียนได้พูดคุยกับหลานชุมพล ซึ่งติดตั้งเดือยไก่ที่ดีของอำเภอไชยา ไม่ว่าซุ้มต่างๆ ของอำเภอไชยาไปชนที่ไหนของภาคใต้ ชุมพลก็ไปติดตั้งเดือยให้ทุกแห่งด้วยความซื่อสัตย์ ถ้าเป็นมวยเรียกว่าไม่ล้มมวย สิ่งนี้มีความสำคัญ หมายถึงผู้จ้างวานจะแพ้ และเสียเงิน หลานชุมพลบอกว่าถึงใครไม่รู้ แต่ตัวเรารู้ ผมไม่เคยทำ และจะไม่ทำตลอดไปครับ
ขั้นตอนการติดเดือยไก่
หลานชุมพลเล่าว่ามีความชมชอบในกีฬาไก่ชนตั้งแต่ยังเล็ก เพราะพ่อและเพื่อนๆ ของพ่อตั้งซุ้มไก่ ต่างเอาไก่มาเลี้ยงกัน ปล้ำวางกันที่นี่ พื้นที่เลี้ยงดีมาก และเป็นการบ่มเพาะมีความรู้ รักชอบไก่ชนแต่เล็ก เมื่อโตขึ้นมาก็หัดติดตั้งเดือยไก่มา 20 กว่าปี ถึงตอนนี้อยู่ในขั้นผู้ชำนาญการในการติดเดือยไก่ มีประสบการณ์ติดเดือยชนระดับหลายแสนหลายครั้ง ชนที่เกาะสมุย ถ้าหากชนล้าน ชุมพลก็สามารถติดตั้งเดือยได้ดี เพราะเป็นคนใจเย็นและนิ่งมาก
สนามไก่ชนเดือยหลังจากมีกฎกติกาให้ชนเดือยสั้น 7 ซม. ตอนแรกก็ติดสนับเดือยถึงแข้งไก่ดี แต่พอช่างติดเดือยมีความชำนาญก็ขยับเดือยออกห่างแข้งไก่ แต่ไม่เกิน 2 นิ้ว โดยตัดกระดาษแผงใส่กาวตราช้าง 4 แผ่น ใช้ข้างละ 2 แผ่น ตัดออกเป็นแผ่นเล็กๆ เอามาติดแข้งไก่ที่ช่องว่าง ใส่สำลี หยอดกาวตราช้าง ตกประมาณข้างละ 2 หลอด 2 ข้าง ก็เป็น 4 หลอด ใช้พลาสเตอร์ตัวละม้วน เดี๋ยวนี้มีการทำใส่กาวมาแต่บ้าน หมายถึงสนับเดือย เพื่อจะได้แข็งแรงไม่หลุด แล้วเอามาติดแข้งไก่กันที่สนามชนไก่ ล้วนแต่เป็นทักษะของนักติดตั้งเดือยไก่ ไม่รู้อีกนานสักกี่เดือนความเปลี่ยนแปลงจะเกิดขึ้นอีก
อ้างอิง : นิตยสารเพื่อนไก่ชน
