ผศ.ดร.สิริวดี พรหมน้อย คณะวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์ หัวหน้าโครงการวิจัยพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานความหลากหลายทางชีวภาพของไก่เขียวพาลี สัตว์ประจำถิ่นของจังหวัดอุตรดิตถ์ เพื่อเพิ่มขีดความสามารถทางการแข่งขันบนฐานการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน
ซึ่งไก่เขียวพาลีนี้มีประวัติความเป็นมาย่อๆ ดังนี้ พระยาพิชัยดาบหัก เมื่อครั้งก่อนเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 แก่พม่านั้น ประมาณ 2-3 ปี ท่านได้รับราชการกับพระยาตาก ที่จังหวัดตาก มีตำแหน่งเป็น “หลวงพิชัยอาสา” ได้นำไก่เขียวจากจังหวัดอุตรดิตถ์ บ้านเกิดของท่าน ไก่มีสีเขียว เหมือน “ลิงพาลี” ตามนิยายรามเกียรติ จึงเรียกว่า “ไก่เขียวพาลี” นำไปชนกับไก่ของหลวงเมืองตาก
ซึ่งมีพระยาตากร่วมลงดูการชนไก่ครั้งนี้ด้วย ปรากฎว่าในอันที่ 2 ไก่เขียวพาลีได้ตีไก่ของหลวงเมืองตากตาย ปรากฏว่าหลวงเมืองตากไม่ยอมแพ้ พระยาตากจึงให้นำไก่ตายขึ้นขาหยั่ง ให้ไก่เขียวพาลีจิกตีให้ตกจากขาหยั่งจึงนับว่าแพ้ กติกานี้ปัจจุบันยังมีการพูดถึงกันอยู่ในหมู่ชนไก่ ผู้สูงอายุ แต่ไม่นิยมใช้เป็นกติกากันแล้ว
ผศ.ดร.สิริวดี พรหมน้อย ได้มาขอคำแนะนำเรื่องอุดมทัศนีย์ ไก่เขียวพาลี กับนายสัตวแพทย์นิสิต ตั้งตระการพงษ์ และ ร.ต.ท. ไพโรจน์ เหมฤดี (ปราชญ์ไก่ชนเมืองพิษณุโลก) เพื่อนำไปพิจารณาเป็นไก่เอกลักษณ์ประจำจังหวัดอุตรดิตถ์ นอกจากนี้ปราชญ์ไก่ชนเมืองพิษณุโลก ร.ต.ท. ไพโรจน์ ยังได้ให้คำแนะนำเรื่องไก่ชนอีกมาก
เนื่องจากเห็นว่าอาจารย์ให้ความสนใจไก่ชนมาก จึงได้ให้ความรู้เรื่องวงจรชีวิตของไก่ชน มีขั้นตอนการเรียกชื่อว่าอะไร จึงจะทำให้อาจารย์ไปคุยกับชาวบ้าน หรือผู้เลี้ยงไก่ชน รู้เรื่อง จะทำให้การพัฒนาไก่เขียวพาลีเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดอุตรดิตถ์ ประสบความสำเร็จเร็วขึ้น ซึ่ง ร.ต.ท.ไพโรจน์ได้สรุปวงจรชีวิต วิถีการเจริญเติบโต ของไก่พื้นเมือง ดังนี้
วิถีการเติบโตของไก่พื้นเมือง
การเติบโตของไก่ไทย รวม 11 ช่วงการเจริญเติบโต ดังขั้นตอนดังต่อไปนี้
ขั้นตอนที่ 1 จะเป็นไก่แรกเกิด เรียกว่า ลูกเจี๊ยบ ยังไม่สามารถรู้เพศที่ชัดเจน
ขั้นตอนที่ 2 เมื่ออายุได้ 2-3 เดือน จะเป็นไก่เรียกว่า ลูกไก่แทงสี สามารถรู้เพศ ผู้-เมีย แล้วอย่างชัดเจน
ขั้นตอนที่ 3 ลูกไก่ อายุ 3-4 เดือน ถ้าเลี้ยงปล่อยแบบธรรมชาติ ลูกไก่ขนาดนี้จะถูกแม่ไก่ทิ้งให้หากินเอง นอนเอง โดยแม่ไก่จะออกห่างๆ หรือจะเรียกว่า ลูกไก่อย่าแม่ ก็ได้
ขั้นตอนที่ 4 เมื่ออายุได้ 4-6 เดือนจะเรียกว่า ลูกไก่กระทง เพศผู้ จะเริ่มออกสีตามตัว ตามสายพันธุ์นั้นๆ ที่นำมาผสมพันธุ์ไว้
ขั้นตอนที่ 5 จะเป็นไก่รุ่น อายุ 6-7 เดือน เป็นไก่ที่เริ่มจะเป็นหนุ่ม-เป็นสาว ตัวผู้จะเริ่มหัดขัน และเริ่มเรียกหาตัวเมีย บางทีตัวผู้ก็เริ่มจะหัดตี โดยจับคู่หยอกล้อกันและกัน ไก่วัยนี้เริ่มจะแต่งตัวไซ้ขน เพื่อพร้อมจะเป็นหนุ่ม และพร้อมจะผสมพันธุ์ได้แล้ว
ขั้นตอนที่ 6 จะเป็นไก่หนุ่ม อายุ 7-8 เดือน เป็นไก่หนุ่มเต็มวัย ส่วนตัวเมียก็เป็นสาวเต็มวัย เช่นกัน เริ่มจะติดตัวผู้พร้อมผสมพันธุ์ได้
ขั้นตอนที่ 7 จะเป็นไก่หนุ่มใหญ่ อายุ 8-10 เดือน ตัวผู้วัยนี้จะนำไปเลี้ยงชนได้อย่างเต็มที่ โดยเจ้าของไก่ต้องนำไก่ของตนทำการเลี้ยงเสียก่อน การเลี้ยงต้องเริ่มทำการกาดน้ำไก่ (อาบน้ำไก่) ให้เปียกทั้งตัว แล้วนำไก่ไปตากแดดโดยนำไก่เข้าไปใส่สุ่ม แล้วทิ้งไว้กลางแดดพอประมาณ ให้คอยสังเกตดู ไก่เริ่มหอบก็พอแล้ว
จากนั้นก็นำไก่เข้าร่ม ทำอย่างนี้ประมาณ 6-7 วัน แล้วหาอาหารและยาเพื่อบำรุงไก่ เมื่อเลี้ยงครบวันแล้ว จึงนำไก่ไปหาคู่ฝึกซ้อม เพื่อดูว่าไก่ตัวนี้แข็งแรงแค่ไหน ตีถูกไก่หรือเปล่า ตีหนัก ตีแรง แค่ไหน เชิงชนเป็นแบบไหน เมื่อเราพอใจแล้วว่าไก่ตัวนี้ตีดี จึงเริ่มนำไก่ไปฝึกซ้อม ออกกำลังกาย หาอาหาร-ยาบำรุงไก่ให้ดี และเลี้ยงอย่างจริงจัง เพื่อนำไก่เข้าสนามไก่ชนตามความต้องการ
ขั้นตอนที่ 8 ไก่หลังชน แพ้ หรือ ชนะ เจ้าของไก่ควรทำการรักษาตามสภาพไก่หลังชน เจ็บมากหรือเจ็บน้อยก็ควรรักษาให้ไก่หายโดยเร็ว จะหายาฉีด ยากิน ยาทา ใช้ได้ทั้ง 3 อย่าง แต่ที่เหมาะสมคือยาฉีด และยาทา ยากินไม่เห็นด้วย เพราะไก่หลังชนจะเจ็บช้ำ ไก่จะไม่ย่อยอาหารในกระเพาะ ยากินจึงไม่เหมาะกับไก่หลังชน
ขั้นตอนที่ 9 ไก่พ่อพันธุ์ หลังชน ถ้าจะนำไก่หลังชนไปเป็นพ่อพันธุ์ ก็ควรจะดูไก่ตัวนั้นก่อนว่าสมบูรณ์แล้วหรือยัง โดยให้สังเกตุอาการต่างๆ ของตัวไก่ก่อนว่า หน้าแดงปกติหรือยัง ออกเสียงขันปกติหรือเปล่า ร่าเริงดีหรือยัง ถ้าไม่สมบูรณ์ ไก่ตัวนั้นจะไม่สนใจแม่ไก่เลย แต่ถ้าไก่ตัวนั้นสมบูรณ์ปกติแล้ว จึงนำไปเลี้ยงชนและเป็นพ่อพันธุ์ต่อได้เลย
ขั้นตอนที่ 10 ไก่ชนลูกถ่าย เมื่ออายุ 1-2 ปี ไก่จะถ่ายขน เรายังนำไก่ไปเลี้ยงชน หรือเป็นพ่อพันธุ์ได้ แต่ต้องทำการเลี้ยงดูแลอย่างดี จึงจะนำไปเลี้ยงชนและพ่อพันธุ์ต่อไปได้
ขั้นตอนที่ 11 ไก่อายุ 2 ปีขึ้นไป เป็น ไก่ปลดระวาง ไม่ควรนำไปเลี้ยงชน หรือพ่อพันธุ์ต่อไป เพราะว่าไก่วัยนี้จะเชื่องช้า ถ้านำไปเป็นพ่อพันธุ์ก็ไม่ค่อยดี เพราะน้ำเชื้อไม่สมบูรณ์ มีโอกาสติดน้อยมาก จึงไม่ควรทั้ง 2 อย่าง
อ้างอิง : นิตยสารเพื่อนไก่ชน
